Metasekwoja chińska

Metasekwoja chińska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

cyprysowce

Rodzina

cyprysowate

Rodzaj

metasekwoja

Gatunek

metasekwoja chińska

Nazwa systematyczna
Metasequoia glyptostroboides Hu & W. C. Cheng
Bull. Fan Mem. Inst. Biol. ser. 2, 1:154. 1948
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 EN pl.svg

Metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides) – gatunek drzewa należący do rodziny cyprysowatych, jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju metasekwoja. Gatunek jest żywą skamieniałością. Występował w erze mezozoicznej, w końcu okresu kredowego i dominował w trzeciorzędzie. Był rośliną szeroko rozprzestrzenioną na półkuli północnej. Pod koniec oligocenu, na skutek zmian klimatycznych i ich następstw, zasięg metasekwoi zaczął się stopniowo zmniejszać. W czwartorzędzie gatunek zachował się jedynie na stanowiskach reliktowych w Chinach.

Odkrycie

Pierwsze badania szczątków nieznanej rośliny prowadził jeszcze przed rokiem 1928 Seido Endo. Trzynaście lat później japoński paleobotanik Sigeru Miki potwierdził odkrycie nowego rodzaju i nadał mu naukową nazwę Metasequoia. W tym samym roku w Chinach, w miejscowości Wanhsien, leśnik T. Kan znalazł nieznany mu gatunek drzewa. W czasie II wojny światowej wysłano z Ameryki wyprawę badawczą w celu zebrania nasion, które ostatecznie rozdysponowano pomiędzy 76 instytucji i osób zainteresowanych rozmnażaniem tego gatunku. Do roku 1948 w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i w Europie rosło już około 1500 drzew rozmnożonych z nasion pochodzących z Chin[4]. Dość szybko jednak odkryto, że drzewo to może być łatwo rozmnażane przez sadzonki. Ten sposób rozmnażania jest także dzisiaj szeroko stosowany.

Zasięg geograficzny

Metasekwoja chińska jest endemitem Chin. Rośnie na obszarze o powierzchni ok. 800 km² na pograniczu prowincji Syczuan, Hunan i Hubei. Najsilniejsza populacja znajduje się w prowincji Hubei, gdzie w dolinie rzeki Modao występuje na obszarze o długości 25 km i szerokości ok. 1,5 km. Za naturalne uważa się rosnące tu skupienia liczące po kilkadziesiąt drzew na stokach wzgórz i wąwozów, podczas gdy drzewa rosnące na dnie doliny i przy brzegach rzek uznaje się za sadzone. Odrębne stanowisko znalezione w końcu XX wieku znajduje się w powiecie Longshan w prowincji Hunan[5].

Morfologia

Dwie metasekwoje w Warszawie (ul. Adampolska 13) - pomniki przyrody. Drzewa pochodzą prawdopodobnie z pierwszej partii nasion tej rośliny sprowadzonej do Polski.
Gałązka z liśćmi
Młode liście
Pokrój
Korona smukła, wąskostożkowata, dość luźna.
Pień
Rośnie szybko i jest długowieczna. Prawdopodobnie dożywa ok. 2000 lat. Po 10 latach osiąga około 7 metrów[6]. Dorosłe drzewa mierzą 35 metrów wysokości (maksymalnie 50) i ok. 2,5 m średnicy pnia. Pień dość gruby, u nasady często rozszerzony, prosty, widoczny do samego wierzchołka, u nasady konarów posiadający zwykle osobliwe wklęśnięcia. Gałęzie średnio grube, rozmieszczone okółkowo, na dole prostopadłe do pnia, wyżej ukośnie wzniesione, zaczynają wyrastać nisko nad ziemią.
Kora
U młodych drzew rudopomarańczowa, u starszych bladobrunatna lub lekko żółtobrunatna. Łuszczy się pionowymi pasami.
Pędy
Dwojakiego rodzaju. Długopędy trwałe, drewniejące, młode bardzo cienkie i delikatne, początkowo zielonawe, potem czerwonawobrązowe, przekształcają się w gałązki. Krótkopędy niedrewniejące (zielne), okresowe - opadają na zimę, długości 5-15 cm, zielone.
Liście
Płaskie i bardzo miękkie, niekłujące. Ustawione dwurzędowo na naprzeciwległych krótkopędach. Poszczególne szpilki o długości 1-3 cm są równowąskie. W porze listnienia przybierają żywą, trawiastozieloną barwę, później są nieco ciemniejsze. Jesienią przebarwiają się na żółto, łososiowo- lub rubinowoczerwono. Opadają wraz z pędami zielnymi w czasie przymrozków.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane licznie w zwisające, groniaste lub wiechowate kwiatostany długości do 10 cm. Pojedyncze kwiaty małe, kuliste. Kwiaty żeńskie zebrane w szczytowe, małe, zielone szyszeczki stojące na krótkich trzonkach. Kwitnienie przypada na maj.
Szyszki
Owalne do kulistych, małe, długości 1,5-2,5 cm, najpierw zielone i stojące, po dojrzeniu brązowe, zwisające na długich (około 2 cm), cienkich trzonkach. Składają się z 20-30 naprzeciwległych, bardzo szerokich, tarczkowatych, po dojrzeniu znacznie rozchylonych łusek. Nasiona długości 2-4 mm, spłaszczone i oskrzydlone, ułożone na łuskach nasiennych po 6-9 sztuk. Dojrzewają od października do grudnia w pierwszym roku.
Korzenie
Metasekwoja wytwarza płytki i bardzo rozległy system korzeniowy, w którym główne korzenie biegną tuż pod powierzchnią ziemi.
Drewno
Twardziel ma barwę czerwoną, na świetle ciemnieje w ciągu kilku godzin. Jest niebywale trwała i odporna na gnicie oraz szkodniki. Biel jest stosunkowo cienki i ma jasnożółte zabarwienie.

Ekologia

Nieliczne stanowiska naturalne metasekwoi chińskiej występują na osłoniętych górami terenach wyżynnych pomiędzy 700 a 1350 m n.p.m. Są to miejsca o dużych opadach, wilgotne lub nawet okresowo zalewane, najczęściej w pobliżu rzek i zbiorników wodnych, na brzegach pól ryżowych itp. Gatunek cechuje się przeciętnymi wymaganiami glebowymi, najlepiej rośnie na podłożu żyznym i świeżym, ale przede wszystkim wilgotnym. Poza tym jest drzewem światłolubnym; znosi jeszcze półcień, ale na stanowiskach zacienionych może tracić igły lub nawet całe dolne pędy. Gatunek jest odporny na mróz (młode osobniki mogą w Polsce przemarzać) i zanieczyszczenie powietrza.

Uprawa

Szyszka
Dwutygodniowe siewki
Wymagania
Gleby żyzne, najlepiej kwaśne, wilgotne lub podmokłe, nie ciężkie. Na zasadowym i suchym podłożu rośnie powoli. Największe przyrosty metasekwoi są obserwowane na glebach bagiennych, powstałych z torfowisk niskich. Gatunek znosi słabe ocienienie.
Rozmnażanie
Nasiona wysiewamy w szklarni. Od końca czerwca do sierpnia pobieramy wierzchołkowe sadzonki zielne i ukorzeniamy w kwaśnym podłożu w skrzynkach z podgrzewanym dnem (22-25 °C). Potrzebują wysokiej wilgotności powietrza i ocienienia.

Odmiany uprawne

  • Emerald Feathers – regularny, stożkowaty pokrój, zielone ulistnienie. Otrzymana w Wielkiej Brytanii w 1979 roku
  • Fastigiata – pokrój stożkowaty.
  • Goldrush – odmiana o żółtym zabarwieniu igieł. Otrzymana w Japonii.
  • Green Mantle – wyhodowana w Anglii w 1989 roku.
  • Moerheim – zwarty, piramidalny pokrój. Otrzymana w Holandii w 1967 roku.
  • National – najstarsza odmiana. Wyselekcjonowana w 1958 roku w Stanach Zjednoczonych.
  • Sheridan Spire – bardzo wąski, kolumnowy pokrój i jasnozielone zabarwienie igieł. Maksymalna wysokość 20 m.
  • Spring Cream – młode przyrosty barwy kremowej, później zielone. Otrzymana w Australii.
  • Vada – zwarty, piramidalny pokrój. Otrzymana w Holandii.
  • Jack Frost – pędy przewieszające się, igły z jasnokremowym paskiem.
  • Waasland – odmiana o wzniesionych, ciemnobrązowych pędach i łuszczącej się korze.
  • White Spot – ulistnienie jasnozielone. Niektóre igły białe lub biało nakrapiane.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  3. A. Farjon, Metasequoia glyptostroboides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-09-13] (ang.).
  4. Marcin Kolasiński. Co wiemy o metasekwoi chińskiej u progu XXI wieku?. „Biuletyn Ogrodów Botanicznych”. 15, s. 87–96, 2006 (pol.). 
  5. LaPage i in. 2005: s. 10
  6. Ilustrowana encyklopedia roślin ISBN 978-83-7552-273-0

Bibliografia

  • Ben A. LePage, Christopher James Williams, Hong Yang: The geobiology and ecology of Metasequoia. Springer, 2005.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Metasequoia glyptostroboides Brno.JPG
Autor: Petr Filippov, Licencja: CC BY-SA 3.0
Metasequioia glyptostroboides, female cone, cultivated in Brno, Czech Republic
Status iucn3.1 EN pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Metasequoia glyptostroboides Warsaw HR.jpg
Autor: Crusier, Licencja: CC BY 3.0
Dwie Metasekwoje chińskie w Warszawie (ul. Adampolska 13) pomniki przyrody (akt prawny: Dz. U. Woj. Warszawskiego Nr 52 z dnia 29.10.97r. poz. 173) obwody w pierśnicy to 154 i 153 cm (stan na rok 2005). Prawdopodobnie zostały posadzone ok. 1949 roku
Zdjęcie w wysokiej rozdzielczości