Meteoryt Pułtusk

Pułtusk
Ilustracja
Fragment meteorytu Pułtusk (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie)
Sposób odkryciaSpadły
Państwo Polska
Miejsce znalezieniaPonikiew (gmina Pułtusk)
Data znalezienia30 stycznia 1868
Masa8863 kg
Typmeteoryt kamienny, chondryt
Klasaoliwinowo-bronzytowy
GrupaH5
Miejsce przechowywaniapatrz w tekście
Położenie na mapie Polski
Ziemia52°46′00″N 21°16′00″E/52,766667 21,266667

Meteoryt Pułtusk – pozostałości ciała niebieskiego, które po rozpadnięciu się w atmosferze spadło w postaci deszczu meteorytowego na północny wschód od Pułtuska dnia 30 stycznia 1868[1].

Należy do grupy chondrytów zwyczajnych (H5).

Wiadomości ogólne

  • Obszar spadku – 127 km²
  • Masa całkowita spadku – 8863 kg
  • Liczba okazów – 68 780 (przeważnie po kilka gramów)
  • Największy znaleziony okaz – 9095 g

Struktura

Meteoryt Pułtusk

Meteoryt Pułtusk ma strukturę brekcjowatą, co oznacza, że złożony jest z drobnych okruchów skalnych. Okruchy składają się z chondr piroksenowych albo oliwinowych rozmieszczonych w masie plagioklazowo–oliwinowej. Występuje też kamacyt (żelazo).

Skład chemiczny

Skład chemiczny i jego przeliczenie na udziały minerałów.

Skład meteorytu Pułtusk w % wagowych[2]:

  • SiO2 36,44
  • TiO2 0,18
  • Al2O3 1,88 Fe metaliczne 17,62
  • Cr2O3 0,37
  • FeO 9,48 Ni w żelazie meteorytowym 9,13
  • MnO 0,25
  • MgO 23,75 Fe jako siarczek żelaza 3,80
  • CaO 1,82
  • Na2O 0,83 S jako siarczek żelaza 2,17
  • K2O 0,09
  • P2O5 0,22 Ogólna zawartość żelaza 27,19
  • Fe 16,02
  • Ni 1,61
  • FeS 5,97
  • Suma 98,91

Miejsce pochodzenia

Ciałem macierzystym meteorytu jest przypuszczalnie planetoida (6) Hebe[3]. Pierwsze obliczenia w zakresie trajektorii lotu obiektu wykonał Johann Gottfried Galle. Doszedł on do wniosku, że ciało poruszało się wcześniej po hiperbolicznej orbicie, a zatem przybyło spoza Układu Słonecznego. Pogląd ten utrzymywał się do lat czterdziestych XX wieku. Dokładniejsze obliczenia zweryfikowały wcześniejsze ustalenia i stwierdzono, że orbitą obiektu była elipsa. Stąd wniosek, że miejsca pochodzenia meteorytu Pułtusk, należy szukać w Układzie Słonecznym. Była to również wskazówka, że ciała macierzystego należy poszukiwać wśród planetoid obiegających Słońce w wewnętrznej części pasa planetoid.

Elipsa spadku meteorytu Pułtusk

Kolekcje

Spadek widziano w całej ówczesnej Polsce aż po Lwów, a także we Wrocławiu i Królewcu. Okazy z tego spadku należą do najliczniejszych polskich meteorytów i są dostępne we wszystkich większych polskich muzeach geologicznych. Polska jest w posiadaniu ok. 700 fragmentów. Pozostała, zdecydowana większość znajduje się w muzeach i kolekcjach zagranicznych. Największe okazy spadły w okolicach Rzewnia[4]. Spadek tego meteorytu opisywany jest jako najliczniejszy deszcz meteorytów kamiennych na świecie.

Przypisy

  1. Elżbieta Jackowicz: Meteoryt Pułtusk. Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego. [dostęp 2014-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-28)].
  2. Meteoryt Pułtusk, 30 stycznia 1868 r.. W: strona Muzeum Wydziału Geologii [on-line]. Uniwersytet Warszawski, 2002-09-19. [dostęp 2014-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-04)].
  3. J. Biała, Meteoryt Pułtusk, największy deszcz meteorytów kamiennych, Warszawa 2008, s. 45.
  4. J. Biała (red.), Meteoryt Pułtusk, największy deszcz meteorytów kamiennych, Warszawa 2008, s. 11.

Bibliografia

  • J. W. Kosiński, E. Kamińska: Upadek i rozmieszczenie fragmentów meteorytu Pułtusk, w: ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM. Rocznik PTMet, vol. 2, Sosnowiec 2011. (Tekst artykułu w pdf)
  • Meteoritical Bulletin Entry for Pultusk (ang.). The Meteoritical Society, International Society for Meteoritics and Planetary Science. [dostęp 2012-08-17].

Media użyte na tej stronie

Orange pog.svg
Shiny orange button/marker widget.
Baszkówka.jpg
Polski meteoryt Baszkówka.
Pultusk Meteorite Composition Plot.svg
Autor: Przemyslaw D. Gacia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Skład chemiczny i jego przeliczenie na udziały minerałów.
Pultusk meteorite strewnfield.png
Autor: Basilicofresco, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pultusk meteorite strewnfield
Pultusk meteorite.jpg
Meteoryt Pultusk
Pultusk meteorite - Museum of Technology in Warsaw.jpg
Meteoryt znaleziony w okolicach Pułtuska, Polska. Zdjęcie: Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie.