Metody wykrywania kłamstw

Wykrywanie kłamstw (wykrywanie oszustw) – zespół metod określania prawdomówności, system wykorzystujący techniki zadawania pytań w połączeniu z technologią, która rejestruje funkcje fizjologiczne badanego w celu wykrycia prawdomówności lub jej braku. Techniki te są powszechnie używane przez organy ścigania. Istnieje wiele różnych metod wykrywania kłamstw[1]. Najpopularniejsza i najdłużej używana metoda wykorzystuje wariograf. Poziom prawdopodobieństwa prawidłowości wyników badań przeprowadzonych wariografem jest wysoki – ok. 95-98%, o ile badanie zostało przeprowadzone prawidłowo. [2]

Obserwacja mowy ciała

Do metod wykrywania kłamstwa zalicza się obserwację pozawerbalnych zachowań, współtowarzyszących kłamaniu. Czasami kłamiący nieświadomie wykonują np. gesty lub mimiki, które można zinterpretować jako wskazówki fałszu w kontekście tego, co kłamiący mówi. Tego typu metody pozwalają osiągnąć skuteczność porównywalną ze skutecznością określania prawdomówności za pomocą wariografu[3].

fMRI jako metoda wykrywania kłamstw

Funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (ang. Functional Magnetic Resonance Imaging, fMRI) pokazuje zużycie tlenu przez mózg, pozwalając na identyfikację tych części mózgu, w których znajduje się go więcej, co oznacza, że są one aktywne podczas wykonywania określonego zadania. Zależność intensywności sygnału MRI od poziomu natlenienia krwi (zawartości oksyhemoglobiny) w literaturze przedmiotu jest nazywana BOLD hemodynamic response (hemodynamiczną odpowiedzią BOLD) lub Blood Oxygen Level Dependent[4][5]. Pierwszy model obrazowania metodą rezonansu magnetycznego został stworzony w 1976 roku przez Raymonda Damadiana i współpracowników. Metoda ta odstarczając trójwymiarowych modeli ludzkiego ciała w czasie rzeczywistym zrewolucjonizowała badania anatomiczne. Technika jest dziś także wykorzystywana w tworzeniu nowych leków, w szerokim zakresie badań naukowych, a także w diagnostyce[1].

Badania wykorzystujące funkcjonalne obrazowanie Raymonda Damadiana metodą rezonansu magnetycznego (fMRI) wskazują, że metoda ta potencjalnie może znaleźć zastosowanie w wykrywaniu kłamstw[6][7][8][9]. Podczas kiedy tradycyjny wariograf wykrywa zmiany w obwodowym układzie nerwowym, fMRI ma potencjał do wykrywania kłamsta 'u źródła' czyli w mózgu. Jakkolwiek należy zaznaczyć, że neurobiologiczne systemy odpowiedzialne za kłamstwo są na chwilę obecną slabo poznane. Obecnie uważa się, że podczas badania podmiot zmuszony jest do wyboru pomiędzy wyznaniem prawdy a spontanicznym wygenerowaniem kłamstwa. Kłamstwo może zostać zidentyfikowane poprzez zwiększoną aktywność kory przedczołowej oraz płata ciemieniowego.

Przypisy

  1. ↑ a b "Detecting Deception". Parliamentary Office of Science and Technology (UK), dostęp 17.06.2014
  2. ↑ Na czym polega badanie wariografem?, Wyższa Szkoła Prawa, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2021-10-07] (pol.).
  3. ↑ Mentalizm/I Wykrywanie kłamstwa: wprowadzenie - Wikibooks, biblioteka wolnych podręczników, pl.wikibooks.org [dostęp 2017-03-06] (pol.).
  4. ↑ Joseph R. Simpson, Functional MRI Lie Detection: Too Good to be True?, The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, tom 36, nr 4, 2008
  5. ↑ M. Gut, A. Marchewka, Funkcjonalny rezonans magnetyczny – nieinwazyjna metoda obrazowania aktywności ludzkiego mózgu, Materiały Konferencji „Nowe metody w neurobiologii” 15.12.2004, s. 35−40
  6. ↑ Spence S. A. i wsp. Behavioural and functional anatomical correlates of deception in humans. Neuroreport. 2001 listopad 17;12(13):2849-53, dostęp 17.06.2014
  7. ↑ Langleben D.D. i wsp., Brain activity during simulated deception: an event-related functional magnetic resonance study. Neuroimage. 2002 Mar;15(3):727-32.
  8. ↑ Lee TM, et al. Lie detection by functional magnetic resonance imaging. Hum Brain Mapp. 2002 Mar;15(3):157-64.
  9. ↑ Ganguli, I. (2007). Watching the Brain Lie: Can fMRI replace the polygraph? [1]The Scientist, 21, 40, dostęp 17.06.2014