Metz

Metz
	; Katedra w Metzu
Herb	Flaga
Państwo	Francja
Region	Grand Est
Departament	Mozela
Burmistrz	François Grosdidier
Powierzchnia	41,94 km²
Wysokość	162–256 m n.p.m.
Populacja (2005); • liczba ludności; • gęstość	; 124 300; 2951 os./km²
Kod pocztowy	57000
	Położenie na mapie Mozeli Metz
	Położenie na mapie Francji Metz
	Położenie na mapie regionu Grand Est Metz
	49°07′N 6°11′E/49,116667 6,183333
	Strona internetowa
	Portal Francja

Metz (wym. /m ɛ s /) – miasto (gmina miejska) w północno-wschodniej Francji nad Mozelą, stolica regionu Lotaryngia (do 2015 r.; obecnie wchodzi w skład regionu Grand Est) i departamentu Mozela. Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwały 119 594 osoby, a gęstość zaludnienia wynosiła 2852 osób/km² (wśród 2335 gmin Lotaryngii Metz plasuje się na 1. miejscu pod względem liczby ludności, natomiast pod względem powierzchni na miejscu 20.).

Historia

Początkowo miejsce, w którym rozwinęło się miasto, określano jako Divodurum Mediomatricum. W czasach panowania na tych terenach Cesarstwa Rzymskiego, miasto stało się jednym z głównych ośrodków Galii, bogacącym się na eksporcie wina. Powstał tu duży amfiteatr, akwedukt oraz fortyfikacje. Pod koniec V wieku Metz został zajęty przez Franków. W tym czasie obecni byli już na tym terenie chrześcijanie czego dowodzi istnienie tutaj w V wieku kościoła. W 840 roku w tutejszej bazylice św. Piotra został pochowany król Franków i cesarz rzymski Ludwik I Pobożny. Po jego śmierci i podziale Cesarstwa Karolińskiego w traktacie z Verdun (843) Metz stał się stolicą państwa środkowofrankijskiego, a następnie królestwa Lotaryngii (855). Po rozpadzie królestwa Lotaryngii (870) włączone w skład królestwa wschodniofrankijskiego, a następnie odrodzonego cesarstwa rzymskiego pod wodzą Niemiec.

W XII wieku mieszczanie rozpoczęli starania o uniezależnienie się spod władzy biskupów. W 1189 roku miasto otrzymało status wolnego miasta cesarskiego, dzięki czemu uzyskało niezależność wewnętrzną od lokalnych feudałów duchownych i świeckich. Mieszczanie rządzili miastem na prawach niezależnej komuny przez ponad 400 lat. Pomimo nadanego statusu przez całe średniowiecze Metz musiał bronić swej niezależności przed siłami zewnętrznymi: książętami Luksemburga, arcybiskupami Trewiru, a także wojskami uczestników wojny stuletniej.

Ostatecznie koniec pełnej niezależności miasta nastąpił w 1552 roku, gdy na mocy traktatu w Chambord zawartego między królem Francji a Związkiem szmalkandzkim kontrola nad Metzem przeszła w ręce francuskie. Status Metzu jako miasta francuskiego potwierdziły kolejne traktaty: de facto pokój w Cateau-Cambrésis (1559) i de iure pokój westfalski (1648). Początkowo miasto zachowało swe przywileje wewnętrzne, choć obok urzędników miejskich pojawił się również królewski gubernator. Miasto stało się też ponownie siedzibą biskupa. Z czasem autonomia była jednak ograniczana i ostatecznie w 1634 roku zostało ono podporządkowane koronie podobnie jak inne prowincje gdy znalazło się pod kontrolą królewskiego intendenta.

W 1674 roku fortyfikacje zostały wzmocnione dzięki pracom kierowanym przez Vaubana. Tenże napisał do króla: „każde warowne miasto Waszej Królewskiej Mości broni prowincji, Metz natomiast, broni państwa”. W 1730 roku fortyfikacje unowocześnił Cormontaigne. Podczas Wielkiej Rewolucji, w 1790 roku utworzono departament Mozelle, którego Metz stał się stolicą. Podczas Wojen napoleońskich wojska szóstej i siódmej koalicji w 1814 i 1815 roku bezskutecznie oblegały miasto bronione przez francuski garnizon generała Durutte.

5 sierpnia 1811 w mieście urodził się przyszły kompozytor Ambroise Thomas.

Podczas wojny francusko pruskiej 29 października 1870 r. w Metzu skapitulowała oblężona armia marszałka Bazaine’a (150 tysięcy żołnierzy, ogromny szok dla francuskiej opinii publicznej).

Po wojnie francusko-pruskiej, od 1871 roku znajdował się we władaniu Cesarstwa Niemieckiego. W tym okresie umieszczono w mieście silny niemiecki garnizon i zbudowano drugą i trzecią linię obronną. W wyniku klęski Niemiec w I wojnie światowej w listopadzie 1918 roku miasto zostało odzyskane przez Francję.

W latach 1937–1939 stacjonującym w Metzu 507. pułkiem czołgów dowodził ówczesny pułkownik de Gaulle (było to jego pierwsze dowództwo w promowanym przez niego od lat rodzaju broni). W okresie międzywojennym na granicy z Niemcami wybudowano olbrzymią linię obrony zwaną linią Maginota. Miała ona stanowić, także dla Metzu, gwarancję bezpieczeństwa przed inwazją. W trakcie II wojny światowej wojska niemieckie dokonały uderzenia przede wszystkim od strony Belgii i fortyfikacje na niewiele się zdały. 14 czerwca 1940 roku Metz został opuszczony przez wojska francuskie i ogłoszony „miastem otwartym”. Trzy dni później, wieczorem 17 czerwca do miasta bez walki wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie. Metz ponownie znalazł się w rękach niemieckich i został wcielony do III Rzeszy. Przez większą część okupacji Metz nie był traktowany jako ważne strategicznie miasto, jako że cała Francja była wówczas pod kontrolą niemiecką. Sytuacja zmieniła się po inwazji Aliantów w Normandii. Od lipca 1944 roku Niemcy rozpoczęli przygotowywać miasto do obrony wykorzystując dawne systemy fortyfikacyjne. Ze względu na silne ufortyfikowanie miasta i okolic bitwa o Metz (27 sierpnia – 13 grudnia 1944) była długa i bardzo krwawa. Miasto oswobodziły wojska generała Pattona 22 listopada 1944 roku, choć ostatnie garnizony niemieckie poddały się dopiero 13 grudnia.

Zabytki

Bazylika św. Piotra (Saint-Pierre-aux-Nonnains) z 380 roku (jeden z najstarszych kościołów w Europie). Pierwotnie bazylika rzymska, przekształcona w kościół w VII wieku. Przebudowana w X wieku. Odrestaurowana w XX wieku.
Katedra św. Szczepana z XIII w. z witrażami Marca Chagalla.
Kościół Saint-Maximin z XII-XV wieku (witraże Jean Cocteau)
Kościół Notre Dame z XVIII wieku
Kościół Sainte-Ségolène z XIII w.
Kościół św. Marcina z XII w.
Kościół Sainte-Ségolène z XIII wieku
Opactwo św. Wincentego z X wieku
Klasztor Trynitarzy z XIII wieku
Ratusz z 1755 r., proj. Jacques-François Blondel
Dom François Rabelais
Dom Paula Verlaine’a
Opéra-Théâtre z lat 1732–1752 r. w stylu klasycystycznym, proj. Jacques Oger
Kaplica Templariuszy z XIII wieku
Synagoga z 1848 roku
Temple Neuf dla protestantów z lat 1901–1904 w stylu neoromańskim
Brama des Allemands z XIII-XV wieku
Brama Chandellerue z XIII wieku
Brama Serpenoise z XIX wieku
Fort de Queuleu z XIX wieku
Pałac Gubernatora z lat 1902–1905 w stylu neoflamandzkim
Stacja kolejowa Gare de Metz z 1908 roku