Międzygminny Związek Komunikacyjny

Międzygminny Związek Komunikacyjny z siedzibą w Jastrzębiu Zdroju – związek międzygminny w województwie śląskim założony w celu współpracy gmin w zakresie lokalnego transportu zbiorowego.

Związek powstał 4 kwietnia 1991 roku, utworzony przez dziewięć gmin. Na siedzibę Związku wybrano miasto Jastrzębie-Zdrój, które do stowarzyszenia przystąpiło w tym samym roku.

W 2022 MZK Jastrzębie-Zdrój obsługuje linie autobusowe na terenie 17 gmin. Są to: Jastrzębie-Zdrój (siedziba związku), gmina Mszana, gmina Pawłowice, Pszów, Radlin, Rydułtowy, gmina Marklowice, Żory, gmina Suszec, Czerwionka-Leszczyny (miasto i gmina) oraz nie będące członkami stowarzyszenia: Rybnik, Wodzisław Śląski, gmina Zebrzydowice, gmina Ornontowice, Orzesze, Knurów i gmina Świerklany.

Historia MZK w Jastrzębiu Zdroju

Do 1991 roku na obszarze całego województwa katowickiego, komunikacją miejską zajmowało się głównie Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Katowicach, którego organem założycielskim był wojewoda. przedsiębiorstwo to posiada wielozakładową strukturę organizacyjną (kilkanaście zakładów komunikacyjnych posiadało swoje siedziby w większych miastach województwa) o scentralizowanej formie zarządzania. W takiej strukturze funkcjonował min. Zakład Komunikacyjny nr 9 w Jastrzębiu Zdroju, posiadający zajezdnie autobusowe w Jastrzębiu Zdroju, Wodzisławiu Śląskim, Rybniku i Raciborzu. w 1991 roku WPK podzielono przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w oparciu o zakłady komunikacyjne, a w niektórych przypadkach o zajezdnie autobusowe. w Jastrzębiu Zdroju powstało wówczas Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (PKM) z zajezdniami w Jastrzębiu, Wodzisławiu Śląskim i Rybniku. Na obszarze aglomeracji Rybnickiego Okręgu Węglowego (ROW) przedsiębiorstwo to pełniło rolę organizatora i jedynego przewoźnika komunikacji miejskiej. Kłopoty finansowe PKM-u, dekapitalizujący się tabor, prowadziły często do zawieszania kursów czy nawet linii. Przedsiębiorstwo coraz coraz częściej zaczynało występować o środki finansowe do gmin, pod groźbą dalszego ograniczenia komunikacji.

Zachodzące zmiany w gospodarce polskiej, w tym reforma samorządowa oraz zmiany własności i zasad funkcjonowania przedsiębiorstw to czynniki, które zapoczątkowały zmiany komunikacji miejskiej w Polsce. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym, nałożyła na samorządy obowiązek zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty lokalnej, w tym również lokalnego transportu zbiorowego jako zadanie własne gmin. Natomiast przepisy wprowadzające ustawy o samorządzie terytorialnym i pracownikach samorządowych z dnia 10 maja 1990 r., stanowiły o komunalizacji mienia, zobowiązując gminy do wyboru organizacyjno-prawnej formy prowadzenia działalności przez przejęte przedsiębiorstwa. W/w przepisy prawne przekazały gminom odpowiedzialność za zapewnienie komunikacji miejskiej na swoim terenie oraz mienie służące temu celowi. Jednocześnie na gminy przeszła gestia ustalania cen za przejazdy oraz obowiązek zapewnienia dotacji.

W świetle przedstawionych wyżej faktów, gminy Rybnickiego Okręgu Węglowego doszły do wniosku, że nałożone na nie dodatkowe zadania będą realizować wspólnie w ramach związku komunalnego. Wtedy to, w dniu 4 kwietnia 1991 roku, dziewięć gmin ROW utworzyły Międzygminny Związek Komunikacyjny (MZK). Na siedzibę Związku wybrano miasto Jastrzębie Zdrój, które w lipcu w tym samym roku przystąpiło do MZK. W 1992 roku na mocy decyzji wojewody katowickiego, majątek PKM w Jastrzębiu Zdroju został skomunalizowany na rzecz MZK. Od 1993 roku po przejęciu zadań planowania, organizacji, kontroli i dystrybucji biletów, MZK stał się pełnym Organizatorem komunikacji miejskiej na terenie gmin tworzących Związek. Natomiast Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej stało się przewoźnikiem realizującym przewozy na zlecenie Związku.

Z biegiem czasu do Związku przystąpiły nowe gminy, tj.: Pawłowice, Rydułtowy (1992), Jejkowice (1993) Marklowice i Pszów (1995). W 1994 roku ze związku wystąpiła gmina Gaszowice. Na podstawie odrębnych umów o charakterze gospodarczym, Związek rozszerzył zasięg przestrzenny organizowania komunikacji miejskiej na sąsiednie gminy (tj. Gorzyce, Lubomia, Ornontowice i Orzesze). Do końca 1995 roku MZK organizował komunikację na terenie 18 gmin. Zamieszkała ludność na tym terenie to około 560 tys. osób. Przewozy wykonywało 8 przewoźników o różnej formie własności (komunalnej, państwowej i prywatnej), przewożąc około 5 mln pasażerów miesięcznie na 88 liniach, przejeżdżając około 1 miliona kilometrów. Z dniem 1 stycznia 1996, ze Związku wystąpiły gminy Rybnik i Jejkowice. Rolę organizatora na terenie tych gmin przyjęło miasto Rybnik. W 1997 roku do związku przystąpiła nowo powstała gmina Radlin. Dwa lata później wystąpiła gmina Zebrzydowice. Od 1 stycznia 2005 roku Gmina Świerklany przestała być członkiem Związku.

Przypisy