Międzynarodowa Komisja Lekarska

Członkowie Międzynarodowej Komisji Lekarskiej w Berlinie
François Naville, Helge Tramsen, Ferenc Orsós i Arno Saxén badają zwłoki polskiego oficera w Katyniu
Vincenzo Mario Palmieri i jego asystentka podczas sekcji zwłok
Ferenc Orsós wręcza w Berlinie ministrowi zdrowia Rzeszy Leonardo Contiemu, raport końcowy Międzynarodowej Komisji Lekarskiej
Podpisy członków komisji pod raportem końcowym

Międzynarodowa Komisja Lekarska (niem. Internationale Ärztekommission) – grupa lekarzy z dwunastu krajów, którzy na zaproszenie ministra zdrowia Rzeszy Niemieckiej Leonarda Contiego pod koniec kwietnia 1943 roku, badali zwłoki polskich oficerów rozstrzelanych w lesie niedaleko rosyjskiej wsi Katyń. Komisja doszła do wniosku, że masowe egzekucje miały miejsce wiosną 1940 roku, co wskazywało, że za zbrodnię odpowiada sowiecka tajna policja polityczna NKWD.

Geneza

W lutym 1943 roku żołnierze Wehrmachtu znaleźli masowe groby z kilkoma tysiącami ciał polskich oficerów w lesie niedaleko rosyjskiej wsi Katyń pod Smoleńskiem. Gdy minister propagandy i oświecenia publicznego Joseph Goebbels dowiedział się o tym na początku kwietnia, zaproponował powołanie komisji lekarskiej, która miała odegrać centralną rolę w zleconej przez niego propagandowej kampanii katyńskiej. Miało to na celu wbicie klina w sojusz między zachodnimi aliantami a Związkiem Radzieckim pod rządami Stalina. Zagraniczni lekarze zaproszeni przez ministra Contiego mieli potwierdzić, że sowiecka tajna policja NKWD popełniła masowe mordy[1].

Niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych otrzymało zadanie skłonienia profesorów medycyny, głównie z państw neutralnych, do wyjazdu do Katynia. Jednak starania niemieckich ambasad w Sztokholmie, Lizbonie i Ankarze w tym zakresie nie powiodły się[2]. Natomiast w Madrycie profesor medycyny Antonio Piga przyjął zaproszenie, ale po przybyciu do Berlina otrzymał od ambasady hiszpańskiej polecenie, aby nie kontynuować podróży. Jako powód odwołania podał niemieckim gospodarzom nagłą chorobę i wrócił do Hiszpanii[3]. Minister spraw zagranicznych Rzeszy Joachim von Ribbentrop nie uwierzył w to i polecił ambasadzie niemieckiej w Madrycie wyrazić swoje zaniepokojenie hiszpańskiemu rządowi odejściem Pigi z delegacji[4]. Zapytany przez amerykańskich dyplomatów w 1952 roku Piga był zdania, że ​​alianci wywarli na wiosnę 1943 roku presję na rząd hiszpański, aby wycofał go z komisji[5].

Członkowie Komisji

Komisja, która początkowo została zakwaterowana w hotelu Adlon w Berlinie[1], liczyła dwunastu członków. Tylko jeden nie pochodził z państwa sojuszniczego lub okupowanego, a mianowicie ze Szwajcarii. Jedenastu z nich było profesorami, z których dziewięciu było specjalistami medycyny sądowej:

Francja Vichy wysłała w charakterze obserwatora głównego inspektora wojskowej służby medycznej, profesora medycyny André Costedoata. Wyjechał do Katynia z komisją lekarską, ale nie brał udziału w jej pracach[6]. Premier Pierre Laval musiał osobiście nakazać mu podróż, ponieważ Costedoat początkowo się temu sprzeciwiał[2]. Wcześniej Laval bezskutecznie prosił wybitnego koronera Charlesa Paula o udział w badaniach. Francuskie ministerstwo sprawiedliwości wysłało wiadomość do ambasady niemieckiej w Paryżu, że Paul odmówił bez podania przyczyny[7].

Prace Komisji

Dwunastu ekspertów wybrało Węgra Ferenca Orsósa na swojego przewodniczącego, ponieważ nie tylko bardzo dobrze mówił po niemiecku, ale także po rosyjsku[4]. W Smoleńsku, gdzie komisja przebywała od 28 do 30 kwietnia 1943 roku[8], opiekował się nią antynazista, podpułkownik Rudolf-Christoph von Gersdorff, oddelegowany tam z Grupy Armii Środek[9]. W lesie katyńskim ekspert medycyny sądowej z Grupy Armii Środek, profesor Gerhard Buhtz wyjaśniał zagranicznym lekarzom przebieg ekshumacji. Poprosił każdego z lekarzy o wybranie zwłok do autopsji. Jednak Szwajcar Naville i Finn Saxén nie brali w nich udziału, a jedynie obserwowali śledztwo[10].

Naville i Bułgar Markow powiedzieli podpułkownikowi von Gersdorffowi, że nie mają żadnych wątpliwości co do sowieckiego sprawstwa[9]. Słowak Šubík powiedział krakowskiemu biegłemu sądowemu Marianowi Wodzińskiemu, który kierował polską grupą ekspertów w Katyniu, że był dobrze poinformowany o niemieckich zbrodniach wojennych, ale w tym przypadku jest absolutnie pewny tego, że sprawcami są Sowieci[10].

Orsós użył również mikroskopu do zbadania próbek młodych sosen, które zostały posadzone nad masowymi grobami, aby je zakamuflować. Na podstawie pierścieni doszedł do wniosku, że mają pięć lat. Według Orsósa przebarwienie między drugim a trzecim słojem rocznym wykazało, że przeszczepiono je w 1940 roku[4].

Po zakończeniu śledztwa Duńczykowi Tramsenowi pozwolono zabrać czaszkę ofiary, którą zawiózł do Kopenhagi[11]. Chorwat Miloslavić otrzymał również pozwolenie na dokładniejsze zbadanie czaszki z masowych grobów w swoim instytucie w Zagrzebiu[12].

Raport Komisji

Raport końcowy komisji, napisany w Smoleńsku pod kierownictwem Ferenca Orsósa, nie zawierał bezpośredniego odniesienia do sprawców. Jako przyczynę śmierci podał tylko strzały w tył głowy. Stan rozkładu zwłok wskazywał, że znajdowały się one w ziemi co najmniej trzy lata, a zimowa odzież oraz brak ukąszeń komarów i larw owadów skłaniały do ​​wniosku, że masowe groby zostały wykopane w okresie zimowym. Wszystkie dokumenty znalezione przy zmarłych pochodziły z zimy 1939/1940, a zebrane dowody że egzekucje miały miejsce wiosną 1940 roku[13].

Dwunastu członków komisji podpisało końcowy raport w Smoleńsku. Fotograf osobno sfotografował stronę z podpisami. Później każdy członek komisji otrzymał kopię raportu, do tekstu dołączono zdjęcie z podpisami. Członkowie delegacji zgodzili się nie komentować tego[1]. Po powrocie do Berlina Orsós przekazał raport ministrowi zdrowia Rzeszy Contiemu 4 maja 1943 roku[14]. Niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych zasugerowało zorganizowanie konferencji prasowej z lekarzami, ale Goebbels interweniował i napisał w swoim dzienniku: „Nie sądzę, aby było celowe wykorzystywanie uznanych na arenie międzynarodowej uczonych jako eksponatów naszej propagandy”[15]. W tym samym roku centralne wydawnictwo NSDAP wydało publikację pod tytułem „Niemiecki urzędowy materiał w sprawie masowego mordu w Katyniu” (niem. Amtliches Material zum Massenmord von Katyn)[13], wydany także w Polsce przez Instytut Pamięci Narodowej w roku 2020[16].

W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii raport Międzynarodowej Komisji Lekarskiej został oficjalnie zignorowany. Eksperci brytyjskiego Foreign Office w Londynie wskazywali w wewnętrznych raportach (podsumowanych w memorandum Butlera przez oficjalnie mianowanego historyka Rohana D’Oliera Butlera), że Ferenc Orsós był proniemiecki, a także antysemicki, przez co nie był wiarygodny[17].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c John P. Fox: Der Fall Katyn und die propaganda des NS-Regimes (niem.). Institut für Zeitgeschichte. [dostęp 2022-07-16].
  2. ↑ a b Henri de Montfort: Le Massacre de Katyn: crime russe ou crime allemand?. Paris: La Table ronde, 1966. OCLC 460490642.
  3. ↑ Antonio Piga Rivero, Teresa Alfonso Galán. La masacre de Katyn y la ética pericial. „Actualidades del derecho sanitario”. 170, s. 247-248, 2010. Madrid: Instituto de Fomento Sanitario. ISSN 1136-6869. 
  4. ↑ a b c The Katyn Forest Massacre. T. V. Washington: US Government Printing Office, 1952. OCLC 3464754.
  5. ↑ Despatches Concerning Statements on the Katyn Massacre, with Enclosures (ang.). National Archives Catalog. [dostęp 2022-07-16].
  6. ↑ Józef Mackiewicz, Jacek Trznadel: Katyń – zbrodnia bez sądu i kary. Warszawa: Antyk, 1997, s. 97. ISBN 978-83-86482-32-0.
  7. ↑ Le docteur Paul à Vieux-Moulin (fr.). La forêt de Compiègne. [dostęp 2022-07-16].
  8. ↑ Paul Stauffer: Die Schweiz und Katyn. Zürich: Neue Zurcher Zeitung, 2004, s. 196. ISBN 978-3-03823-109-7.
  9. ↑ a b Rudolf-Christoph von Gersdorff: Soldat im Untergang. Frankfurt am Main: Lebensbilder, 1977. ISBN 978-3-548-34008-1.
  10. ↑ a b Władysław Anders: Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów. Londyn: Gryf, 1948. OCLC 433069423.
  11. ↑ Delphine Debons, Antoine Fleury, Jean-François Pitteloud: Katyn et la Suisse. Experts et expertises médicales dans les crises humanitaires. Genève: Georg Editeur, 2009, s. 182. ISBN 978-2-8257-0959-7.
  12. ↑ Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska: Katyń: zbrodnia, prawda, pamięć. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 422. ISBN 978-83-247-2036-1.
  13. ↑ a b Amtliches Material zum Massenmord von Katyn. Berlin: Deutschen Verlag, 1943, s. 114-117. OCLC 35251085.
  14. ↑ Claudia Weber: Krieg der Täter: die Massenerschiessungen von Katyń. Hamburg: Hamburger Edition, 2015, s. 216. ISBN 978-3-86854-286-8.
  15. ↑ Joseph Goebbels, Elke Fröhlich, Hartmut Mehringer: Die Tagebücher von Joseph Goebbels. T. II. München: K.G. Saur, 1993, s. 201. ISBN 978-3-598-22304-4.
  16. ↑ Adam Bosiacki, Przemysław Bentkowski: Niemiecki urzędowy materiał w sprawie masowego mordu w Katyniu. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. ISBN 978-83-8098-875-0.
  17. ↑ George Sanford: Katyn and the Soviet massacre of 1940: truth, justice and memory. London/New York: Routledge Taylor & Francis Group, 2009, s. 174. ISBN 978-0-415-54594-5.

Media użyte na tej stronie

The Katyn Massacre, 1940 HU106222.jpg
The Katyn Massacre, 1940
Member of the International Medical Commission - Dr Vincenzo Palmieri, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Naples, dictating results of the body examination to his personal assistant (Maria Pietras).
The Katyn Massacre, 1940 HU106226.jpg
The Katyn Massacre, 1940

Professor Ferenc Orsós presenting a protocol of the International Medical Commision's work to Dr Leonardo Conti, German State Health Leader, during the meeting in Conti's office in Berlin. From left to right: 1st - Dr Vincenzo Palmieri, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Naples, Italy; 2nd - Dr Arno Saxén, Professor of Pathological Anatomy at the University of Helsinki, Finland; 4th - Dr Eduard Miloslavić, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Zagreb, Croatia; 5th - Dr Ferenc Orsós, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Budapest, Hungary 6th - Dr František Hájek, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Prague, Protectorate of Bohemia and Moravia (Czech Republic) 7th - Dr Marko Markov, Reader of Forensic Medicine and Criminology at the University of Sofia, Bulgaria; 9th - Dr Alexandru Birkle, Reader at the Forensic Medicine and Criminology Institute in Bucarest, Romania; 12th - Dr Leonardo Conti, German State Health Leader (Reichsgesundheitsführer), a host of the meeting;

13th - Dr Helge Tramsen, Prosecutor at the Institute of Forensic Medicine in Copenhagen, Denmark (behind Dr Conti);
The Katyn Massacre, 1940 HU106225.jpg
The Katyn Massacre, 1940

Members of the International Medical Commission in Berlin at the meeting with German Health State Leader, Dr Leonardo Conti. From left to right: 2nd - Dr François Naville, Professor of Forensic Medicine at the University of Geneva, Switzerland; 4th - Dr Vincenzo Palmieri, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Naples, Italy; 6th - Dr Helge Tramsen, Prosecutor at the Institute of Forensic Medicine in Copenhagen, Denmark; 7th - Dr Eduard Miloslavić, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Zagreb, Croatia; 8th - Dr František Hájek, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Prague, Protectorate of Bohemia and Moravia (Czech Republic); 9th - Dr Ferenc Orsós, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Budapest, Hungary; 12th - Dr Leonard Conti, German State Health Leader (Reichsgesundheitsführer), a host of the meeting; 13th - Dr Marko Markov, Reader of Forensic Medicine and Criminology at the University of Sofia, Bulgaria; 14th - Dr Alexandru Birkle, Reader at the Forensic Medicine and Criminology Institute in Bucarest, Romania; 15th - Dr Gerhard Buhtz - Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Breslau (Wroclaw), a supervisor of Commission's work; 17th - Dr Reimond Speleers, Professor of Ophthalmology at the University of Ghent, Belgium;

19th - Dr Arno Saxén - Professor of Pathological Anatomy at the University of Helsinki, Finland.
Katyn-1943-04-30.jpg
International Katyn Commission Findings. Der Massenmord in Walde von Katyn Ein Tatsachenbericht (the Mass-Murder in the Katyn Forest, a Documentary Account of Evidence). Germany, 1943. Signatures of the commission: Marko Markow, Reimond Speleers, Herman Maximilien de Burlet, František Šubík, Helge Tramsen, Arno Saxén, Vincenzo Mario Palmieri, Eduard Miloslavić, Alexandru Birkle, Ferenc Orsós, François Naville, Andrej Žarnov, František Hájek
The Katyn Massacre, 1940 HU106220.jpg
The Katyn Massacre, 1940

Members of the International Medical Commission examining the body of exhumed Polish officer.

From left to right: Dr François Naville, Professor of Forensic Medicine at the University of Geneva; Dr Helge Tramsen, Prosecutor at the Institute of Forensic Medicine in Copenhagen; Dr Ferenc Orsós, Professor of Forensic Medicine and Criminology at the University of Budapest; Dr Arno Saxén, Professor of Pathological Anatomy at the University of Helsinki; unknown.