Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządjasnotowce
Rodzinajasnotowate
Rodzajmięta
Gatunekmięta pieprzowa
Nazwa systematyczna
Mentha ×piperita L.
Sp. pl. 2:576. 1753
Synonimy
  • Mentha lavanduliodora ined.[3]
Mięta 'czarna'

Mięta pieprzowa, mięta lekarska (Mentha ×piperita L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Spontaniczny mieszaniec międzygatunkowy mięty nadwodnej (M. aquatica) i mięty zielonej (M. spicata) powstały prawdopodobnie w Anglii i tam wprowadzony do uprawy w XVIII w.[4], początkowo w hrabstwie Surrey, a potem w okręgu Mitcham. Tam też zaczęto go uprawiać i z tego terenu pochodzi pierwszy opis zawarty w "Ray, 1724 Synopsis Methodica Stirpium Britannicarum table 10. figure 2. p. 234". Jest rośliną uprawną, czasami dziczejącą (efemerofit)[3]. Inne nazwy: miętkiew, miętkiewa[5].

Morfologia

Pokrój
Zielna roślina o pokroju krzewiastym do 90 cm wysokości, wytwarzająca poziome kłącza tuż pod poziomem gruntu (białe) lub powierzchniowe (zielone) (w zależności od wilgotności podłoża).
Łodyga
Wzniesiona, gałęzista (rozgałęziająca się w okółkach liści), 4-kanciasta, o rzadkim owłosieniu na kantach, zielona do brunatnobrązowej w zależności od odmiany, o pustych międzywęzłach lub wypełnionych rzadką parenchymą.
Liście[6]
Liść ma długość 3–9 cm i 1–3 cm szerokości. Zielona lub brunatnawozielona blaszka jest owalna lub lancetowata, o zaostrzonym szczycie, ostro ząbkowanym brzegu i asymetrycznej nasadzie. Unerwienie jest pierzaste, uwypuklone na dolnej powierzchni z nerwami bocznymi odchodzącymi od nerwu głównego pod kątem ok. 45°. Powierzchnia dolna jest delikatnie omszona, włoski wydzielnicze widoczne są pod lupą (6x) jako jasnożółtawe punkty. Zielony lub brunatnawofioletowy ogonek liściowy jest bruzdowany, o wymiarach zazwyczaj do 1 mm średnicy i 0,5–1 cm długości.
Kwiaty
W nibyokółkach, zebrane w kątach liści, tworzące nibykłos o walcowatym kształcie. Kwiaty drobne, 5-6 mm długości, obupłciowe lub tylko słupkowe, różowe, czerwonawe do liliowych, kielich rurkowaty o 5 ząbkach, 10-12 nerwowy, lekko bruzdkowany od wystających nerwów i gruczołkowato kropkowany. Pręciki cztery, fioletowe, krótsze od korony.
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina obcopylna. W rzeczywistości mieszaniec jest praktycznie bezpłodny, najczęściej jedna łodyga zawiązuje jeden owoc, a ze stu owoców tylko 10 jest zdolnych do kiełkowania. W uprawie stosuje się wyłącznie rozmnażanie wegetatywne z podziału roślin lub podziału kłączy.

Roślina lubiąca gleby świeże, dość ciężkie, w miarę wilgotne.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski
Liść mięty pieprzowej (Menthae piperitae folium) – całe lub rozdrobnione wysuszone liście o zawartości nie mniej niż 9 ml/kg substancji roślinnej[6]. Głównymi składnikami są: olejek miętowy, kwas askorbinowy (25 mg%), karoten (do 40 mg%), rutyna (14 mg%), apigenina, betaina, kwas oleanowy i ursulowy[7].
Działanie
Liście zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, pobudzają wytwarzanie żółci, usprawniają pracę jelit. Stosowane są jako środek wiatropędny, przy zaburzeniach trawienia, w schorzeniach wątroby i dróg żółciowych. Mają także właściwości przeciwbakteryjne i nieznacznie uspokajające. Olejek miętowy ma podobne, ale silniejsze działanie, szczególnie jako środek odkażający i uspokajający. Stosowany zewnętrznie w nieżycie nosa, do inhalacji przy nieżytach gardła i oskrzeli. Stanowi także składnik preparatów do użytku wewnętrznego przy zapaleniu dróg żółciowych i w schorzeniach wątroby lub jelit.

Roślina kosmetyczna

Zawarty w jej zielu mentol jest podstawowym surowcem do produkcji pasty do zębów, płynów do ust, kremów do masażu, dodatków do kąpieli i innych kosmetyków. Menton natomiast jest wykorzystywany jako składnik perfum.

Zmienność

Znanych jest wiele odmian i kultywarów:

  • Mentha ×piperita L. var. officinalis Sole f. pallescens Camus – mięta biała, m. francuska: liście i łodygi jasnozielone, bez antocyjanów. Uzyskiwany z surowca olejek uchodzi za "subtelniejszy" od olejku z mięty czarnej, ale plon ziela i wydajność olejku mniejsza niż u mięty czarnej. Częściej używana w zielarstwie i do produkcji "herbatek".
  • Mentha ×piperita L. var. officinalis Sole f. rubescens Camus et E. G. (Mentha ×piperita var. vulgaris) – mięta czarna, m. angielska, m. Mitcham: liście ciemnozielone, nerwy po spodniej stronie i łodygi przebarwione antocyjanem na kolor fioletowoczerwony. W Polsce główny surowiec przemysłowy do pozyskiwania olejku miętowego.
  • Mentha ×piperita L. var. silvestris – mięta węgierska
  • Mentha ×piperita var. ouweneelii J.Lebeau & J.Lambinon (Mentha aquatica ×(Mentha longifolia ×Mentha suaveolens)
  • Mentha ×piperita L. f. foliis variegatis
  • Mentha ×piperita L. var. crispa

Uprawa

Jest bardzo łatwa w uprawie. Rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie, przez podział kłączy. Ze względu na jej dużą ekspansywność należy oddzielać ja od innych roślin uprawnych, gdyż łatwo je zagłusza i staje się chwastem. Najlepiej rośnie na żyznej, próchnicznej glebie i na słonecznym stanowisku. Jest w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 3-9)[8].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
  4. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 516-517. ISBN 83-214-1305-6.
  5. ↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
  6. ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  7. ↑ P. Czikow, J. Łaptiew, Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1983: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 227-228.
  8. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Media użyte na tej stronie

Mentha-piperita.JPG
Autor: Sten Porse, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mentha x piperita: Flowers and leaves.
Mentha × piperita - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-095.jpg
Pfefferminze. Mentha piperita L. A blühender Stengel in natürl. Grösse. 1 Knospe, vergrössert; 2 u. 3 Blüthe, desgl.; 4 dieselbe zerschnitten, desgl.; 5 Kelch aufgeschnitten, desgl.; 6 Staubgefäss, desgl.; 7 Pollen, desgl.; 8 Stempel, desgl.; 9 oberer Theil des Griffels mit Narben, desgl.; 10 Fruchtknoten im Querschnitt, desgl.