Michał Kalecki

Michał Kalecki

Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1899 Łódź
Data i miejsce śmierci	17 kwietnia 1970 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach (kwatera A32-2-10)[1]
Zawód, zajęcie	ekonomista
Narodowość	polska
Rodzice	Abram, Klara z d. Segałło
Odznaczenia

Michał Kalecki (ur. 22 czerwca 1899 w Łodzi, zm. 17 kwietnia 1970 w Warszawie) – polski ekonomista, profesor Zakładu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk i Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, członek rzeczywisty PAN. Szwagrem Michała Kaleckiego był Ary Sternfeld, jeden z pionierów kosmonautyki, astronautyki.

Życiorys

Był synem Abrama (właściciela niewielkiej przędzalni) i Klary z domu Segałło (pochodzącej z rodziny urzędniczej). Uczęszczał do gimnazjum w Łodzi, w 1917 roku rozpoczął studia mechaniczne na Politechnice Warszawskiej. Lata 1919–1921 spędził w szeregach Wojska Polskiego. Studiował następnie na Politechnice Gdańskiej (1921–1925), ale studiów nie ukończył i nie uzyskał żadnego stopnia naukowego. W latach 1929–1936 pracował jako referent ds. karteli i koncernów w Instytucie Badań Koniunktur Gospodarczych i Cen w Warszawie, gdzie współpracował z Edwardem Lipińskim. Wyjechał w 1936 roku do Wielkiej Brytanii, do 1938 pracował w London School of Economics, później był asystentem w Katedrze Ekonomii Uniwersytetu Cambridge; w latach 1939–1945 pracował w charakterze asystenta w Instytucie Statystyki Uniwersytetu Oksfordzkiego. Pewien czas spędził we Francji. Po wojnie pracował krótko w Międzynarodowym Biurze Pracy w Montrealu, a po powrocie do kraju (1946) był doradcą ekonomicznym w Centralnym Urzędzie Planowania oraz urzędnikiem w Ministerstwie Finansów.

W latach 1946–1954 pracował w Departamencie Ekonomicznym Sekretariatu ONZ (zastępca dyrektora jednego z działów). Był ekspertem ekonomicznym kilku rządów, m.in. Izraela (1951), Meksyku, Indii (1959–1960), Kuby (1961). W Polsce pracował jako doradca ekonomiczny w Komisji Planowania przy Urzędzie Rady Ministrów (1955–1957) i przewodniczący Głównej Komisji Planu Perspektywicznego (1957–1960). Zajmował się jednocześnie pracą naukowo-dydaktyczną, był kierownikiem Działu Ekonomii Współczesnego Kapitalizmu (1955–1961) i profesorem zwyczajnym (1956) w Zakładzie Nauk Ekonomicznych PAN oraz profesorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki (1961–1969, pracował w Katedrze Ekonomii Politycznej na Wydziale Handlu Zagranicznego). W latach 1962–1968 przewodniczył Radzie Naukowej Międzyuczelnianego Zakładu Problemów Gospodarki Krajów Słabo Rozwiniętych SGPiS i Uniwersytetu Warszawskiego. Był również wiceprzewodniczącym Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów (1957–1963).

W 1958 roku został powołany na członka korespondenta PAN, w 1966 roku został członkiem rzeczywistym akademii; w latach 1961–1968 przewodniczył Komitetowi Badań nad Zagadnieniami Społecznymi Polski Ludowej PAN. Odebrał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1964)^[2] i Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu (1965); był laureatem nagrody państwowej I stopnia (1966^[3], za pracę Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej) oraz Nagrody im. Oskara Langego (1967) przyznawanej przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. Został również odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W wyniku antysemickiej nagonki w 1968 r. złożył rezygnację z zajmowanych stanowisk i przeszedł na wcześniejszą emeryturę^[4].

Działalność naukowa

Prace naukowe Kaleckiego dotyczyły analizy cykli koniunkturalnych, efektywności inwestycji, teorii dochodu narodowego, teorii wzrostu w gospodarce socjalistycznej, ekonometrii i metodologii planowania.

Na trzy lata przed publikacją The General Theory of Employment, Interest and Money Johna Maynarda Keynesa opublikował Próbę teorii koniunktury (1933), w której podjął kwestię wpływu popytu globalnego na rozmiary i strukturę dochodu narodowego, wskazując w niej na decydującą rolę inwestycji. Swoje tezy, występujące później w teorii Keynesa, pogłębił, wbudowując je w model niedoskonałej konkurencji. W Teorii dynamiki gospodarczej (1954) zawarł syntezę badań nad procesami wzrostu gospodarki rynkowej. Sam Kalecki twierdził prywatnie, iż w dużym stopniu wyprzedził Keynesa co do zasad sformułowanych przez niego w Ogólnej Teorii, a jego artykuły z lat 1933–1935 publikowane były w języku polskim lub francuskim i przez to pozostały praktycznie niezauważone. Jego pozycja była wspierana przez znaną brytyjską ekonomistkę Joan Robinson^[5]. Był twórcą teorii koniunktury w kapitalizmie. Opracował plan racjonowania dóbr w warunkach wojennych, wykorzystany częściowo w czasie II wojny światowej przez rząd Wielkiej Brytanii; współpracował w tym okresie z Johnem Keynesem. Publikował na łamach „Przeglądu Gospodarczego”, „Przemysłu i Handlu”, „Koniunktury Gospodarczej”. Uważał się za lewicowca, choć przed wojną nie sympatyzował z żadną z partii politycznych^[6].

W swoich analizach problemów ekonomicznych krajów rozwijających się zwracał uwagę na centralne znaczenie reformy rolnej oraz opodatkowania właścicieli ziemskich i klasy średniej. Był sceptyczny wobec potencjału inwestycji zagranicznych jako środka stymulującego rozwój ekonomiczny^[5].

Interesowała go zawsze matematyka, którą zajął się naukowo pod koniec swej aktywności twórczej. Niezwykłym faktem jest, że w wieku 66 lat uzyskał wybitne wyniki w teorii liczb, m.in. związane z twierdzeniami o rozkładach dużych liczb pierwszych^[7].

W 1970 r. był kandydatem do Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii^[4].

Publikacje

• Próba teorii koniunktury (1933)
• Szacunek dochodu społecznego w roku 1929 (1934, z Ludwikiem Landauem)
• Dochód społeczny w roku 1933 i podstawy badań periodycznych nad zmianami dochodu (1935, z Landauem)
• Teoria cyklu koniunkturalnego (1935)
• The Distribution of the National Income (1938)
• Essays in the Theory of Economic Fluctuations (1939)
• Płace nominalne i realne (1939)
• Economic Implications of the Beveridge Plan (1943)
• Studies of Economic Dynamics (1944)
• Teoria dynamiki gospodarczej (1958)
• Zagadnienia finansowania rozwoju ekonomicznego (1959, w: Problemy wzrostu ekonomicznych krajów słabo rozwiniętych pod redakcją Ignacego Sachsa i Jerzego Zdanowicza)
• Uogólnienie wzoru efektywności inwestycji (1959, z Mieczysławem Rakowskim)
• Polityczne aspekty pełnego zatrudnienia (1961)
• Observations on the Theory of Growth (1962)
• O podstawowych zasadach planowania wieloletniego (1963)
• Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej (1963)
• Model ekonomiczny a materialistyczne pojmowanie dziejów (1964)
• Dzieła (1979–1980, 2 tomy)

Przypisy

Bibliografia

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O, Wrocław 1984.
• M. Leitner, Michał Kalecki – ekonomista niedoskonały czy geniusz ekonomii?, Warszawa: SGH, 2004.