Michał Kozal

Michał Kozal

Biskup tytularny Lappy rektor męczennik
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	25 września 1893 Nowy Folwark
Data i miejsce śmierci	26 stycznia 1943 Dachau (KL)
Miejsce pochówku	nieznane (ciało spalone w krematorium)
Biskup pomocniczy włocławski
Okres sprawowania	1939–1943
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	23 lutego 1918
Nominacja biskupia	12 czerwca 1939
Sakra biskupia	13 sierpnia 1939

Michał Kozal (ur. 25 września 1893 w Nowym Folwarku, zm. 26 stycznia 1943 w Dachau (KL)) – polski duchowny rzymskokatolicki, rektor Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie, biskup pomocniczy włocławski w latach 1939–1943, męczennik oraz błogosławiony Kościoła katolickiego.

Rodzina

Michał Kozal pochodził z małej wielkopolskiej wsi Nowy Folwark w powiecie krotoszyńskim, z rodziny rolników Jana i Marianny z domu Płaczek^[1]. Ojciec był początkowo robotnikiem najemnym, a później oficjalistą dworskim i zarządcą folwarku należącego do Tomasza Bieńka^[2]. W 1888 poślubił on wdowę Mariannę, która z pierwszego małżeństwa miała pięcioro dzieci. Michał Kozal miał łącznie sześcioro rodzeństwa. Starszy brat Wojciech brał udział w powstaniu wielkopolskim, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej, w której poległ pod Grodnem w 1920^[2].

Życiorys

Młodość

Wieś, z której Michał Kozal pochodził, znajdowała się wówczas, podobnie jak cała Wielkopolska, w zaborze pruskim. Po ukończeniu w 1905 Szkoły Podstawowej w Kobiernie koło Krotoszyna, wstąpił do niemieckojęzycznego krotoszyńskiego gimnazjum (obecnie I LO im. Hugona Kołłątaja)^[3]. Z zachowanych dokumentów szkolnej Izby Pamięci wynika, że działał tu w tajnym Towarzystwie im. Tomasza Zana, o charakterze patriotyczno-samokształceniowym, w której pełnił funkcję prezesa^[4][5]. W 1905 jako uczeń trzeciej klasy wziął udział w strajku szkolnym, który wybuchł w Wielkopolsce przeciwko przymusowej germanizacji i nauczaniu w języku niemieckim^[6].

W 1914 zdał egzamin maturalny i ze względu na dobre wyniki w nauce otrzymał ofertę uzyskania stypendium na dalsze studia od pruskiego rządu^[4]. Propozycję odrzucił i wstąpił do Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Poznaniu, gdzie ukończył kurs teoretyczny. Ostatni rok, kurs praktyczny, zaliczył w Seminarium w Gnieźnie. 23 lutego 1918 w katedrze gnieźnieńskiej otrzymał święcenia kapłańskie, z rąk biskupa Wilhelma Kloske^[5].

Prezbiter

Dom w Pobiedziskach, w którym Michał Kozal mieszkał w latach 1918–1920 jako wikariusz tamtejszej parafii

Początkowo pełnił przez dwa lata obowiązki wikariusza parafii w Kościelcu koło Inowrocławia, a następnie przeniesiono go do parafii w Pobiedziskach. 1 czerwca 1920 został administratorem parafii św. Mikołaja w Krostkowie, gdzie zaangażował się społecznie na rzecz ludności w czasach odzyskania przez Polskę niepodległości, Angażował się w działalność społeczną i reaktywował organizacje młodzieżowe. Działał w Towarzystwie Robotników i związanym z Akcją Katolicką Stowarzyszeniu Młodzieży Męskiej^[7], a także współpracował z kołami Polskiego Czerwonego Krzyża.

W 1923, dzięki jego inicjatywie, prymas Polski kardynał Edmund Dalbor utworzył parafię rzymskokatolicką w Białośliwiu. W kwietniu tego roku został mianowany przez prymasa prefektem w bydgoskim Miejskim Katolickim Żeńskim Gimnazjum Humanistycznym. Pracował tam jako katecheta i pedagog^[5].

Kamienica w Bydgoszczy (ul. Krakowska 11), w której w latach 1923–1927 mieszkał Michał Kozal, gdy był katechetą w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Bydgoszczy

Jego zaangażowanie w posługę duszpasterską dostrzegł kolejny prymas Polski kardynał August Hlond, powierzając mu 1 listopada 1927 obowiązki ojca duchowego w Prymasowskim Seminarium Duchownym w Gnieźnie, którego w 1918 był absolwentem. Odpowiedzialność za powierzone mu zadania w seminarium, gdzie był wykładowcą teologii fundamentalnej i liturgiki oraz wychowawcą kleryków zaowocowały powierzeniem mu 25 września 1929 funkcji rektora uczelni. Trzy lata później, w 1932 prymas August Hlond wyjednał mu w Stolicy Apostolskiej nominację na szambelana papieskiego^[5].

Biskup pomocniczy włocławski

W pierwszych dniach czerwca 1939 w Nuncjaturze Papieskiej w Warszawie, dowiedział się o nominacji przez papieża Piusa XII na biskupa lappeńskiego i biskupa pomocniczego diecezji włocławskiej, którą objął 13 sierpnia w katedrze z rąk biskupa Karola Radońskiego^[5]. Po wybuchu II wojny światowej pełnił posługę duchową mieszkańcom Włocławka, opatrywał rannych, przemawiał do opuszczonych i nieszczęśliwych. Po wyjeździe we wrześniu za granicę biskupa diecezjalnego włocławskiego Karola Radońskiego przejął jego obowiązki ^[5]. Kiedy Niemcy wkroczyli do Włocławka 14 września 1939 roku, został wysiedlony. W domu, w którym mieszkał, utworzono niemiecki sztab Wehrmachtu, a jeden z niemieckich oficerów ostrzegł go, aby dla swojego dobra wyjechał z Włocławka, ponieważ może stracić życie^[8].

Prześladowanie i śmierć męczeńska

Był trzykrotnie wzywany na gestapo. Pierwsze wezwanie otrzymał jeszcze w październiku 1939 roku, na które stawił się wraz z księdzem Franciszkiem Korszyńskim. Gestapowcy zażądali przedłożenia spisu księży, podania godzin odprawianych nabożeństw oraz nakazali głoszenie kazań po niemiecku. Pierwsze dwa żądania zostały spełnione jednak księża odmówili trzeciemu argumentując to nieznajomością języka niemieckiego przez parafian. Niemcy wobec tego zażądali sporządzania tłumaczeń polskich kazań na niemiecki i przekazywanie ich w formie pisemnej policji^[9].

Później jeszcze dwukrotnie wzywało go gestapo. Ostatni raz 7 listopada 1939 kiedy to Niemcy aresztowali wszystkich włocławskich duchownych i alumnów (łącznie 44 osoby)^[10]. Aresztowanych księży zaprowadzono do więzienia miejskiego i zamknięto ich w kaplicy więziennej, a biskupa Kozala w izolatce na gołym betonie, gdzie w nocy strażnicy próbowali go złamać psychicznie waleniem w drzwi, pobudkami oraz przeładowywaniem w jego obecności broni sugerując wyprowadzanie na egzekucję^[11].

16 stycznia 1940 Michał Kozal został przewieziony z włocławskiego więzienia do przejściowego obozu, pocysterskiego klasztoru w Lądzie nad Wartą. Podczas transportu odbywającego się w mrozie minus 21 stopni doznał odmrożeń uszu, nosa i nóg^[12]. W lądeckim klasztorze więzieni księża mieli relatywnie dobre warunki m.in. mogli korzystać z ogrodu oraz całego budynku klasztornego. Przebywali tam do 3 kwietnia 1941. W międzyczasie Stolica Apostolska poczyniła zabiegi dyplomatyczne, aby Kozal objął urząd biskupa lubelskiego, przyjął obywatelstwo niemieckie lub wyjechał z własnej woli do Generalnego Gubernatorstwa. Propozycje te spotkały się jednak z jego stanowczą odmową^[5].

3 kwietnia 1941 roku biskup Kozal wraz z innymi księżmi został przewieziony do więzienia w Inowrocławiu. Podczas wsiadania i wysiadania z ciężarówek księża byli bici przez strażników kijami. Również w czasie przesłuchań w inowrocławskim więzieniu używano tej formy represji. Już podczas pierwszego przesłuchania gestapo pobiło Kozala uszkadzając mu ucho wewnętrzne w wyniku czego wywiązało się zapalenie^[13]. Z Inowrocławia przewieziono księży ciężarówkami do więzienia w Poznaniu, a potem pociągiem do Berlina, Halle, Weimaru i Norymbergi^[1][13].

25 kwietnia 1941 umieszczono go w wydzielonym tylko dla księży i osób duchownych specjalnym bloku 28 znajdującym się w obozie koncentracyjnym w Dachau^[14]. Biskup podobnie jak wszyscy księża otrzymał nr obozowy 24544 oraz pasiak z czerwonym trójkątem, oznaczającym więźnia politycznego. W obozie w wyniku wycieńczenia i głodu zapadł na tyfus. 17 stycznia jego stan znacznie się pogorszył i skierowano go do obozowego rewiru dla chorych. 26 stycznia 1943 pielęgniarz Josef Spiess dał mu w rękę śmiercionośny zastrzyk z fenolu mówiąc „In Ewigkeit” (pol. „Na wieczność”)^[15]. Zastrzyk spowodował śmierć biskupa. Cztery dni później 30 stycznia jego ciało zostało spalone w obozowym krematorium^[5].

Dwa dni po śmierci Michała Kozala Polskie Radio Londyn podało ten fakt do wiadomości publicznej. Wywołało to duże zaniepokojenie Niemców, którzy obawiali się, że na terenie obozu w Dachau znajduje się ukryta radiostacja przekazująca aliantom informacje drogą radiową^[15]. Rodzinie odmówiono zwrotu rzeczy osobistych, a także wydania prochów, które rozsypano na terenie obozu. Księżom zakazano nawet modłów oraz odprawienia mszy^[15].

Proces beatyfikacyjny

Po uwolnieniu z Dachau, latem 1945, ks. kanonik Bolesław Kunka z Włocławka opracował memoriał o męczeńskim życiu biskupa Michała Kozala, który został przesłany do Rzymu z prośbą o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego. 8 października 1960 na mocy specjalnego indultu prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego rozpoczęto diecezjalny proces informacyjny dla stwierdzenia świętości życia bpa Michała Kozala^[10]. 14 czerwca 1987 został beatyfikowany w Warszawie podczas uroczystej mszy świętej, zamykającej II Krajowy Kongres Eucharystyczny przez papieża Jana Pawła II^[16] podczas jego pielgrzymki do Polski.

Patronat

8 października 2002 roku Rada Miasta Włocławka promulgowała uznanie przez Stolicę Apostolską Michała Kozala za patrona miasta^[17], a 9 czerwca 2013 został ogłoszony patronem miasta i gminy Krotoszyn^[3]. Jest patronem Wyższego Seminarium Duchownego w Bydgoszczy^[18], Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie^[19] i współpatronem od 2004 diecezji bydgoskiej^[20].

Wspomnienie liturgiczne bł. Michała Kozala w Kościele rzymskokatolickim obchodzone jest 14 czerwca. W polskim Kościele katolickim ma rangę wspomnienia obowiązkowego^[21].

Ciekawostki

6 lipca 2017 roku bp Michał Kozal został wspomniany podczas swojego pobytu w Polsce i przemówienia prezydenta Stanów Zjednoczonych – Donalda Trumpa – jakie wygłosił on przy Pomniku Powstania Warszawskiego na Placu Krasińskich, kiedy zacytował jego sentencję: „Od przegranej orężnej bardziej przeraża upadek ducha u ludzi”^[22].

Zobacz też

• Parafie pod wezwaniem bł. Michała Kozala
• Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• Polscy święci i błogosławieni
• Modlitwa za wstawiennictwem świętych

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Mikołajczyk: Uświęcają nas i nasze dzieje. Piastów: 1997. ISBN 83-906283-4-1.
• Błogosławiony Michał Kozal, biskup i męczennik. [w:] Konferencja Episkopatu Polski i Wydawnictwo Pallotinum [on-line]. Brewiarz.pl, 2014-05-31. [dostęp 2015-06-09]. (pol.).
• Bł. ks. bp Michał Kozal (1893-1943). [w:] Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu [on-line]. Swietyjozef.kalisz.pl. [dostęp 2015-06-09]. (pol.).
• ks. Jerzy Pobłocki: Błogosławiony Michał Kozal Biskup i Męczennik. [w:] Parafia Bł. Michała Kozala BM w Pruszczu Gdańskim [on-line]. Kozal.pl. [dostęp 2015-06-09]. (pol.).
• Hanna Kwaśniewska: Błogosławiony Michał Kozal – Biskup i Męczennik. Biografia. [w:] Parafia bł. Michała Kozala w Gnieźnie [on-line]. Kozal.gniezno.pl. [dostęp 2015-06-09]. (pol.).
• O. Albert Z. Urbański: „Duchowni w Dachau wspomnienia z przeżyć około dwóch tysięcy księży w hitlerowskim obozie koncentracyjnym”. Kraków: nakładem OO. Karmelitów w Krakowie na Piasku, 1945.

Linki zewnętrzne

• Michał Kozal w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2011-06-18]
• ks. Tomasz Jaklewicz: Biskup zamęczony w Dachau – bł. Michał Kozal. Kosciol.wiara.pl. [dostęp 2015-06-09]. (pol.).
• Adam Kowalik: Bł. Michał Kozal – męczennik Dachau. „Przymierze z Maryją”. Nr 76. [w:] Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Piotra Skargi [on-line]. Piotrskarga.pl. [dostęp 2015-06-09]. (pol.).
• Litania do bł. Michała Kozala (14 VI). Laudate.pl. [dostęp 2015-06-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-02)]. (pol.).