Michał Mrozowicki

Michał Władysław Mrozowicki

Prus III
kapitan Legionu Polskiego na Węgrzech, komisarz pełnomocny Rządu Narodowego Powstania Styczniowego w Księstwach Naddunajskich
Rodzina	Mrozowiccy herbu Prus III
Data i miejsce urodzenia	1826 Sokołówka
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1871 Bad Homburg vor der Höhe
Ojciec	Franciszek Mrozowicki
Matka	Nikodema Teresa Małachowska herbu Gryf
Żona	Serafina Czarnowska herbu Grabie
Dzieci	Zofia Franciszka Małgorzata, Franciszek Łukasz, Georges
Rodzeństwo	Stanisław Piotr, Zofia Kazimiera, Jan Hipolit, Teodozja, Jadwiga, Jadwiga Felicjana

Michał Władysław Mrozowicki herbu Prus III (ur. 1826 w Sokołówce, zm. 5 listopada 1871 w Bad Homburg vor der Höhe) – kapitan Legionu Polskiego na Węgrzech, komisarz pełnomocny Rządu Narodowego Powstania Styczniowego w Księstwach Naddunajskich, Komisarz Wojenny i Administracyjny w Mołdawii, publicysta.

Życiorys

Urodził się w 1826 roku w Sokołówce w pow. bóbreckim, majątku rodziców, jako drugi syn Franciszka i Nikodemy Teresy z Małachowskich herbu Gryf, starościanki radenickiej^[1]. Otrzymał, podobnie jak jego rodzeństwo, staranne wychowanie domowe. W latach 1845–1846 razem ze swoimi braćmi, Stanisławem Piotrem i Janem Hipolitem, przyjaźnił się z poetą Kornelem Ujejskim, który ubiegał się o rękę jego siostry, Zofii Kazimiery^[2]. Sam w młodości parał się poezją i publikował swoje utwory w „Dzienniku Mód Paryskich”^[3].

Kontynuując tradycje rodzinne około 1843 roku rozpoczął karierę wojskową jako kadet pułku kawalerii pod ówczesnym dowództwem Juliusza barona von Haynau, stacjonującym w Tarnowie, gdzie przebywał co najmniej do 1845 roku, uzyskując stopień oficerski^[2].

W czasie Wiosny Ludów dał się poznać jako osoba bardzo aktywna, czynnie pragnąca walczyć o wolność ojczyzny, angażując się w działalność konspiracyjną i odgrywając w niej, mimo młodego wieku, znaczącą rolę. Studiował od 1846 roku na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. W 1848 roku wszedł w skład tak zwanego Komitetu Akademickiego; kiedy w październiku wybuchło powstanie w Wiedniu w środowisku akademickim było przekonanie, iż niedługo skończy się austriackie panowanie i będzie możliwość powołania rządu narodowego. Powstała wówczas inicjatywa zbrojnego powstania, która została przypisana przez policję austriacką Mrozowickiemu, co znalazło odbicie w notatce urzędowej: „…według protokołu czynności znajdującego się w posiadaniu sądu akademik Michał Mrozowicki dnia 20 października 1848 zgłosił wniosek, aby wprost przystąpić do zorganizowania zbrojnego powstania…”^[2].

Po upadku powstania został aresztowany podczas próby przedostania się na Węgry, był więziony, a następnie wcielony do armii austriackiej. Ostatecznie udało mu się przedostać na Węgry wraz z grupą studentów ochotników z Galicji i wziąć udział w stopniu oficera w Powstaniu Węgierskim przeciwko Austrii w szeregach Legionu Polskiego pod dowództwem generała Józefa Wysockiego. Po zakończeniu wojny, Mrozowicki, wówczas już w stopniu kapitana, pod koniec sierpnia 1849 roku wraz z Legionem przekroczył granicę Serbii pod Orsovą, gdzie został internowany przez władze tureckie^[4]. Tam Władysław Kościelski, który został wyznaczony przez władze tureckie na pośrednika pomiędzy władzami miejscowymi a polską emigracją, powołał go na swojego sekretarza. Udało się wówczas wyjednać zasiłki dla żołnierzy i stworzyć warunki dla wielu oficerów i żołnierzy osiedlenia się w Turcji oraz na ewakuację pozostałych do Francji, na Maltę i do Ameryki^[5]. Z Turcji udał się na emigrację do Francji, gdzie związał się z obozem demokratycznym i ponownie nawiązał kontakt z generałem Wysockim. Kiedy na jesieni 1853 roku powstała koncepcja otworzenia w Turcji Legionu Polskiego w celu przygotowania powstania zbrojnego na ziemiach polskich, misję negocjacji w tej sprawie powierzono generałowi Wysockiemu, któremu w wyjeździe do Stambułu w styczniu 1854 roku towarzyszył Mrozowicki. Szanse na powodzenie ich misji zostały przekreślone po podpisaniu w czerwcu 1854 roku układu austriacko-tureckiego^[2].

Po amnestii ogłoszonej przez władze austriackie udało się jemu w 1855 roku powrócić do Galicji, gdzie przebywał w rodzinnej Sokołówce, u matki i młodszego brata, oraz we Lwowie. Członek i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (25 czerwca 1861 - 30 stycznia 1866)^[6][7]; dążył tam do włączenia ludu w nurt spraw narodowych. W 1860 roku był autorem przyjętego przez walne zgromadzenie tej organizacji wniosku dotyczącego popierania oświaty ludowej, w szczególności popularyzacji wydawnictw ludowych^[1].

Wspierał, podobnie jak jego dziad Stanisław i ojciec Franciszek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, w którego sprawozdaniu za 1861 rok, Maurycy hr. Dzieduszycki wymienił m.in. Mrozowickiego, jako osobę, która „...osobistem zaś trudem i obywatelskim prawdziwie poświęceniem tak przy naradach poprzednich, jak i w ciągu wystawy największe położyła zasługi…”^[8].

W czasie Powstania Styczniowego generał Wysocki, znając jego predyspozycje i doświadczenie, zarówno na polu wojskowości, jak i dyplomacji, oraz jego znajomość miejscowych realiów na terenie Turcji, Mołdawii i Rumunii, wspólnie z księciem Władysławem Czartoryskim, zarekomendowali jego osobę Rządowi Narodowemu Powstania Styczniowego do pełnienia odpowiedzialnych misji dyplomatycznych w jego imieniu. W kwietniu 1863 roku został wysłany do Stambułu, aby udzielić pomocy przebywającym tam Franciszkowi Sokulskiemu i majorowi Aleksandrowi Łaskiemu w organizowaniu Legionu Polskiego oraz dostawach broni na Podole. 16 czerwca 1863 roku został mianowany przez Rząd Narodowy Powstania Styczniowego Komisarzem Pełnomocnym Rządu Narodowego w Księstwach Naddunajskich z akredytacją przy rządzie księcia Aleksandra Jana Cuzy. W sierpniu tego roku został przyjęty przez księcia na audiencji i uzyskał od niego daleko idącą pomoc^[2][9].

W styczniu 1864 roku udał się wraz z Maurycym Michałem Ostoja-Chodylskim do Stambułu i nawiązał współpracę z Tadeuszem Oksza-Orzechowskim, który wręczył mu nominację na Komisarza Wojennego i Administracyjnego w Mołdawii. W czerwcu 1864 roku, po upadku powstania, złożył formalnie urząd Komisarza Pełnomocnego Rządu Narodowego, następnie wyjechał do Stambułu, gdzie przez kilka miesięcy do listopada 1864 roku zastępował agenta Rządu Narodowego w Stambule Tadeusza Oksza-Orzechowskiego. Tam też zaciągnął się na ochotnika, w stopniu oficera, do kozaków sułtańskich Michała Czajkowskiego Sadyka-Paszy, do czasu powrotu do Paryża^[1].

W lutym 1865 roku przybył ponownie do Francji, dokąd udało mu się sprowadzić żonę z dziećmi. W Paryżu zajmował się między innymi publicystyką, publikowaną w czasopiśmie „Le Monde”^[1].

Zmarł tragicznie 5 listopada 1871 roku w Bad Homburg vor der Höhe pod Frankfurtem nad Menem, w nie do końca ustalonych okolicznościach. Ponoć rzucił się pod pociąg, w wyniku czego odniósł ciężkie rany i nie udało się go uratować. Współcześnie spekulowano, że jego desperacka decyzja mogła być skutkiem kryzysu małżeńskiego lub domniemanej przegranej w kasynie^[1][2][10].

Ożenił się w 1859 roku z Serafiną Czarnowską herbu Grabie, córką Łukasza i Serafiny Sulatyckiej herbu Sas, urodzoną w 1838 roku w Komarówce w powiecie hajsyńskim na Podolu, zmarłą 17 grudnia 1911 roku w Nicei. Wdowa po śmierci Mrozowickiego poślubiła w 1876 roku w Londynie o dwadzieścia lat młodszego Francuza Paula Emilie Louisa Delente^[2].

Pozostawił dzieci: Zofię Franciszkę Małgorzatę, Franciszka Łukasza i Georges’a^[2].

Wywód przodków

Publikacje

• Po upadku Belcrediego, Lwów 1866
• Przed zebraniem Rady Państwa, Lwów 1867

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Kieniewicz, Mrozowicki Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXII, s. 209.
• Jerzy Adam Mrozowicki, Niezwykły żywot Michała Mrozowickiego – powstańca, dyplomaty oraz emigranta politycznego, i jego potomków, [w:] Verbum Nobile. Pismo środowiska szlacheckiego, nr 20/2016, s. 108-131.
• Krzysztof Dach, Tadeusz Dubicki, Mrozowicki Michał, [w:] Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, tom 3, Toruń 2004, s. 368–369.
• Stanisław Karwowski, Polacy w Turcji. 1848-1851, Poznań 1913, s. 3–8.
• Juliusz Demel, Aleksander Jan Cuza książę Rumunii, Warszawa-Wrocław 1977, s. 151.
• Tadeusz Bobrowski, Pamiętnik mojego życia, tom 1, Warszawa 1979, s. 418–419.