Michał Spisak

Michał Spisak (ur. 14 września 1914 w Dąbrowie Górniczej, zm. 28 stycznia 1965 w Paryżu)^[1] – polski kompozytor głównie utworów instrumentalnych, stanowiących przykład neoklasycyzmu.

Życiorys

Jako dziecko został dotknięty chorobą Heinego-Medina, która na całe życie naznaczyła go kalectwem^[2]. Pierwsze lekcje gry na skrzypcach pobierał w mieście rodzinnym, profesjonalną edukację odebrał w Szkole Muzycznej im. M. Karłowicza w Warszawie. Wyjazd do Warszawy miał także dodatkowy wymiar – ojciec Spisaka borykał się z poważnym problemem alkoholowym i matka chciała oszczędzić synowi dojrzewania w trudnych warunkach.

O początkowym etapie edukacji młodego Spisaka wiadomo niewiele. Muzyka musiała go jednak na tyle zafascynować, że zdecydował się podjąć studia muzyczne. Mając szesnaście lat powrócił w rodzinne strony i w 1930 roku rozpoczął naukę w Śląskim Konserwatorium Muzycznym w Katowicach w zakresie kompozycji i gry na skrzypcach. Podczas studiów cieszył się opinią zdolnego skrzypka (mimo swojej niepełnosprawności wykonywał tak trudne utwory jak np. Mity Karola Szymanowskiego) oraz dobrze zapowiadającego się kompozytora. Ambitny i zdolny student nie był szczególnie zadowolony z zajęć kompozycji u Aleksandra Brachockiego, pobierał więc również prywatne lekcje u Kazimierza Sikorskiego. W latach 1936-37 jeździł więc regularnie do Warszawy na spotkania z profesorem – i to właśnie jego uważał później za „właściwego” przewodnika po kompozycji okresu studiów. Po ukończeniu Konserwatorium z wynikiem bardzo dobrym z odznaczeniem, Spisak dostał stypendium Śląskiego Towarzystwa Muzycznego na studia kompozytorskie w Paryżu. Fakt ten wpłynął na całe jego przyszłe życie – wyjeżdżając w 1937 roku z Polski, nie przypuszczał, że Francja stanie się jego drugą ojczyzną, w której pozostanie do końca życia^[3].

Emigracja

Po wybuchu II wojny światowej kompozytor przeniósł się w 1940 roku do Grenoble, a następnie do Voiron – niewielkiej miejscowości na południu Francji. Jeszcze przed wojną rozpoczął działalność w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków w Paryżu, w 1939 roku zostając jego wiceprezesem, a od 1950 roku prezesem. Po wojnie i powrocie do Paryża ożenił się w 1955 roku z Francuzką Andrée Thibault, która była ważnym wsparciem w trudnych dla kompozytora chwilach. Na emigracji Spisak zaangażował się w popularyzację muzyki polskiej we Francji organizując koncerty, biorąc udział w dyskusjach dotyczących problemów polskiej kultury muzycznej oraz stwarzając otwarty dla swoich rodaków dom oraz oferując im pomoc. Utrzymywał stałe kontakty z krajem: w roku 1947 został członkiem Związku Kompozytorów Polskich, regularnie korespondował z przyjaciółmi, m.in. z Grażyną Bacewicz, Stefanem Jarocińskim, Eugenią Umińską, wydawał swoje utwory w Polskim Wydawnictwie Muzycznym, a od 1956 regularnie bywał na „Warszawskiej Jesieni”. Pomimo niesprzyjającej sytuacji politycznej aż do śmierci nie stracił więzi z Polską. Pochowany został na Cmentarzu Montmartre^[4]. W roku 2011 pośmiertnie otrzymał tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Dąbrowy Górniczej”^[1].

Twórczość

W Konserwatorium Paryskim rozpoczął edukację pod okiem słynnej pedagog – Nadii Boulanger. Zyskał jej uznanie dla swego talentu, od niej także przejął zainteresowanie twórczością Igora Strawińskiego sprzed okresu dodekafonii. Studia u Boulanger i pobyt we Francji wywarły znaczący wpływu na jego język muzyczny. Był jednym z czołowych przedstawicieli kierunku neoklasycyzmu w muzyce polskiej^[5]. Od połowy lat 50. borykał się z kłopotami zdrowotnymi, które często uniemożliwiały mu pracę twórczą. Mimo rosnącego uznania w Polsce i Europie – kompozytor miał również problemy finansowe. Sytuacja ta źle wpłynęła na jego kondycję psychiczną. Od początku lat 60. właściwie zaprzestał komponowania. Ostatni wysiłek podjął przyjeżdżając na „Warszawską Jesień” w roku 1964. W 2005 roku – w 40. rocznicę śmierci Michała Spisaka – odbył się w Dąbrowie Górniczej Festiwal, a rok później I Ogólnopolski Konkurs Muzyczny jego imienia. W 2007 roku konkurs ten zyskał miano Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Michała Spisaka^[6]. Jego kompozycje zostały wydane w Polsce, Francji, Wielkiej Brytanii i Austrii. Aktualnie utwory Spisaka publikuje wydawnictwo Euterpe.

Kompozycje

Nagrody

Zwycięzca wielu nagród na konkursach międzynarodowych, m.in. w 1953 Premier Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim im. Królowej Elżbiety w Brukseli za napisaną jeszcze w 1939 roku Serenadę na orkiestrę oraz w 1957 pierwszej nagrody, tym razem za Concerto giocoso na orkiestrę kameralną^[7]. W 1955 roku laureat Międzynarodowego Konkursu na Oficjalny Hymn Olimpijski – jego Hymne Olimpique został wybrany spośród 392 partytur i wykonany podczas otwarcia VII Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Cortina d`Ampezzo i na Igrzyskach XVI Olimpiady w Melbourne w 1956 roku. W 1964 otrzymał nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za całokształt twórczości.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Michał Spisak 1914-1965. www.spisak.idabrowa.pl. [dostęp 2015-10-29].
• Michał Spisak na zdjęciach w bibliotece Polona