Michał Urbaniak

Michał Urbaniak

Michał Urbaniak (2019)
Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1943 Warszawa
Instrumenty	skrzypce, saksofon
Gatunki	jazz, fusion, neo bebop[1]
Zawód	muzyk, kompozytor
Aktywność	od 1961
Wydawnictwo	UBX Records
Powiązania	Mika Urbaniak, Urszula Dudziak
Zespoły
Urbanator
Odznaczenia
Strona internetowa

Michał Urbaniak (ur. 22 stycznia 1943 w Warszawie^[1]) – polski muzyk jazzowy, kompozytor i aranżer, grający głównie na skrzypcach i saksofonie.

Od 1965 roku mieszkał w Szwecji, Niemczech i Szwajcarii, a od 11 września 1973 mieszka i tworzy w Nowym Jorku. Współtwórca nowojorskiego tzw. fusion Jazzu UrbJazzu i jako pierwszy kreator muzyki fusion wprowadził jazz rock, rap i hip hop do jazzu zakładając w roku 1989 zespół Urbanator, a od 27 stycznia 1995 Projekt UrbSymphony, gdzie obok zespołu jazzowego, rappera, komputera występuje cała orkiestra symfoniczna. Skomponował na ten projekt: dwie suity „Sketches of Poland”, „Sketches of Manhattan” oraz wiele krótszych utworów jak „Destiny” czy „Butterfly”.

Był ambasadorem Łodzi w staraniach o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Napisał muzykę do 25 filmów amerykańskich. W 2012 zadebiutował jako aktor, w filmie Mój rower. Za rolę Włodzimierza w tym filmie otrzymał Polską Nagrodę Filmową – Orła w kategorii odkrycie roku oraz główną nagrodę jako najlepszy aktor na Festiwalu Filmowym w Tallinnie.

Ma na koncie również epizod w serialu komediowym. Wraz z Jackiem Bieleńskim pojawił się gościnnie w 552. odcinku Świata według Kiepskich^[2].

Życiorys

Michał Urbaniak w Kopalni Guido w Zabrzu w ramach LOTOS Jazz Festival 21. Bielskiej Zadymki Jazzowej (2019)

Urodził się w Warszawie, lecz dorastał w Łodzi, gdzie kształcił się w liceum muzycznym^[3]. Ukończył łódzkie Liceum Muzyczne, tam odbyły się jego pierwsze koncerty (w klubie Pod Siódemkami). W tym czasie współpracował z amatorskim zespołem dixielandowym Tiger Rag. Na saksofonie nauczył się grać całkowicie samodzielnie. W 1961 roku rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie w klasie skrzypiec Tadeusza Wrońskiego.

Nawiązał wówczas współpracę z zespołem Zbigniewa Namysłowskiego Jazz Rockers z którym zadebiutował na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej Jazz Jamboree'61. W czerwcu 1962 wraz z kwintetem The Wreckers Andrzeja Trzaskowskiego po raz pierwszy pojechał do Stanów Zjednoczonych^[4]. Zespół występował m.in. na festiwalach jazzowych w Waszyngtonie, Newport, w Nowym Orleanie, a także w "Village Vanguard" w Nowym Jorku^[4]. Ponadto pojawił się w popularnym programie telewizyjnym Who is in the World i otrzymał pochlebne recenzje, m.in. w The New York Times^[4]. Po powrocie zespół zmienił nazwę na Andrzej Trzaskowski Quintet^[4]. W latach 1962–1964 Urbaniak grał również w Kwintecie Krzysztofa Komedy. W 1964 roku wystąpił z obydwoma zespołami w odcinku specjalnym niemieckiego programu telewizyjnego Jazz – gehört und gesehen (program pt. Jazz in Poland w reż. Janusza Majewskiego prezentował dokonania najważniejszych wykonawców krajowej sceny jazzowej)^[5]. W latach 1965–1968 przebywał za granicą, głównie w Skandynawii.

Michał Urbaniak (2019)

Po powrocie do kraju prowadził Grupę Michała Urbaniaka (w latach 1969–1972), przez której skład przewinęli się głównie polscy jazzmani (m.in.: Adam Makowicz, Paweł Jarzębski, Janusz Kozłowski, Roman Dyląg, Czesław Bartkowski, Andrzej Dąbrowski), zaś wokalistką była Urszula Dudziak. Pierwszy zagraniczny album formacji pt. Parathyphus B został wysoko oceniony w ankiecie pisma Jazz Podium. Zespół występował w kraju (m.in. Jazz Jamboree) oraz na festiwalach europejskich (m.in. w Norymberdze, Kongsberg, Molde, Heidelbergu, Montreux – Grand Prix w 1971), zaś Urbaniak z projektem New Violin Summit, współtworzonym z Don "Sugarcane" Harrisem, Jeanem-Lukiem Pontym i Nipso Brantnerem podczas Berliner Jazztage (1971)^[6]. Występ został udokumentowany na dwupłytowym albumie pt. New Violin Summit^[6]. W maju 1973 roku skrzypek zagrał pożegnalny koncert w Polsce i kilka miesięcy później, razem z Urszulą Dudziak – wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie podpisał kontrakt płytowy z wytwórnią Columbia Records, która wydała jego zachodnioniemiecki album Super Constellation pt. Fusion. Nagrane dla Columbii kolejne krążki Atma i Fusion III zapoczątkowały pasmo amerykańskich sukcesów obydwojga artystów.

W latach 1974–1989 Urbaniak prowadził zespół Michal Urbaniak’s Fusion, w którym grali młodzi amerykańscy muzycy – wyjątek stanowi skład grający podczas sesji nagraniowej albumu Atma, gdzie pojawił się Wojciech Karolak (instrumenty klawiszowe) oraz sekcja rytmiczna tworzona przez Pawła Jarzębskiego (gitara basowa) i Czesława Bartkowskiego (perkusja)^[7]. Od 1970 roku muzyk gra na specjalnych, pięciostrunowych skrzypcach wykonanych specjalnie dla niego, na syntezatorze skrzypcowym zwanym "gadającymi" skrzypcami, na saksofonach sopranowym, altowym i tenorowym i na lyrikonie (instrumencie elektronicznym przypominającym saksofon). Wplatane przez niego elementy folklorystyczne zyskały uznanie czołowych amerykańskich jazzmanów, jak również otwierały nowe możliwości dla wielu nowych muzyków (Harold Williams, Steve Jordan, Marcus Miller, Kenny Kirkland, Omar Hakim, Victor Bailey). Grał w popularnych klubach („Village Vanguard”, „Village Gate”) i w słynnych salach koncertowych (Carnegie Hall, Beacon Theatre, Avery Fisher Hall). Grał z gwiazdami takimi jak Weather Report, Freddie Hubbard, Elvin Jones, Herbie Hancock, Chick Corea, Miles Davis, George Benson, Billy Cobham. Urbaniak zapraszał i był zapraszany do współpracy przez wielu znanych jazzmanów (Lenny White, Wayne Shorter, Marcus Miller, Joe Zawinul, Ron Carter, Kenny Barron, Buster Williams, Quincy Jones). W 1985 uczestniczył w sesji nagraniowej z Milesem Davisem do płyty Tutu.

Po trzynastu latach nieobecności przyjechał do kraju i wystąpił podczas Jazz Jamboree’86 ze swoją amerykańską grupą Michal Urbaniak Constellation. Od tego momentu na polskich scenach gości regularnie. W 1989 wziął udział w koncercie Komeda żywy, w 1991 pojawił się podczas kolejnego Jazz Jamboree, w 1992 zagrał na festiwalu Jazz nad Odrą, w 1994 wziął udział w benefisie Zbigniewa Namysłowskiego, a w 1995 w benefisie Willis’a Conover’a (obydwie imprezy miały miejsce w Olsztynie). Brał też udział w takich wydarzeniach, jak Jazz Od Nowa Festival w Toruniu i kolejne edycje festiwalu Jazz Jamboree. W ramach projektu "Urbanator Days" prowadzi także działalność pedagogiczną, od 2005 roku organizując bezpłatne warsztaty i koncerty. Otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi^[8].

Życie prywatne

Był mężem wokalistki Urszuli Dudziak, z którą ma córki Kasię i Mikę, oraz aktorki Liliany Głąbczyńskiej^[9]. Czwartą żoną artysty jest Dorota Palmowska^[10].

Dyskografia

Filmografia

• Kielce – Czyli Polski Bronx (1995, film dokumentalny, reżyseria: Bogna Świątkowska, Marek Lamprecht)^[12][13][a]
• Michał Urbaniak. Nowojorczyk z wyboru (2009, film dokumentalny, reżyseria: Wiesław Dąbrowski)^[14]
• Komeda, Komeda... (2012, film dokumentalny, reżyseria: Natasza Ziółkowska-Kurczuk)^[15]
• Mój rower (2012, film obyczajowy, reżyseria: Piotr Trzaskalski)^[16]
• Pan T. (2019, dramat/komedia,reżyseria: Marcin Krzyształowicz)

Nagrody i wyróżnienia

• 1999 – Nagroda za muzykę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych – Dług^[17]
• 2002 – Nagroda za muzykę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych – Eden^[17]
• 2016 – Złoty Fryderyk – Muzyka jazzowa – Całokształt twórczości – Fryderyki 2016^[18]
• 2016 – Muzyka jazzowa-całokształt – Nagroda Muzyczna Programu Trzeciego – „Mateusz”^[19]

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Michał Urbaniak na stronach Culture.pl
• Michał Urbaniak (Biblioteka Polskiej Piosenki)
• Michał Urbaniak w bazie Rate Your Music (ang.)

Linki zewnętrzne

• Michał Urbaniak w Katalogu Polskich Płyt Gramofonowych
• Michał Urbaniak w bazie Discogs.com (ang.)
• Michał Urbaniak w bazie filmpolski.pl
• Michał Urbaniak, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-08] .