Michał Witkowski

Michał Witkowski
Ilustracja
Michał Witkowski (2007)
Data i miejsce urodzenia17 stycznia 1975
Wrocław
Ważne dzieła
  • Lubiewo
  • Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej
  • Drwal
  • Zbrodniarz i dziewczyna
Strona internetowa

Michał Witkowski (ur. 17 stycznia 1975 we Wrocławiu) – polski pisarz, felietonista, aktor niezawodowy.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się i wychował we Wrocławiu jako najstarszy syn Izabeli i Stanisława Witkowskich[1]. Jego ojciec był profesorem psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, a matka, z wykształcenia psycholog, po urodzeniu synów zajmowała się domem, wcześniej pracowała jako wykładowczyni akademicka[1]. Ma dwóch młodszych braci[1].

W wieku 14 lat uciekł z domu za granicę i przebywał w różnych środowiskach, m.in. pracował w teatrze objazdowym z Genewy czy doradzał nieletnim, gejowskim prostytutkom w kwestii wizerunku w Zurychu[1][2]. Po powrocie do kraju w 1993 uczył się w IX Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu[1][2]. W tym czasie podjął pierwsze próby literackie; w 1994 napisał wiersz Drewno (retrospekcja), opublikowany następnie w jego debiutanckiej książce Zgorszeni wstają od stołów (1997). Po zdaniu matury w 1995 studiował filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1999 uzyskał magisterium[2]. Następnie jako doktorant Instytutu Filologii Polskiej UWr. rozpoczął pracę nad rozprawą z dziedziny krytyki feministycznej u prof. Stanisława Beresia oraz prowadził ćwiczenia ze studentami dziennikarstwa, lecz potem zrezygnował z kariery naukowej na rzecz pisarstwa[2].

Kariera pisarska

Zadebiutował tomikiem Zgorszeni wstają od stołów (1997)[3]. Oficjalnie za swą pierwszą książkę pisarz uznaje zbiór opowiadań Copyright wydany w 2001. W 2005 wydał powieść Lubiewo, która wkrótce zyskała miano kultowej[4][5]. Kolejną jego powieścią była Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej, która powtórzyła sukces Lubiewa[6][7]. Prawdziwą popularność przyniosła mu jednak dopiero wydana w 2011 powieść kryminalna Drwal. W 2014 ukazał się kolejny kryminał Zbrodniarz i dziewczyna, a w 2015 powieść Fynf und cfancyś ukazująca środowisko męskich prostytutek.

Charakterystyczny styl pisarza określono mianem „witkowszczyzny”, której podstawowym elementem jest przesada w opisie świata[8]. Witkowski posługuje się ironią i groteską, co krytycy umieszczają w popkulturowych kontekstach: „kryminał [Drwal], który w swej ironii, złośliwości, cynizmie, przypomina groteskowe zabawy z rzeczywistością braci Coenów, kpinę z krwawej jatki Tarantino, bądź bezładną gonitwę po scenie w burleskach braci Marx”[9]. Porównywany bywa do Geneta[10], Gombrowicza („nie przez transatlantycką frazę, której gęsto używa, […] ale przez zastosowanie szyderstwa w zbożnym celu poprawiania świata”[11]) czy Stasiuka[10].

Jego książki tłumaczono na 30 języków, m.in. angielski, niemiecki, fiński, szwedzki, norweski, francuski, hiszpański[12], niderlandzki, hebrajski, węgierski, słoweński, litewski, chorwacki, ukraiński, koreański, czeski, słowacki, rumuński, włoski, serbski, duński, łotewski, estoński.

Publikował liczne recenzje, artykuły, opowiadania i fragmenty powieści m.in. w piśmie „FA-art” (1999–2003), „Studium” (1999–2004), „Kresach” (2000–2003), „Lampie i Iskrze Bożej” (2000), „Odrze” (2000–2003), „Twórczości” (2000–2004) „Dekadzie Literackiej” (2001–2002), „Gazecie Wyborczej” (2001–2009; też w dodatkach „Duży Format” i „Książki”), „Akancie” (2002–2003) oraz w „Nowych Książkach” (2002–2004)[2]. Publikował felietony na łamach tygodnika „Polityka” (2009–2014), następnie od lipca 2014 do kwietnia 2015 w tygodniku „Wprost”. Współpracował także z kwartalnikiem „Viva! Moda”[2]. Od sierpnia 2018 ponownie jest felietonistą „Wprostu”[13].

Kariera medialna

W latach 2014–2015 prowadził blog modowy Fashion Pathology[14], w którym występował jako Miss Gizzi[2]. Zarówno blog, jak i stylizacje Witkowskiego oraz jego bywanie na salonach były częścią projektu artystycznego, do czego przyznał się, pisząc przed zamknięciem bloga: „Wszyscy, którzy podejrzewali, że zabawa z showbiznesem to jakiś artystyczny happening, który ma «przydać się do prozy», na pewno się ucieszą z tego, że właśnie tak było. Całe dwa lata happeningu i obserwacji do powieści o showbiznesie”[15].

Obecność Witkowskiego w mediach była przedmiotem kontrowersji – w listopadzie 2014 pojawił się na planie programu TVN Ugotowani w opasce powstańca warszawskiego, co oburzyło innego uczestnika programu, Filipa Chajzera, który nakazał mu ją zdjąć[16]. Z kolei podczas gali „Fashion Week” w kwietniu 2015 pojawił się w stroju, którego elementami były symbole SS[16], co zostało zinterpretowane jako promowanie nazizmu. Eksponowanie znaku SS skutkowało m.in. zawieszeniem ze strony wydawnictwa „Znak” współpracy z Witkowskim do października 2015[17][18], a także spowodowało wszczęcie przez prokuraturę dochodzenia w sprawie propagowania treści faszystowskich[19]. W lipcu prokuratura umorzyła w tej sprawie śledztwo, uznając, że pisarz nie popełnił przestępstwa, gdyż nie propagował faszyzmu. Jako uzasadnienie decyzji podano między innymi, że „wokół nich [znaków SS] i nad nimi naniesione były liczne inne przedmioty takie np. jak plastikowy króliczek, sztuczne owoce, plastikowe misie, napisy «baby girl», bocian, smoczki, kolorowe piórka i sztuczne brązowe odchody”[20], co „może wskazywać na intencje prześmiewcze, a nie zmierzające do wychwalania ideologii faszystowskiego państwa”[20].

W latach 2018–2019 grał w serialu Barwy szczęścia, w którym wcielał się w postać pisarza Waldemara Kniewskiego[2].

Życie prywatne

Witkowski jest osobą homoseksualną[21]. Pisarz stosuje zróżnicowane znaczeniowo nazewnictwo do określania osób posiadających określone preferencje seksualne oraz identyfikujących się z danymi rolami płciowymi[22]. Twierdzi, że słowo „gej” jest wytworem komercyjnej kultury masowej, utrwalającym zawężony, bo stereotypowy obraz tej mniejszości seksualnej. Dlatego, choć przyznaje, że jest osobą homoseksualną, nie uważa siebie za geja[23].

Od początku lat 90. choruje na depresję[1]. Mieszka w Warszawie[2].

Twórczość

  • Zgorszeni wstają od stołów (wyd. Wrocław : „OKiS”, 1997., ISBN 83-87104-16-7)
  • Copyright (wyd. „Zielona Sowa”, seria „Biblioteka Studium”, Kraków 2001, ISBN 83-7220-247-8)
  • Praca zbiorowa Tekstylia. O rocznikach siedemdziesiątych (wyd. „Korporacja Ha!art”, Kraków 2002, ISBN 83-88668-41-2) (współautor)
  • Lubiewo (wyd. „Korporacja Ha!art”, Kraków 2005, ISBN 83-89911-04-3; wyd. V poprawione i uzupełnione ISBN 83-89911-52-3)
  • Praca zbiorowa Trafieni. Siedem opowiadań o AIDS (wyd. „W.A.B.”, Warszawa 2005, ISBN 83-7414-190-5) – opowiadanie Trafieni
  • Fototapeta (wyd. „W.A.B.”, Warszawa 2006, ISBN 83-7414-159-X)
  • Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej (wyd. „W.A.B.”, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7414-372-1)
  • Margot (wyd. Świat Książki, Warszawa 2009, ISBN 978-83-247-1745-3)
  • Drwal (wyd. Świat Książki, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7799-483-2); kryminał
  • Lubiewo bez cenzury (wyd. Świat Książki, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7799-860-1)
  • Zbrodniarz i dziewczyna (wyd. Świat Książki, Warszawa 2014, ISBN 978-83-7943-284-4); kryminał
  • Fynf und cfancyś (wyd. „Znak”, Kraków 2015, ISBN 978-83-240-2742-2)
  • Wymazane (wyd. „Znak”, Kraków 2017)

Tłumaczenia twórczości na inne języki

Angielski

  • Lovetown (Lubiewo) tłum. William Martin, Londyn: Portobello, 2009; 2010; 2011.

Czeski

  • Chlípnice (Lubiewo) tłum. Jan Jeništa, Praga: Fra, 2007.
  • Královna Barbara (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Jan Jeništa, Praga: Fra, 2012.

Fiński

  • Hutsula (Lubiewo) tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki: Like, 2007.

Francuski

  • Lubiewo, tłum. Madeleine Nasalik, Paryż: Éditions de l'Olivier, 2007.

Hebrajski

  • Ḥof Lubeibo (Lubiewo), tłum. Ilay Halpern, Jerozolima: Shoḳen, 2009.

Hiszpański

  • Lovetown (Lubiewo), tłum. Joanna Albin, Barcelona: Editorial Anagrama, 2011.
  • El leñador (Drwal), tłum. Francisco Javier Villaverde, Barcelona: Rayo Verde 2013.

Kataloński

  • El llenyater (Drwal), tłum. Marta Cedro, Guillem Calaforra, Barcelona: Raig Verd Editorial, 2013.

Macedoński

  • Лубиево без цензура (Lubiewo bez cenzury), tłum. Zvonko Dimoski, Skopie: Ars Libris, 2015

Niderlandzki

  • Lubiewo, tłum. Jacques Dehue, Rita Martynowski, Amsterdam: Van Gennep, 2010.
  • Margot, Amsterdam: Van Gennep 2013.

Niemiecki

  • Lubiewo. Roman, tłum. Christina Marie Hauptmeier, Frankfurt nad Menem: Suhrkamp, 2007; 2008; 2009.
  • Queen Barbara. Roman (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Olaf Kühl, Berlin: Suhrkamp, 2010.

Norweski

  • Tømmerhoggeren (Drwal), tłum. Agnes Banach, Oslo: Forlaget Oktober, 2013.
  • Skrullestranda (Lubiewo), tłum. Agnes Banach, Oslo: Oktober, 2015.

Rosyjski

  • Ljubievo (Lubiewo, tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Novoe literaturnoe obozrenie, 2007.
  • B.R. (Barbara Radzivill iz Âvožno-Ŝakovoj) (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Novoe literaturnoe obozrenie, 2010.
  • Margo (Margot), tłum. Jurij Czajnikow, Petersburg: Izdatel'stvo Ivana Limbaha, 2010.

Słoweński

  • Lubiewo, tłum. Boris Kern, Lublana: Škuc, 2010.
  • Kraljica Barbara (Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej), tłum. Tatjana Jamnik, Radovljica: Didakta, 2010.

Szwedzki

  • Lubiewo, tłum. Stefan Ingvarsson, Sztokholm: Modernista, 2008.
  • Margot, tłum. Stefan Ingvarsson, Emi-Simone Zavall, Sztokholm: Natur och Kultur, 2011.
  • Skogshuggaren (Drwal), tłum. Stefan Ingvarsson, Sztokholm: Natur & Kultur Digital, 2014.

Ukraiński

Węgierski

  • Kéjpart (Lubiewo), tłum. Keresztes Gáspár, Budapeszt: Magvető, 2010.

Włoski

  • Margot, tłum. Laura Rescio, Rzym: Atmosphere Libri, 2012.

Adaptacje teatralne

Powieść Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej została zaadaptowana przez reżysera Jarosława Tumidajskiego na potrzeby Teatru Śląskiego (2008)[7]. Lubelski Teatr Provisorium wystawił spektakl Idź w noc, Margot w reż. Witolda Mazurkiewicza, będący inscenizacją jego powieści Margot (2010)[24][25]. Natomiast na podstawie powieści Lubiewo powstał głośny spektakl teatralny w Teatrze Nowym w Krakowie w reż. Piotra Siekluckiego (2011)[26]. Dla Teatru Rozmaitości w Warszawie scenariusz teatralny na podstawie tej powieści napisał sam autor wspólnie z Piotrem Gruszczyńskim[27]. Adaptację tej powieści wystawiono także w Teatrze Miejskim w Göteborgu (Göteborgs Stadsteater)[24].

Witkowski wystąpił też jako aktor w monodramie na podstawie Barbary Radziwiłłówny... zatytułowanym Barbara Radziwiłłówna Show w warszawskim Teatrze Rozmaitości[28].

Nagrody i nominacje

Trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki” w kategorii „Literatura” (2005, 2006, 2007), w 2007 został laureatem tej nagrody[29]. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Literackiej „Nike”: w 2006 (za Lubiewo – finał nagrody)[30], 2007 (za Fototapetę)[31], 2012 (za Drwala)[32] i 2018 (za Wymazane)[33].

Ponadto otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia 2006 w kategorii „proza” za Lubiewo[34]. Jego powieść Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej była nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia 2008[35] oraz została wybrana Książką Lata 2007 Przeglądu Nowości Wydawniczych w Poznaniu[36]. Powieść Drwal (2011) znalazła się w finale Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” we Wrocławiu w 2012[37].

W 2011 za powieść Lubiewo Witkowski był nominowany do brytyjskiej Independent Foreign Fiction Prize[38]. Powieść ta znalazła się na szwedzkiej liście klasyki queer, utworzonej przez redakcję dziennika „Expressen”[39][40].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Damian Gajda, Nie jestem nudnym pisarzem w szarym sweterku. Jestem gwiazdą!, www.gala.pl, 3 kwietnia 2016.
  2. ↑ a b c d e f g h i Katarzyna Batora, Michał Witkowski, www.ppibl.ibl.waw.pl, 27 września 2019.
  3. ↑ Patrycja Pustowiak: Debiuty wyszperane z lochów. dwutygodnik.com. [dostęp 2014-06-28].
  4. ↑ Złote „Lubiewo”. Czwarte, specjalne wydanie bestsellera Michała Witkowskiego
  5. ↑ Łukasz Saturczak: Tęczowi bohaterowie. Res Publika, 2012-10-25. [dostęp 2014-06-28].
  6. ↑ Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej. [dostęp 2014-06-28].
  7. ↑ a b Anna Wróblowska: Z Jaworzna-Szczakowej do Katowic. Nowa Siła Krytyczna, 2008-12-08. [dostęp 2014-06-28].
  8. ↑ Michał Witkowski: literatura podłączona do wzmacniacza. polskieradio.pl, 2014-06-23. [dostęp 2015-09-29].
  9. ↑ Jerzy Lengauer: Drwal – Michał Witkowski. libertas.pl, 2012-03-13. [dostęp 2015-09-29].
  10. ↑ a b Dariusz Nowacki: Lubiewo, Witkowski, Michał. wyborcza.pl, 2005-01-03. [dostęp 2015-09-29].
  11. ↑ Sławomir Sierakowski: Ironia, literatura, system. krytykapolityczna.pl, 2005-01-15. [dostęp 2015-09-29].
  12. ↑ „Lubiewo” Witkowskiego po hiszpańsku. culture.pl. [dostęp 2012-02-18].
  13. ↑ Michał Witkowski, Wprost.
  14. ↑ Fashion Pathology
  15. ↑ Michał Witkowski o skandalach i bywaniu na salonach. „To był artystyczny happening”. tvp.info, 2015-07-14. [dostęp 2015-09-29].
  16. ↑ a b Michał Witkowski: fashion victim. Za czapkę z SS grożą mu 2 lata, a Znak wstrzymuje premierę książki
  17. ↑ Witkowski promuje nazizm? Znak zawiesza z nim współpracę!. [dostęp 2015-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-02)].
  18. ↑ Michał Witkowski w końcu wydaje „Fynf und cfancyś”. wyborcza.pl, 2015-10-06. [dostęp 2015-10-08].
  19. ↑ Czy Michał Witkowski propagował faszyzm? Jest śledztwo
  20. ↑ a b Witkowski nie propagował faszyzmu. Symbol SS na czapce miał „intencje prześmiewcze”. tvn.24.pl, 2015-07-17. [dostęp 2015-09-29].
  21. ↑ Złe wychowanie Michała Witkowskiego – wywiad z Michałem Witkowskim<. [dostęp 2012-02-05].
  22. ↑ Pisz, pisz, nasza królowo. Rozmowa z Michałem Witkowskim, autorem głośniej powieści „Lubiewo”. [dostęp 2012-02-05].
  23. ↑ Michał Witkowski: Nie wiem jak powinno być. 2008-08-11. [dostęp 2012-02-05].
  24. ↑ a b Witkowski o swoich książkach w teatrze. cjg.gazeta.pl, 2010-10-19. [dostęp 2012-02-11].
  25. ↑ Grzegorz Józefczuk: Premiera „Idź w noc, Margot”. Chichot zamiast buntu. lublin.gazeta.pl, 2010-09-13. [dostęp 2012-02-11].
  26. ↑ Magda Piekarska, Renata Radłowska, Ryszard Kozik: 'Lubiewo': Zagrają wrocławianie, bo krakowscy aktorzy nie chcieli. gazeta.pl, 2011-10-20. [dostęp 2012-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-06)].
  27. ↑ Michał Witkowski. Świat Książki. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-08)].
  28. ↑ Barbara Radziwiłłówna Show w TR Warszawa. kulturaonline.pl, 2007-10-30. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  29. ↑ Michał Witkowski otrzymał Paszport „Polityki”. ksiazki.onet.pl, 2008-01-08. [dostęp 2014-06-28].
  30. ↑ Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  31. ↑ Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  32. ↑ Nagroda Nike 2012. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  33. ↑ 20 książek nominowanych do Nagrody Nike 2018 [dostęp 2018-05-22] (pol.).
  34. ↑ Nagroda Gdynia 2006. nagrodaliterackagdynia.pl. [dostęp 2015-10-21].
  35. ↑ Nominowani 2008 | Nagroda Literacka Gdynia, nagrodaliterackagdynia.pl [dostęp 2015-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-03].
  36. ↑ „Barbara Radziwiłłówna....” Książką Lata 2007. ksiazki.onet.pl, 2007-09-10. [dostęp 2014-06-28].
  37. ↑ Literacka Nagroda Angelus 2012 – siedem powieści w finale. culture.pl, 2012-09-04. [dostęp 2014-06-28].
  38. ↑ Independent Foreign Fiction Prize 2011. booktrust.org.uk. [dostęp 2015-09-29].
  39. ↑ Birgitta Stenberg: Expressen Kulturs queera litteraturkanon. expressen.se, 2015-07-31. [dostęp 2015-09-29].
  40. ↑ Michał Witkowski na szwedzkiej liście klasyki literatury queer!. 2015-08-05. [dostęp 2015-09-29].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Michal Witkowski.jpg
Autor: Sławek, Licencja: CC BY-SA 2.0
Michał Witkowski