Michael Caine

Michael Caine

Michael Caine (2015)
Data i miejsce urodzenia	14 marca 1933 Rotherhithe, Londyn
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy, pisarz
Współmałżonek	Patricia Haines (1954-1958; rozwód) Shakira Baksh (od 1973)
Lata aktywności	od 1956
Odznaczenia
Strona internetowa

Sir Michael Caine (ur. 14 marca 1933 w Londynie jako Maurice Joseph Micklewhite Jr.^[1][2]) – brytyjski aktor teatralny i filmowy, producent filmowy i autor.

Na początku kariery aktorskiej przyjął pseudonim Michael White^[3]. Gdy okazało się, że inny aktor nazywa się tak samo, zmienił pseudonim na Caine. W 2016, w wieku 83 lat postanowił oficjalnie dokonać urzędowej zmiany imienia i nazwiska na Michael Caine^[2].

Zagrał w ponad stu filmach. W 2000 otrzymał tytuł szlachecki nadany mu przez królową Elżbietę II^[4]. Jeden z dwóch aktorów, którzy byli nominowani do nagrody Oscara (w kategorii aktor pierwszoplanowy lub aktor drugoplanowy)^[5] w każdym dziesięcioleciu od 1960 do 2010 roku (drugim jest Jack Nicholson)^[6]. Zdobywca dwóch Oscarów w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy: pierwszego otrzymał w 1986 za rolę w filmie Hannah i jej siostry, drugiego w 1999 za rolę w filmie Wbrew regułom^[7].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się jako Maurice Joseph Micklewhite Jr. w londyńskiej gminie Southwark, w dzielnicy Rotherhithe^[8] lub Bermondsey^[9]. Jego matką była Ellen Frances Marie, kucharka i sprzątaczka, oraz Maurice Joseph Micklewhite Sr., tragarz na targu rybnym^[9]. Matka wychowała go w wierze protestanckiej^[10]. Miał młodszego brata Stanleya Victora (1935-2013) i starszego przyrodniego brata Davida Williama Burchella (1925-1992). Podczas II wojny światowej został ewakuowany do North Runcton, niedaleko King’s Lynn, a po wojnie rodzina zamieszkała w londyńskim Elephant and Castle (także w Southwark). W 1944 dostał się do Hackney Downs School, a po roku przeniósł się do Wilson’s Grammar School w Camberwell, którą ukończył w wieku szesnastu lat^[11]. Następnie pracował krótko jako urzędnik i posłaniec w wytwórni filmowej. W latach 1952-1954 służył w 7 Pułku Piechoty British Army w Niemczech, a także brał czynny udział w wojnie w Korei.

Kariera

Lata 60.

M. Caine w Dopaść Cartera

W wieku 20 lat powrócił do Wielkiej Brytanii i postanowił zostać aktorem. Na początku zatrudnił się jako asystent kierownika scenicznego w Horsham. Zmienił nazwisko na Scott, gdy jednak okazało się, że inny aktor już się tak nazywa, zdecydował się na Caine - inspiracji dostarczył mu tytuł dramatu wojennego Bunt na okręcie (w oryginale The Caine Mutiny) z Humphreyem Bogartem^[12]. Zaczął grywać role epizodyczne w Westminster Repertory Company na scenie Carfax Electric Theatre. Pierwszy znaczący sukces sceniczny osiągnął w komedii Next Time I'll Sing To You.

Jego pierwszą kinową rolą była postać Lockyera - jednego z szeregowców w dramacie wojennym A Hill in Korea (1956)^[13] u boku Harry’ego Andrewsa, George’a Bakera, Stanleya Bakera, Roberta Shaw i Stephena Boyda. Przepustką do sławy okazała się kreacja porucznika Gonville’a Bromheada, oficera dowodzącego obroną brytyjskiej kolonii w Afryce Południowo-Wschodniej przed zuluskimi wojownikami w dramacie wojennym Zulu (1964)^[14]. Wkrótce został obsadzony w roli tytułowego podrywacza Alfie’go Elkinsa w komedii Lewisa Gilberta Alfie (1966)^[15], za którą otrzymał swoją pierwszą nominację do Oscara.

W filmie kryminalnym Sidneya J. Furie Teczka Ipcress (The Ipcress File, 1965) dużą popularnością szpiega cieszyła się rola Harry’ego Palmera, którego zagrał jeszcze czterokrotnie w filmach: Pogrzeb w Berlinie (Funeral in Berlin, 1966), Mózg za miliard dolarów (Billion Dollar Brain, 1967), Czerwona zagłada (Bullet to Beijing, 1995) i Rosyjski łącznik (Midnight in St. Petersburg, 1996).

Za kreację Harry’ego Tristana Deana w hollywoodzkiej komedii kryminalnej Ronalda Neame’a Gambit (1966) z Shirley MacLaine zdobył swoją pierwszą nominację do Złotego Globu. Podczas pracy na planie filmu poznał i zaprzyjaźnił się z Johnem Wayne’em i agentem „Swifty” Lazarem. Potem wystąpił jako Charlie Croker w komedii sensacyjnej Petera Collinsona Włoska robota (The Italian Job, 1969) i jako dowódca eskadry major Canfield w dramacie wojennym Guya Hamiltona Bitwia o Anglię (Battle of Britain, 1969) o niemieckiej inwazji lotniczej na Wielką Brytanię w 1940^[12].

Lata 70.

(c) R Sones, CC BY-SA 2.0

Odcisk dłoni M. Caine’a na Leicester Square, Londyn

Stał się powszechnie znany z tytułowej roli gangstera Jacka Cartera w dreszczowcu Mike’a Hodgesa Dopaść Cartera (Get Carter, 1971). Rola fryzjera Mylo Tindle’a w komediodramacie Josepha L. Mankiewicza Detektyw (Sleuth, 1972) z Laurence’em Olivierem przyniosła mu drugą nominację do Oscara. W filmie przygodowy Johna Hustona Człowiek, który chciał być królem (The Man Who Would Be King, 1975) wg opowiadania Rudyarda Kiplinga u boku Seana Connery’ego zagrał postać żołnierza brytyjskiej armii Daniela Dravota. W filmie sensacyjno-wojennym Johna Sturgesa Orzeł wylądował (The Eagle Has Landed, 1976), adaptacji powieści Jacka Higginsa, obok takich aktorów jak Donald Sutherland, Robert Duvall i Donald Pleasence wystąpił w roli pułkownika Kurta Steinerta. W kolejnym filmie wojennym w Richarda Attenborough O jeden most za daleko (A Bridge Too Far, 1977) grał pułkownika Joe Vandeleura^[12].

Lata 80.

Po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych zaczął być krytykowany za dobór ról, współpracując z takim reżyserami jak Irwin Allen, Richard Fleischer, Michael Ritchie czy Oliver Stone^[16]. Za rolę dziennikarza goniącego za sensacyjnym tematem w dreszczowcu Michaela Ritchie Wyspa (The Island, 1980) i jako psychoanalityk doktor Robert Elliott w dreszczowcu Briana De Palmy W przebraniu mordercy (Dressed to Kill, 1980)^[7] z Angie Dickinson i Nancy Allen był nominowany do Złotej Maliny. W dreszczowcu Olivera Stone’a Ręka (The Hand, 1981) wystąpił jako twórca komiksów, Jonathan Lansdale, który w wypadku samochodowym traci prawą rękę. W filmowej wersji wystawionej na Broadwayu sztuki Iry Levina Śmiertelna pułapka (Deathtrap, 1982) w reżyserii Sidneya Lumeta zagrał postać znanego autora kryminałów, zrażonego niepowodzeniem ostatniego utworu, który postanawia zamordować początkującego dramaturga (Christopher Reeve). W filmie sensacyjnym Terence’a Younga Człowiek zagadka (The Jigsaw Man, 1983) wystąpił w roli byłego szefa brytyjskich służb wywiadowczych, który przeszedł na stronę ZSRR, został poddany operacji plastycznej i wysłany do Anglii z tajną misją^[16].

Jego kreacja w komedii Lewisa Gilberta Edukacja Rity (Educating Rita, 1983) z Julie Walters, adaptacji sztuki Willy’ego Russella, opartej na wątku dramatu G.B. Shawa Pigmaliona, została uhonorowana Złotym Globem w kategorii „Najlepszy aktor w komedii lub musicalu” i nagrodą BAFTA w kategorii „Najlepszy aktor pierwszoplanowy”. Z kolei za rolę Elliota, męża tytułowej bohaterki, w komediodramacie Woody’ego Allena Hannah i jej siostry (Hannah and Her Sisters, 1986) z Mią Farrow, Dianne Wiest i Barbarą Hershey otrzymał Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego.

Brał też udział w takich produkcjach jak dramat sportowy Johna Hustona Ucieczka do zwycięstwa (Escape to Victory, 1981) z Maxem von Sydow i Sylvestrem Stallone, komedia romantyczna Stanleya Donena To cholerne Rio (Blame It on Rio, 1984) u boku Josepha Bologny, kryminał Neila Jordana Mona Lisa (1986) z Bobem Hoskinsem i Cathy Tyson czy dreszczowiec Josepha Sargenta Szczęki 4: Zemsta (Jaws: The Revenge, 1987) z Lorraine Gary, Lance’em Guestem i Mario Van Peeblesem. Jako inspektor Frederick Abberline w telewizyjnym filmie kryminalnym ITV Kuba Rozpruwacz (Jack the Ripper, 1988) odebrał kolejny Złoty Glob. Był też nominowany do Złotego Globu w kategorii „Najlepszy aktor w filmie komediowym lub musicalu” za postać oszusta Lawrence’a Jamiesona w komedia kryminalna Franka Oza Parszywe dranie (Dirty Rotten Scoundrels, 1988)^[6] ze Steve’em Martinem.

Lata 90.

Kolejną kreacją nominowaną do Złotego Globu w kategorii „Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym” i Primetime Emmy była postać londyńskiego lekarza Henry’ego Jekylla, który przemienia się w okrutnego pana Edwarda Hyde’a w telewizyjnej adaptacji noweli Roberta Louisa Stevensona Jekyll i Hyde (Jekyll & Hyde, 1990)^[17] z Cheryl Ladd i Jossem Acklandem^[18].

Wspólnie z Rogerem Moore stworzył parę naciągaczy, którzy mają sobowtórów w postaci naukowców w komedii kryminalnej Michaela Winnera Strzał w dziesiątkę (Bullseye!, 1990)^[19]. W dobrze ocenionym przez krytykę filmie familijnym Opowieść wigilijna Muppetów (The Muppet Christmas Carol, 1992) wystąpił w roli Scrooge’a. W komedii Petera Bogdanovicha Czego nie widać (Noises Off..., 1992) zagrał dyrektora firmy teatralnej. Ponownie wcielił się w postać Harry’ego Palmera w wydanych tylko na wideo produkcjach z Jasonem Connery: Czerwona zagłada (Bullet to Beijing, 1995) i Rosyjski łącznik (Midnight in St. Petersburg, 1996). Był antagonistą w dreszczowcu Stevena Seagala Na zabójczej ziemi (On deadly Ground, 1994)^[12].

W dramacie telewizyjnym Showtime Mandela i de Klerk (Mandela and de Klerk, 1997) w reżyserii Josepha Sargenta u boku Sidneya Poitier zagrał prezydenta RPA F.W. de Klerka. Za rolę O mały głos (Little Voice, 1998) został nagrodzony trzecim w swojej karierze Złotym Globem dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu. Z kolei kreacja doktora Wilbura Larcha w dramacie Lasse Hallströma Wbrew regułom (The Cider House Rules, 1999), ekranizacji powieści Johna Irvinga Regulamin tłoczni win, otrzymał drugiego Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego.

Lata 2000.

W 2000 otrzymał tytuł szlachecki, nadany mu przez królową Elżbietę II^[4]. Kolejną nominację do Oscara, Nagrody BAFTA i Złotego Globu zdobył za główną rolę Thomasa Fowlera w ekranizacji powieści Grahama Greene’a Spokojny Amerykanin (The Quiet American, 2002) w reżyserii Phillipa Noyce’a i stał się tym samym jednym z dwóch aktorów, którzy byli (co najmniej) nominowani do Oscara w każdym dziesięcioleciu od 1960 do 2010 roku (tym drugim jest Jack Nicholson)^[6]. Wystąpił w nowych wersjach legendarnych filmów: Dorwać Cartera (Get Carter, 2000) jako Cliff Bumby z Sylvestrem Stallone i Pojedynek (Sleuth, 2007) w reżyserii Kennetha Branagha jako Andrew Wyke z Jude’em Law.

Michael Caine był obecny na ekranie w wielu komediach, w tym Miss Agent (Miss Congeniality, 2000) Donalda Petrie’go z Sandrą Bullock, Austin Powers i Złoty Członek (Austin Powers in Goldmember, 2002) z Mikiem Myersem, Wakacje Waltera (Secondhand Lions, 2003) z Haleyem Joelem Osmentem, Czarownica (Bewitched, 2005) Nory Ephron z Nicole Kidman, Prognoza na życie (The Weatherman, 2005) Gore’a Verbinskiego z Nicolasem Cage, Podróż na Tajemniczą Wyspę (Journey 2: The Mysterious Island, 2012) na podstawie powieści Juliusza Verne’a z Dwayne’em Johnsonem, W starym dobrym stylu (Going in Style, 2017) Zacka Braffa z Morganem Freemanem.

Christopher Nolan powierzył mu role w swoich produkcjach: Prestiż (The Prestige, 2006) z Hugh Jackmanem, Incepcja (Inception, 2010) z Leonardo DiCaprio i Dunkierka (Dunkirk, 2017) z Tomem Hardy, a także obsadził go w roli Alfreda Pennywortha, kamerdynera Bruce’a Wayne’a (Christian Bale), w trylogii o Batmanie: Batman: Początek (Batman Begins, 2005), Mroczny rycerz (The Dark Knight, 2008) i Mroczny rycerz powstaje (The Dark Knight Rises, 2012).

W 2017 za rolę wybitnego kompozytora Freda Ballingera w dramacie Paolo Sorrentino Młodość (Youth, 2016) z Harveyem Keitelem i Rachel Weisz zdobył nagrodę jako Najlepszy Europejski Aktor.

Życie prywatne

3 kwietnia 1954 ożenił się z Patricią Haines, z którą ma córkę Dominique „Nikki” Caine (ur. 1956). Rozwiódł się w 1958. W dniu 8 stycznia 1973 poślubił Shakirę (z domu Baksh), Miss Gujany 1967. Mają córkę Natashę (ur. 1973).

Filmografia

Nagrody

• Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor drugoplanowy: 1986 Hannah i jej siostry Najlepszy aktor drugoplanowy: 1999 Wbrew regułom
• Złoty Glob
  • Najlepszy aktor w filmie komediowym: lub musicalu: 1983 Edukacja Rity Najlepszy aktor w miniserialu
  • lub filmie telewizyjnym: 1989 Kuba Rozpruwacz Najlepszy aktor w filmie komediowym
  • lub musicalu: 1998 O mały głos
• Nagroda BAFTA Najlepszy aktor: 1983Edukacja Rity
• Oscary
  • 1987: Najlepszy aktor drugoplanowy za Hannah i jej siostry (1986)
  • 2000: Najlepszy aktor drugoplanowy za Wbrew regułom (1999)

• Satelity
  • Najlepszy aktor w dramacie za Spokojny Amerykanin (2002)^[21]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Michael Caine w bazie IMDb (ang.)
• Michael Caine w bazie Filmweb
• Michael Caine w bazie Notable Names Database (ang.)