Michaił Sałtykow-Szczedrin

Michaił Sałtykow-Szczedrin

Михаил Евграфович Салтыков

Nikołaj Szczedrin, Michaił Sałtykow-Szczedrin

Portret autorstwa Iwana Kramskoja
Imię i nazwisko	Michaił Jewgrafowicz Sałtykow
Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1826 Spas-Ugoł w guberni twerskiej
Data i miejsce śmierci	10 maja 1889 Petersburg
Narodowość	rosyjska
Język	rosyjski
Dziedzina sztuki	proza, publicystyka, satyra
Muzeum artysty	Muzeum Sałtykowa-Szczedrina w Twerze Muzeum w Sałtykowa-Szczedrina Kirowie Muzeum Sałtykowa-Szczedrina w Spas Ugoł
Ważne dzieła
Dzieje pewnego miasta Państwo Gołowlewowie

Michaił Jewgrafowicz Sałtykow-Szczedrin (ros. Михаил Евграфович Салтыков-Щедрин, właściwie Michaił Jewgrafowicz Sałtykow (ros. Михаил Евграфович Салтыков); ur. 15 stycznia^?/ 27 stycznia 1826 w Spas-Ugoł, Imperium Rosyjskie, zm. 28 kwietnia^?/ 10 maja 1889 w Petersburgu, Imperium Rosyjskie) – rosyjski pisarz, satyryk i publicysta. Autor utworów zawierających sarkastyczną krytykę życia społeczno-politycznego w carskiej Rosji. Rozpowszechnił powiedzenie „rubla zarobić i cnotę zachować” (ros. капитал приобрести и невинность соблюсти, dosł. „zdobyć kapitał i zachować cnotę”)^[1].

Życiorys

Wywodził się z rodziny arystokratycznej Sałtykowów. Sytuacja rodzinna odzwierciedla się w jego utworach. Otrzymywał domowe wykształcenie, w wieku 10 lat wyjechał do Moskwy do instytutu dla synów szlacheckich; spędził tam dwa lata i został (jako jeden z najzdolniejszych uczniów) przeniesiony do Carskiego Sioła.

W 1844 zakończył tam edukację, w trakcie której próbował swych sił literackich. Zaczynał od wierszy naśladowczych. Po ukończeniu w 1844 roku szkoły nigdy więcej nie tworzył wierszy, a nawet wyśmiewał swoje utwory. Jego debiut literacki przypadł na rok 1847 utworem Sprzeczności. Przez siedem i pół roku służył jako urzędnik w Wiatce, miejscu zsyłek wrogów politycznych.

Po powrocie z Wiatki ożenił się z córką gubernatora. W latach 1856–1857 napisał Szkice gubernialne. Przedstawione w nich miasto Krytogorod (tak naprawdę Wiatka) stało się symbolem prowincjonalnej Rosji. Cesarz Aleksander II mianował go na stanowisko wicegubernatora w guberni wiackiej.

W 1863 roku napisał Niewinne opowieści i Satyry w prozie. Od 1863 roku przez dwa lata zajmował się wraz z Niekrasowem redakcją pisma Sowriemiennik. Wszystko, co pisał w tym czasie, drukował w tym piśmie.

Nazywano go prokuratorem życia społecznego. Od roku 1857 (rok wydania Szkiców Gubernialnych) podpisywał swoje utwory pseudonimem Szczedrin.

Wybrana twórczość

Powieści

1875–1880 – Państwo Gołowlewowie (ros. Господа Головлёвы) – polskie tłumaczenie Tadeusz Łopalewski

1869–1870 – Dzieje pewnego miasta (ros. История одного города) – polskie tłumaczenie Seweryn Pollak

1878–1879 – Ubieżyszcze Monriepo (ros. Убежище Монрепо)

1887–1889 – Poszechońskie dawne dzieje (ros. Пошехонская старина)

Bajki

1869:

• Zginęło sumienie (ros. Пропала совесть)
• Dziki dziedzic (ros. Дикий помещик)
• Jak jeden chłop udomowił dwóch generałów (inne tytuły Jak jeden chłop wyżywił dwóch dygnitarzy; Opowieść o tym, jak jeden chłop nakarmił dwóch generałów; ros. Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил)

1883:

• Przemądrzały kiełb (ros. Премудрый пискарь)
• Ofiarny zając (ros. Самоотверженный заяц)
• Biedny wilk (ros. Бедный волк)

1884:

• Karaś idealista (ros. Карась-идеалист)
• Niedźwiedź wojewodą (ros. Медведь на воеводстве)
• Orzeł mecenasem (ros. Орел-меценат)
• Żurnalista oszust i łatwowierny czytelnik (ros. Обманщик-газетчик и легковерный читатель)

1885:

• Wierny Trezor (ros. Верный Трезор)
• Roztropny zając (ros. Здравомысленный заяц)
• Liberał (ros. Либерал)
• Konisko (ros. Коняга)
• Niedrzemiące oko (ros. Недреманное око)
• Głupiec (ros. Дурак)
• Niepamiętliwy baran (ros. Баран-непомнящий)
• Kisiel (ros. Кисель)

1886:

• Przygoda Kramolnikowa (ros. Приключение с Крамольниковым)
• Próżna rozmowa (ros. Праздный разговор)
• Bohater (ros. Богатырь)
• Gawron suplikant (ros. Ворон-челобитчик)
• W noc wigilijną (ros. Христова ночь)
• Bożonarodzeniowa bajka (ros. Рождественская сказка)
• Sąsiedzi (ros. Соседи)
• Pożar wiejski (inny tytuł Pożar we wsi; ros. Деревенский пожар)
• W drodze (ros. Путём-дорогою)

Zbiór szkiców

1856–1857 – Szkice gubernialne (ros. Губернские очерки)

Komedie

1857 – Śmierć Pazuchina: Komedia w 4 aktach (ros. Смерть Пазухина) – polskie tłumaczenie Eugeniusz Łopalewski

1862–1865 – Cienie (ros. Тени)

Bibliografia

Źródła w języku angielskim

• Mikhail Yevgrafovich, Count Saltykov, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2014-02-27]  (ang.).

Źródła w języku rosyjskim

• Biografia Sałtykowa-Szczedrina na portalu Krugoswiet. [dostęp 2014-02-27]. (ros.).
• Biografia Sałtykowa-Szczedrina na portalu Chronos. [dostęp 2014-02-27]. (ros.).
• Biografia Sałtykowa-Szczedrina na portalu Peoples.ru. [dostęp 2014-02-27]. (ros.).

Przypisy