Miechowice

Miechowice

Dzielnica Bytomia
Miechowice (osiedle) widziane z lotu ptaka
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Bytom
W granicach Bytomia	1951
SIMC	0938781
Powierzchnia	11,58[1][2] km²
Populacja (2018) • liczba ludności	22954[3]
• gęstość	1982 os./km²
Kod pocztowy	41-923, 41-908
Położenie na mapie Bytomia
50°21′46″N 18°50′35″E/50,362778 18,843056
Portal Polska

Miechowice (niem. Miechowitz) – dzielnica Bytomia, utworzona 26 listopada 2008 uchwałą Rady Miejskiej^[4], położona w zachodniej części miasta. Szacuje się, że Miechowice wraz z sąsiednimi Stolarzowicami i Górnikami liczą ok. 30 tys. mieszkańców. Jest największą dzielnicą Bytomia pod względem powierzchni i zaraz po Śródmieściu jest drugą największą dzielnicą pod względem ludności w Bytomiu.

Nazwa

Nazwa pochodzi od polskiego określenia Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie, tj. miechowitów, którzy założyli tę miejscowość^[5]. Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiej nazwy "miecha"^[6] dawnego ręcznego urządzenia służącego do rozdmuchiwania paleniska w kuźniach^[7]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako starszą od niemieckiej wymienia on nazwę w obecnej polskiej formie - Miechowice podając jej znaczenie "Sackdorf (Blasbalg)" czyli po polsku "Wieś miechów"^[6]. Niemcy zgermanizowali nazwę na Miechowitz w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie^[6].

W 1936 roku nazistowska administracja III Rzeszy ze względu na polskie pochodzenie nazwy zmieniła ją na nową, całkowicie niemiecką Mechtal^[8]. Obecną nazwę oficjalnie zatwierdzono 7 maja 1946^[9].

Historia

Pałac w Miechowicach około 1860, aut. Alexander Duncker

Zabudowania szybu Nimptsch kopalni Fryderyk w Miechowicach (przed 1930)

Pierwsze wzmianki na temat Miechowic pochodzą z 1336 roku^[10]. Do początków XV wieku były wsią książęcą. Już w średniowieczu wydobywano w Miechowicach galenę.

W 1740 roku, w wyniku transakcji kupna sprzedaży Miechowice zostały podzielone na dwie części: Górne i Dolne. Jerzy Fryderyk Ziemięcki zbył Górne Miechowice Franciszkowi Leopoldowi Schalschy^[11].

Do pierwszej połowy XIX wieku były niewielką wsią, której właściciele zmieniali się wielokrotnie. Szybki rozwój Miechowic miał miejsce po zakupieniu wsi przez Ignacego Domesa w roku 1812, i uruchomieniu tu w 1823 roku jednej z największych wówczas na Górnym Śląsku kopalni galmanu Maria (patrz: Karol Godula). Nastąpiło wówczas przekształcenie dotąd niewielkiej rolniczej miejscowości w ośrodek przemysłowy. Ignacy Domes rozpoczął w 1817 roku budowę pałacu, który został później gruntownie przebudowany przez Franciszka Wincklera. Rozwój Miechowic w II poł. XIX wieku związany jest właśnie z rodziną Wincklerów, właścicieli licznych posiadłości na terenie Śląska (patrz: Burowiec, Moszna, Zamek w Mosznej). W 1837 roku urodził się w Miechowicach Norbert Bonczyk zwany „Śląskim Homerem”.

W 1875 roku Karb został odłączony od Miechowic i utworzył samodzielną gminę^[12].

W 1902 roku otwarto w Miechowicach kopalnię węgla kamiennego Preussengrube (Prusy)^[13]. Miał wówczas miejsce kolejny etap rozwoju Miechowic jako gminy przemysłowej.

Od 1911 roku wikarym w Miechowicach był błogosławiony Emil Szramek.

W 1921 roku, w czasie plebiscytu prawie trzy czwarte spośród ponad sześciu tysięcy głosujących mieszkańców Miechowic opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, jednak w wyniku podziału Górnego Śląska pozostały one w Niemczech.

Podczas II wojny światowej walki o Miechowice trwały od 25 do 27 stycznia 1945 roku. Po wkroczeniu Armii Czerwonej około 380 mieszkańców miejscowości zostało wymordowanych przez żołnierzy (więcej w artykule Zbrodnia w Miechowicach). Ponadto Armia Czerwona zniszczyła i rozgrabiła miechowicki pałac.

Po wojnie mieszkańcy Miechowic w większości zatrudnieni byli w trzech dużych zakładach pracy: Kopalni Węgla Kamiennego Miechowice, elektrowni im. Drzymały i w Zakładach Gumowych Górnictwa. Rozbudowa osiedla mieszkaniowego na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych sprawiła, że Miechowice stały się także sypialnią dla bytomskich zakładów pracy. W 2012 roku na terenie Miechowic utworzono zespół przyrodniczo-krajobrazowy Miechowicka Ostoja Leśna^[14].

Dzielnica

Plan Miechowic, 2005

Kościół ewangelicki w Miechowicach

Ruiny oficyny pałacu w Miechowicach

Miechowice widziane z lotu ptaka – na pierwszym planie Szkoła Podstawowa nr 33, dalej kościół Bożego Ciała i osiedle

Elektrociepłownia Miechowice

Do 1951 roku Miechowice były samodzielną gminą Miechowice o charakterze przemysłowym. W wyniku przeprowadzonej wówczas reformy administracyjnej zostały włączone do Bytomia. Na terenie miasta nie utworzono dzielnic posiadających własne struktury samorządowe, jednak w odbiorze potocznym oraz w ujęciu historycznym Miechowice, podobnie jak inne obszary miasta, są postrzegane jako dzielnica Bytomia.

W 2006 roku podjęto społeczną inicjatywę powołania Rady Dzielnicy Miechowice i co za tym idzie utworzenia dzielnicy na terenie Miechowic. W ciągu roku zebrano wśród mieszkańców ponad 3700 podpisów popierających tę inicjatywę i 4 lipca 2007 roku złożono w Urzędzie Miasta w Bytomiu wniosek o utworzenie dzielnicy Miechowice. Po weryfikacji zebranych podpisów przez Komisję Regulaminową Rady Miejskiej wniosek ten został przyjęty.

Uchwałą z 26 listopada 2008 roku Rada Miejska w Bytomiu utworzyła dzielnicę Miechowice^[4], a 28 kwietnia 2009 zatwierdziła statut tej dzielnicy. Po uzyskaniu akceptacji statutu przez Wojewodę Śląskiego i ogłoszeniu go w Dzienniku Urzędowym, Prezydent Bytomia ogłosił wybory do Rady Dzielnicy.

Pierwsze wybory do Rady Dzielnicy Miechowice odbyły się 11 października 2009 roku. W wyborach wystartowało 41 kandydatów, którzy kandydowali w czterech okręgach wyborczych i walczyli o 21 mandatów. W wyborach bezpośrednich wybrano 20 radnych, o losie ostatniego 21 mandatu zadecydowało losowanie jednego spośród dwóch kandydatów, którzy uzyskali jednakową liczbę głosów w swoim okręgu.

Zabytki

• Kościół św. Krzyża – wybudowany w latach 1857-1864, neogotyk (nr rej. A/581/2019^[15]).
• Kościół Bożego Ciała – wzniesiony w latach 1914-1917, neobarok.
• Dawne założenie pałacowo-parkowe Thiele-Wincklerów (obecnie Park Ludowy) – wpisane do rejestru zabytków pod numerem A/1612/95^[16] w tym:
  • pozostałości pałacu z lat 1812-1817, zniszczonego w 1945
  • ruina oficyny pałacowej
• Kaplica św. Barbary na Górze Gryca – neogotycka z 1850 roku.
• zespół dawnego ewangelickiego ośrodka opiekuńczego „Ostoja Pokoju” – wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1350/87^[16], w skład którego wchodzą:
  • neogotycki kościół z 1896 r.
  • plebania wzniesiona w 1894 r. stylu historyzmu
  • dom opieki Ostoja Pokoju z 1890 r. wzniesiony w stylu historyzmu z elementami neogotyku
  • dom opieki Cisza Syjonu wzniesiony w stylu neogotyckim w 1905 r.
  • dom Matki Ewy powstały na przełomie XIX i XX wieku
• osiedle domków fińskich przy ul. Francuskiej – wybudowane w 1947 roku dla górników kopalni Miechowice.

Towarzystwa

• Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Niemców Woj. Śląskiego – koło w Miechowicach

Znani mieszkańcy

• ksiądz Norbert Bonczyk (1837-1893), urodzony w Miechowicach poeta i piewca ziemi śląskiej zwany "Śląskim Homerem", który właśnie Miechowicom poświęcił swoje najważniejsze dzieło Stary Kościół Miechowski (1879)^[17]
• Johann Brettner (1799-1866), urodzony w Miechowicach niemiecki działacz oświatowy.
• błogosławiony Emil Szramek – był wikariuszem w Miechowicach w latach 1911-1912.
• Jan Frenzel – od 1941 roku wikariusz parafii Bożego Ciała, zamordowany przez Armię Czerwoną w 1945 roku
• Ewa von Tiele Winckler (1866-1930) znana też jako Matka Ewa, założycielka licznych domów opieki dla bezdomnych
• Józef Szmidt (ur. 1935), urodzony w Miechowicach polski lekkoatleta, dwukrotny mistrz olimpijski

Herb Miechowic

Dawny herb Miechowic

Herbem Miechowic był wóz drabiniasty z woźnicą, ciągnięty przez jednego konia, nad którym umieszczonych było dziewięć gwiazd. Tło herbu było w górnej części niebieskie, w dolnej żółte.

Legenda o założeniu Miechowic

Powstanie herbu, a także samej nazwy Miechowice opisuje legenda przytoczona przez Norberta Bonczyka w poemacie Stary Kościół Miechowski. Legenda ta łączy założenie Miechowic z postacią niejakiego Tadeusza Zaborowskiego oraz jego wuja i opiekuna Wacha. Po skazaniu na śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa część magnatów, nie mogąc pogodzić się z tą decyzją sprzeciwiła się królowi Bolesławowi. Groziło to wygnaniem, a nawet utratą życia. Według legendy śmierć wówczas ponieśli także rodzice Tadeusza Zaborowskiego.

Maleńki Tadeusz po śmierci ojca i matki został przez wuja ukryty w snopku siana i nocą wywieziony z Krakowa na drabiniastym wozie (stąd właśnie miał się wziąć wóz i gwiazdy w herbie). Wach minąwszy gród bytomski, zatrzymał się na odpoczynek u stóp pobliskiego wzniesienia. Czując się bezpiecznie w śląskich granicach wybudował tu skromną chatkę, w której zamieszkał. Po latach, kiedy Tadeusz dorósł, Wach przekazał mu ocalone dokumenty potwierdzające jego pochodzenie i prawa do majątku. Tadeusz Zaborowski odkupił od Bytomia część okolicznych lasów, wykarczował je i założył tu wieś. Po śmierci Wacha, Tadeusz umieścił na jego grobie krzyż, na którym napisano Mniechował. Z biegiem lat słowo to miało przemienić się w dzisiejsze Miechowice, zaś nad grobem Wacha miała stanąć początkowo kaplica, a następnie kościół.

Przypisy

Bibliografia

• Zdzisław Jedynak: Nieznany dokument do dziejów Miechowic z połowy XVIII wieku. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 53, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.
• A. Kuzio-Podrucki, Tiele-Wincklerowie. Arystokracja węgla i stali, Bytom 2006, ISBN 83-923733-0-8 (opis dziejów rodu od poł. XVIII w. do czasów współczesnych, obszerna genealogia, bibliografia, zdjęcia archiwalne i współczesne). – info o książce na stronie: Śląska szlachta i arystokracja
• Arkadiusz Kuzio-Podrucki: Die Tiele-Wincklers. Eine Oberschlesische Kohle- und Stahlaristokratie, Tarnowskie Góry Kiel 2007, ISBN 978-83-924291-5-9 (wyd. niem., poszerzone) – info o książce na stronie: Śląska szlachta i arystokracja
• Idzi Panic: Wczesnośredniowieczne osadnictwo w kasztelanii bytomskiej. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 20, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.

Zobacz też

• Zbrodnia w Miechowicach
• Franz von Winckler
• Hubert von Tiele-Winckler
• Tiele-Wincklerowie

Linki zewnętrzne

• Serwis internetowy Miechowic
• Zdjęcia pozostałości po KWK Miechowice