Miecz

Ten artykuł od 2019-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Budowa miecza

Ilustracja z traktatu mistrza Hansa Talhoffera, przedstawiająca technikę walki długim mieczem. 1467 r.

Miecz – rodzaj broni białej, charakteryzującej się prostą, obosieczną^[a] głownią, otwartą rękojeścią oraz najczęściej krzyżowym jelcem. Używany od epoki brązu do XVI w. Szczególną popularnością cieszył się w średniowieczu^[2][3][4][1]. Jest bronią sieczno-kolną, umożliwiającą zadawanie zarówno cięć, jak i pchnięć.

Ze względu na mnogość typów i konfiguracji, rozpiętość ich produkcji w czasie oraz różnorodność ze względu na kręgi kulturowe, często są trudne do jednoznacznego sklasyfikowania. Próby kategoryzacji średniowiecznych mieczy europejskich podjął się między innymi Ewart Oakeshott, w opublikowanej przez siebie w 1960 r. typologii.

Polska nazwa „miecz” jest zapożyczeniem wywodzącym się z języka gockiego od słowa meki, co oznaczało broń obosieczną^[5]. W języku angielskim natomiast, mianem sword (pol. miecz) określa się potocznie każdy rodzaj broni białej, posiadającej długą głownię osadzoną w rękojeści (np. miecz, szablę, kord, puginał itp.). Prowadzi to do licznych nieporozumień podczas tłumaczeń, a szczególnie przy próbach klasyfikacji broni białej. Doprowadziło to do częstego nadużywania w języku polskim określenia miecz, w odniesieniu do broni niebędących de facto mieczami. Za przykład może posłużyć japońska katana, określana w języku angielskim jako japanese sword, co spopularyzowało w języku polskim określenie miecz japoński, mimo że ze względu na budowę^[b] katana mieczem nie jest^[6][7].

Historia i zastosowanie

Chiński miecz jednoręczny, z epoki brązu.

Miecz wikiński (karoliński) z X w.

Miecz jednoręczny z XIV w.

Miecz długi z XIV w. (replika)

Miecz dwuręczny typu flamberg, koniec XVI w.

Miecz jest jedną z najstarszych broni sieczno-kolnych. Pierwsze miecze, wykonywano z brązu na terenie Chin. Ważnymi ośrodkami produkcji mieczy w epoce brązu były też tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, skąd importowano je między innymi na dzisiejsze ziemie polskie^[8]. W późniejszym okresie, miecze wykonywane z żelaza, a następnie ze stali, stały się powszechnie używaną bronią. Wczesnośredniowieczny miecz europejski, jest kontynuacją w prostej linii rzymskiej spathy, w którą uzbrojona była zaciężna konnica germańska złożona z najemników zwanych spathari. W Polsce pierwsze miecze tego typu pojawiają się w IX wieku i mają związek z aktywnością skandynawskich wikingów. Są to głównie egzemplarze typu B do R według typologii Petersena, produkowane w ośrodkach nadreńskich i datowane na IX i X wiek^[9]. Początkowo, w Europie dominującą konstrukcją były miecze jednoręczne, używane wespół z tarczą. Stopniowo jednak, ich głownie oraz rękojeści ulegały wydłużeniu, aż do wyodrębnienia się w XIII w. mieczy długich. Umożliwiały one dołożenie do chwytu drugiej ręki i efektywniejszą walkę oburącz (ze względu na technologiczny rozwój zbroi, tarcza stała się z czasem zbędna). Szczytową formą ewolucji mieczy europejskich był miecz dwuręczny (znacznie większy i cięższy od miecza długiego), który jako broń piechoty (służąca do przełamywania linii przeciwnika), wyodrębnił się na przełomie średniowiecza i renesansu. Wraz z początkiem renesansu w XVI w., miecz zaczął stopniowo tracić na znaczeniu, ustępując miejsca broni poręczniejszej^[c]: rapierowi w europie zachodniej, oraz szabli w europie wschodniej. Ostatecznie miecze zostały całkowicie wyparte z uzbrojenia i sprowadzone do roli broni ceremonialnej.

W kulturze

W średniowiecznej Europie, miecze stały się symbolem stanu rycerskiego. Powstał kult miecza – z narzędzia stał się sacrum, wierność przysięgano na miecz. Często otrzymywał własne imię i noszono go przed władcami na znak władzy i sprawiedliwości. Był niezbędny przy ceremonii koronacji i pasowania na rycerza.

Pochodzenie ojcowskie określano jako „po mieczu” (w odróżnieniu od „po kądzieli” – po matce), w czasie pogrzebu ostatniego potomka męskiego łamano miecz. Przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 r., wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen, podarował polskiemu królowi, Władysławowi Jagielle dwa nagie miecze jako wyzwanie.

Miecze historyczne

• Grus (Żuraw, Żurawiec) – miecz księcia Bolesława Krzywoustego.
• Joyeuse – miecz Karola Wielkiego.
• Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego.
• Miecz Goujiana – chiński miecz króla Goujiana, władcy królestwa Yue.
• Miecze grunwaldzkie – dwa nagie miecze wręczone przez heroldów krzyżackich Władysławowi II Jagielle pod Grunwaldem.
• Miecz księcia Dowmunta.
• Miecz świętego Stefana – miecz pierwszego króla Węgier.
• Szczerbiec – miecz koronacyjny królów Polski.

Miecze fikcyjne

• Balmung – miecz Zygfryda w Pieśni o Nibelungach. W cyklu wagnerowskim występuje pod nazwą Notung
• Durandal – miecz Rolanda
• Excalibur – miecz króla Artura
• Miecz świetlny – broń używana przez Sithów i Jedi w uniwersum Gwiezdnych wojen
• Żądło – miecz Bilba Bagginsa i Froda Bagginsa
• Zerwikaptur – miecz Longinusa Podbipięty z Ogniem i mieczem

Zobacz też

• gladius
• miecz bastardowy
• miecz katowski
• pałasz

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• The Oakeshott Institute (ang.)