Miecz
Ten artykuł zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Miecz – rodzaj broni białej, charakteryzującej się prostą, obosieczną[a] głownią, otwartą rękojeścią oraz najczęściej krzyżowym jelcem. Używany od epoki brązu do XVI w. Szczególną popularnością cieszył się w średniowieczu[2][3][4][1]. Jest bronią sieczno-kolną, umożliwiającą zadawanie zarówno cięć, jak i pchnięć.
Ze względu na mnogość typów i konfiguracji, rozpiętość ich produkcji w czasie oraz różnorodność ze względu na kręgi kulturowe, często są trudne do jednoznacznego sklasyfikowania. Próby kategoryzacji średniowiecznych mieczy europejskich podjął się między innymi Ewart Oakeshott, w opublikowanej przez siebie w 1960 r. typologii.
Polska nazwa „miecz” jest zapożyczeniem wywodzącym się z języka gockiego od słowa meki, co oznaczało broń obosieczną[5]. W języku angielskim natomiast, mianem sword (pol. miecz) określa się potocznie każdy rodzaj broni białej, posiadającej długą głownię osadzoną w rękojeści (np. miecz, szablę, kord, puginał itp.). Prowadzi to do licznych nieporozumień podczas tłumaczeń, a szczególnie przy próbach klasyfikacji broni białej. Doprowadziło to do częstego nadużywania w języku polskim określenia miecz, w odniesieniu do broni niebędących de facto mieczami. Za przykład może posłużyć japońska katana, określana w języku angielskim jako japanese sword, co spopularyzowało w języku polskim określenie miecz japoński, mimo że ze względu na budowę[b] katana mieczem nie jest[6][7].
Historia i zastosowanie
Miecz jest jedną z najstarszych broni sieczno-kolnych. Pierwsze miecze, wykonywano z brązu na terenie Chin. Ważnymi ośrodkami produkcji mieczy w epoce brązu były też tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, skąd importowano je między innymi na dzisiejsze ziemie polskie[8]. W późniejszym okresie, miecze wykonywane z żelaza, a następnie ze stali, stały się powszechnie używaną bronią. Wczesnośredniowieczny miecz europejski, jest kontynuacją w prostej linii rzymskiej spathy, w którą uzbrojona była zaciężna konnica germańska złożona z najemników zwanych spathari. W Polsce pierwsze miecze tego typu pojawiają się w IX wieku i mają związek z aktywnością skandynawskich wikingów. Są to głównie egzemplarze typu B do R według typologii Petersena, produkowane w ośrodkach nadreńskich i datowane na IX i X wiek[9]. Początkowo, w Europie dominującą konstrukcją były miecze jednoręczne, używane wespół z tarczą. Stopniowo jednak, ich głownie oraz rękojeści ulegały wydłużeniu, aż do wyodrębnienia się w XIII w. mieczy długich. Umożliwiały one dołożenie do chwytu drugiej ręki i efektywniejszą walkę oburącz (ze względu na technologiczny rozwój zbroi, tarcza stała się z czasem zbędna). Szczytową formą ewolucji mieczy europejskich był miecz dwuręczny (znacznie większy i cięższy od miecza długiego), który jako broń piechoty (służąca do przełamywania linii przeciwnika), wyodrębnił się na przełomie średniowiecza i renesansu. Wraz z początkiem renesansu w XVI w., miecz zaczął stopniowo tracić na znaczeniu, ustępując miejsca broni poręczniejszej[c]: rapierowi w europie zachodniej, oraz szabli w europie wschodniej. Ostatecznie miecze zostały całkowicie wyparte z uzbrojenia i sprowadzone do roli broni ceremonialnej.
W kulturze
W średniowiecznej Europie, miecze stały się symbolem stanu rycerskiego. Powstał kult miecza – z narzędzia stał się sacrum, wierność przysięgano na miecz. Często otrzymywał własne imię i noszono go przed władcami na znak władzy i sprawiedliwości. Był niezbędny przy ceremonii koronacji i pasowania na rycerza.
Pochodzenie ojcowskie określano jako "po mieczu" (w odróżnieniu od "po kądzieli" – po matce), w czasie pogrzebu ostatniego potomka męskiego łamano miecz. Przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 r., wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen, podarował polskiemu królowi, Władysławowi Jagielle dwa nagie miecze jako wyzwanie.
Miecze historyczne
- Grus (Żuraw, Żurawiec) – miecz księcia Bolesława Krzywoustego.
- Joyeuse – miecz Karola Wielkiego.
- Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego.
- Miecz Goujiana - chiński miecz króla Goujiana, władcy królestwa Yue.
- Miecze grunwaldzkie – dwa nagie miecze wręczone przez heroldów krzyżackich Władysławowi II Jagielle pod Grunwaldem.
- Miecz księcia Dowmunta.
- Miecz świętego Stefana – miecz pierwszego króla Węgier.
- Szczerbiec – miecz koronacyjny królów Polski.
Fikcyjne miecze
- Balmung – miecz Zygfryda w Pieśni o Nibelungach. W cyklu wagnerowskim występuje pod nazwą Notung,
- Durandal – miecz Rolanda,
- Excalibur – miecz króla Artura,
- Miecz świetlny – broń używana przez Sithów i Jedi w uniwersum Gwiezdnych wojen,
- Ostrze Mrozu - Miecz Arthasa Menethila
Zobacz też
- Gladius
- Miecz bastardowy
- Miecz katowski
- Pałasz
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b Andrzej Nowakowski, Uzbrojenie Średniowieczne w Polsce (na tle środkowoeuropejskim), Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1991. s. 49 ISBN 83-231-0264-3
- ↑ Słownik języka polskiego PWN: Miecz. sjp.pwn.pl. [dostęp 2019-11-07].
- ↑ miecz, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-11-07] .
- ↑ Praca zbiorowa, A-Z Encyklopedia popularna PWN, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966. s. 636
- ↑ Jerzy Szyłak. Gramatyka języka polskiego. s. 113, 1998; Władysław Dziewanowski. Zarys dziejów uzbrojenia w Polsce. s. 18; Język polski s. 364, 1974
- ↑ Zdzisław Żygulski, Broń wschodnia. Turcja, Persja, Indie, Japonia , Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986. s. 4 ISBN 83-03-01484-6
- ↑ Samurajski miecz katana czy japońska szabla uchigatana?. kresy.pl, 2016-04-21. [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Józef Łoś: Miecz z epoki brązu. muzeum.bydgoszcz.pl. [dostęp 2019-11-08].
- ↑ Lech Marek. Wczesnośredniowieczne miecze z Europy Środkowej i Wschodniej. 2004, s. 10
Linki zewnętrzne
- The Oakeshott Institute (ang.)
|
Media użyte na tej stronie
This piece is undecorated. The grip would have been padded.
Nyckelord: Föremålsbild, Kinesiskt, Brons, Svärd
Autor: Khutuck, vectorization: Razorbliss, color: Sławek Borewicz, Licencja: CC0
icon of references
Autor: Søren Niedziella from Denmark, Licencja: CC BY 2.0
The Crecy Limited Edition Medieval War Sword
The Wikimedia Commons logo, SVG version.
Autor: Nicholas Moreau , Licencja: CC BY-SA 3.0
Wikisource logo, no text variant
This is a scan of the historical Fechtbuch ('fencing book') by German fencing master Hans Talhoffer.
A two-handed sword could span up to 6 ft. in length. It was initially a specialized weapon for the infantry, used for cutting or thrusting, to penetrate the enemy's front line. After the introduction of firearms to the battlefield by the end of the 1500s, the role of the two-handed sword was generally limited to the ceremonial use of bodyguards and civic militia. The maker's mark on the blade is similar to ones used by bladesmiths in Munich.
An i icon for templates and the like
(c) Wikimedia Foundation, CC BY-SA 3.0
The logo for the Polish language Wiktionary without "Wolny, wielojęzyczny Wikisłownik" ("Free, multilingual, Wiktionary")
.SVG version of the Wikiquote logo.
Autor:
![]() |
Please credit this : William Crochot |
![]() |
Diagram of a sword and its scabbard.
Autor: unknown, Licencja: CC0
Symbol wieloznaczności