Miecz

Ten artykuł zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Budowa miecza

Ilustracja z traktatu mistrza Hansa Talhoffera, przedstawiająca technikę walki długim mieczem. 1467 r.

Miecz – rodzaj broni białej, charakteryzującej się prostą, obosieczną^[a] głownią, otwartą rękojeścią oraz najczęściej krzyżowym jelcem. Używany od epoki brązu do XVI w. Szczególną popularnością cieszył się w średniowieczu^[2][3][4][1]. Jest bronią sieczno-kolną, umożliwiającą zadawanie zarówno cięć, jak i pchnięć.

Ze względu na mnogość typów i konfiguracji, rozpiętość ich produkcji w czasie oraz różnorodność ze względu na kręgi kulturowe, często są trudne do jednoznacznego sklasyfikowania. Próby kategoryzacji średniowiecznych mieczy europejskich podjął się między innymi Ewart Oakeshott, w opublikowanej przez siebie w 1960 r. typologii.

Polska nazwa „miecz” jest zapożyczeniem wywodzącym się z języka gockiego od słowa meki, co oznaczało broń obosieczną^[5]. W języku angielskim natomiast, mianem sword (pol. miecz) określa się potocznie każdy rodzaj broni białej, posiadającej długą głownię osadzoną w rękojeści (np. miecz, szablę, kord, puginał itp.). Prowadzi to do licznych nieporozumień podczas tłumaczeń, a szczególnie przy próbach klasyfikacji broni białej. Doprowadziło to do częstego nadużywania w języku polskim określenia miecz, w odniesieniu do broni niebędących de facto mieczami. Za przykład może posłużyć japońska katana, określana w języku angielskim jako japanese sword, co spopularyzowało w języku polskim określenie miecz japoński, mimo że ze względu na budowę^[b] katana mieczem nie jest^[6][7].

Historia i zastosowanie

Chiński miecz jednoręczny, z epoki brązu.

Miecz wikiński (karoliński) z X w.

Miecz jednoręczny z XIV w.

Miecz długi z XIV w. (replika)

Miecz dwuręczny typu flamberg, koniec XVI w.

Miecz jest jedną z najstarszych broni sieczno-kolnych. Pierwsze miecze, wykonywano z brązu na terenie Chin. Ważnymi ośrodkami produkcji mieczy w epoce brązu były też tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, skąd importowano je między innymi na dzisiejsze ziemie polskie^[8]. W późniejszym okresie, miecze wykonywane z żelaza, a następnie ze stali, stały się powszechnie używaną bronią. Wczesnośredniowieczny miecz europejski, jest kontynuacją w prostej linii rzymskiej spathy, w którą uzbrojona była zaciężna konnica germańska złożona z najemników zwanych spathari. W Polsce pierwsze miecze tego typu pojawiają się w IX wieku i mają związek z aktywnością skandynawskich wikingów. Są to głównie egzemplarze typu B do R według typologii Petersena, produkowane w ośrodkach nadreńskich i datowane na IX i X wiek^[9]. Początkowo, w Europie dominującą konstrukcją były miecze jednoręczne, używane wespół z tarczą. Stopniowo jednak, ich głownie oraz rękojeści ulegały wydłużeniu, aż do wyodrębnienia się w XIII w. mieczy długich. Umożliwiały one dołożenie do chwytu drugiej ręki i efektywniejszą walkę oburącz (ze względu na technologiczny rozwój zbroi, tarcza stała się z czasem zbędna). Szczytową formą ewolucji mieczy europejskich był miecz dwuręczny (znacznie większy i cięższy od miecza długiego), który jako broń piechoty (służąca do przełamywania linii przeciwnika), wyodrębnił się na przełomie średniowiecza i renesansu. Wraz z początkiem renesansu w XVI w., miecz zaczął stopniowo tracić na znaczeniu, ustępując miejsca broni poręczniejszej^[c]: rapierowi w europie zachodniej, oraz szabli w europie wschodniej. Ostatecznie miecze zostały całkowicie wyparte z uzbrojenia i sprowadzone do roli broni ceremonialnej.

W kulturze

W średniowiecznej Europie, miecze stały się symbolem stanu rycerskiego. Powstał kult miecza – z narzędzia stał się sacrum, wierność przysięgano na miecz. Często otrzymywał własne imię i noszono go przed władcami na znak władzy i sprawiedliwości. Był niezbędny przy ceremonii koronacji i pasowania na rycerza.

Pochodzenie ojcowskie określano jako „po mieczu” (w odróżnieniu od „po kądzieli” – po matce), w czasie pogrzebu ostatniego potomka męskiego łamano miecz. Przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 r., wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen, podarował polskiemu królowi, Władysławowi Jagielle dwa nagie miecze jako wyzwanie.

Miecze historyczne

• Grus (Żuraw, Żurawiec) – miecz księcia Bolesława Krzywoustego.
• Joyeuse – miecz Karola Wielkiego.
• Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego.
• Miecz Goujiana – chiński miecz króla Goujiana, władcy królestwa Yue.
• Miecze grunwaldzkie – dwa nagie miecze wręczone przez heroldów krzyżackich Władysławowi II Jagielle pod Grunwaldem.
• Miecz księcia Dowmunta.
• Miecz świętego Stefana – miecz pierwszego króla Węgier.
• Szczerbiec – miecz koronacyjny królów Polski.

Miecze fikcyjne

• Balmung – miecz Zygfryda w Pieśni o Nibelungach. W cyklu wagnerowskim występuje pod nazwą Notung
• Durandal – miecz Rolanda
• Excalibur – miecz króla Artura
• Miecz świetlny – broń używana przez Sithów i Jedi w uniwersum Gwiezdnych wojen
• Żądło – miecz Bilba Bagginsa i Froda Bagginsa
• Zerwikaptur – miecz Longinusa Podbipięty z Ogniem i mieczem

Zobacz też

• gladius
• miecz bastardowy
• miecz katowski
• pałasz

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• The Oakeshott Institute (ang.)