Miecz i Pług

Miecz i Pług (właściwie: Ruch „Miecz i Pług”) – konspiracyjna organizacja polityczno-wojskowa, utworzona w 1939 w Warszawie przez działaczy chrześcijańsko-narodowych, m.in. księdza Leona Poeplaua (ps. „Wolan”) i Albina Białobrzeskiego. Od przełomu lat 1939 i 1940, członkiem ścisłego kierownictwa był też Władysław Byszek (w „Mieczu i Pługu” od początku jego działalności). W 1940, w związku z rozwojem organizacji, utworzony został jej pion wojskowy pod nazwą Armia Podziemna; zmianie uległa też nazwa na Zjednoczone Organizacje Ruchu „Miecz i Pług”. Najsilniejsze ogniwa MiP działały w Warszawie i okolicy, na Podlasiu, Pomorzu i w Dystrykcie krakowskim. Łącznie w organizacji było kilka tysięcy osób.

„Miecz i Pług” prowadził głęboki wywiad antyniemiecki i antykomunistyczny (siatka wywiadowcza okręgu pomorskiego zdobyła informacje o niemieckim doświadczalnym ośrodku rakietowym V-1 w Peenemünde). „Miecz i Pług” postulował stworzenie „nowego Polaka” i „nowej Polski” – powojenna Polska miała stać się osią przyszłego „Imperium Słowiańskiego”, które miało być imperium kolonialnym, składającym się z obszarów od Morza Bałtyckiego do Czarnego. Granice Polski miały być rozszerzone o tereny zachodnie, do Polski trafić miały tereny do Odry, Prusy Wschodnie, Gdańsk oraz Śląsk[1]. W ramach „Miecza i Pługa” funkcjonowała organizacja Związek Kobiet Czynu.

Po likwidacji przez Niemców autentycznych przywódców nowymi szefami organizacji zostali Anatol Słowikowski (przewodniczący Rady Naczelnej) i Zbigniew Grad, którzy najprawdopodobniej byli agentami Gestapo[2]. Bezpośrednią przyczyną wyboru nowych przywódców było aresztowanie księdza Poeplaua. Późną wiosną 1943 przekazali oni Niemcom pisemną propozycję współpracy. Miała ona dotyczyć m.in. odciążenia administracji niemieckiej przez zastąpienie jej administracją polską oraz utworzenie wspólnego frontu do walki z bolszewizmem. Tezę o kolaboracji Grada i Słowikowskiego potwierdzają m.in. memoriał do Hitlera i list do ambasady japońskiej w Berlinie. W pismach tych powstałych w 1943 działacze ruchu złożyli propozycję współpracy na gruncie walki z bolszewizmem. Heinrich Himmler zlekceważył tę propozycję z uwagi na znikome znaczenie „Miecza i Pługa” w polskiej konspiracji[3]. „Miecz i Pług” wysłał też memoriał do Delegatury Rządu na Kraj, pisząc „Polska Racja Stanu nie wyklucza zawierania sojuszów [...] z tą lub tamtą stroną, grupą mocarstw, jeśli tylko dobro Rzeczypospolitej tego wymaga”.

Organizacja została dość szybko spenetrowana przez wywiadowcę NKWD Bogusława Hrynkiewicza. Hrynkiewicz otrzymał z NKWD dokumenty, na podstawie których oskarżył obu liderów o współpracę z Gestapo. Gra, którą podjął pod płaszczykiem „Miecza i Pługa”, miała służyć obronie PPR przed wrogą penetracją innych służb kontrwywiadowczych, ale przede wszystkim miała mieć ofensywny charakter, wymierzony w struktury Polskiego Państwa Podziemnego.

Organizacja uznana została za niemiecką agenturę m.in. przez AK i NSZ. Po tych działaniach kierownictwa 18 września 1943 oddział specjalny „Miecza i Pługa” zabił Grada i Słowikowskiego, a w akcji zginęli też m.in. Cezary Kłobut i Franciszek Oppenchowski[4]. Uzasadnienie wyroku zostało przedłożone Delegaturze Rządu. Rozbijając kierownictwo „Miecza i Pługa”, Hrynkiewicz przyczynił się do stopniowego rozpadu tej organizacji. Kryzys kierownictwa organizacji spowodował jej izolację w podziemiu, część ogniw lokalnych podporządkowała się AK.

W listopadzie 1944 zostały rozwiązane formacje organizacji „Miecz i Pług” oraz Związku Kobiet Czynu[5].

Pisma: „Kuźnia”, „Dźwigary” oraz w ramach Związku Kobiet Czynu – Polka Czynu.

Członkowie

Przypisy

  1. ↑ Rafał Sierchuła. Miecz i pług. „Dodatek historyczny IPN”. Nowe Państwo/Instytut Pamięci Narodowej.  (kopia s. VI).
  2. ↑ Jarosław Tomasiewicz: Myśl polityczna Ruchu Miecza i Pługa a ideologia zadrużna. „Państwo i Społeczeństwo” 2013, nr 41.
  3. ↑ Jarosław Gdański: Polacy po stronie Niemców. W: Inne Oblicza Historii [on-line]. Wiedza i Życie. [dostęp 2013-04-26].
  4. ↑ Rafał Sierchuła. Miecz i pług. „Dodatek historyczny IPN”. Nowe Państwo/Instytut Pamięci Narodowej.  (kopia s. VIII).
  5. ↑ Wojenna konspiracja, Powstanie Warszawskie. W: Danuta Przystasz: Jedno życie. Tak mało... Tak wiele... s. 77.

Bibliografia