Mieczysław Jędruszczak

Mieczysław Jędruszczak

Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1921 Puławy
Data i miejsce śmierci	23 marca 2016 Warszawa
Zawód, zajęcie	grawer, działacz społeczny
Odznaczenia

Mieczysław Jędruszczak, ps. „Jastrząb” (ur. 3 kwietnia 1921 w Puławach, zm. 23 marca 2016 w Warszawie^[1]) – polski grawer i historyk amator, weteran II wojny światowej i działacz społeczny^[2][1].

Jako mieszkaniec kamienicy przy ulicy Siennej w Warszawie, przy której znajdują się fragmenty murów getta warszawskiego, rozpoczął w latach 70. XX wieku zakończone sukcesem starania o ich upamiętnienie i zachowanie dla przyszłych pokoleń.

Życiorys

Urodził się w Puławach, jednak już w dzieciństwie przeprowadził się wraz z rodziną na warszawską Wolę, gdzie jego ojciec znalazł pracę w Zakładach Amunicyjnych „Pocisk”^[2][3]. W młodości działał w harcerstwie, ukończył także dwa lata Przysposobienia Wojskowego^[3].

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 wraz z bratem, jako harcerze, wspierali obronę miasta w Rembertowie, a po ogłoszeniu decyzji o kapitulacji zajmowali się zabezpieczeniem map oraz broni^[3]. Następnie wyjechał z Warszawy do województwa lubelskiego, gdzie działał w zbrojnym podziemiu. Mianowany na stopień podporucznika, pełnił funkcję zastępcy komendanta Armii Krajowej w Parczewie. Brał udział w akcjach zbrojnych, podczas jednej z nich został ranny^[2].

W 1944, po przejściu frontu, został aresztowany. Po brutalnym przesłuchaniu, do którego doszło w lubelskim areszcie NKWD przy ulicy Chopina, bez wyroku trafił na 3 lata do sowieckiego łagru w Borowiczach. Pod koniec 1947 powrócił do Warszawy, gdzie został grawerem zajmującym się pracą artystyczną. Po pewnym czasie założył rodzinę i rozpoczął poszukiwania informacji o łagrach, szczególnie o tym, w którym sam spędził trzy lata. W swoim mieszkaniu stworzył nieformalną izbę pamięci po żołnierzach AK więzionych na terenie Związku Radzieckiego. Po latach jej część trafiła w formie ekspozycji do Muzeum Niepodległości w Warszawie^[2][3].

Fragment muru getta przy ul. Siennej 55

W 1950 przeniósł się do mieszkania przy ul. Siennej 55 z oknami na mur, który oddzielał niegdyś warszawskie getto od pozostałej części miasta. Pod koniec lat 70. XX w., kiedy rozpoczęła się rozbiórka muru, rozpoczął trzydziestoletnią walkę o uchronienie go jako symbolu martyrologii prawie pół miliona Żydów^[2][3]. Własnym sumptem wystawił pierwszą tablicę pamiątkową informującą o historii tego miejsca^[4], po pewnym czasie pojawiły się kolejne tablice, a cegły z muru trafiły do muzeów w Jerozolimie, Houston i Melbourne^[2]. Z czasem jako historyk-amator zaczął być uznawany za specjalistę od historii warszawskiego getta. W 1982 Urząd Miasta zlecił mu przygotowanie inwentarza zachowanych miejsc związanych z walką i męczeństwem Żydów podczas okupacji niemieckiej^[3].

W latach 70. zgromadził on także archiwum dokumentujące marsz śmierci polskich żołnierzy wyznania mojżeszowego pędzonych przez hitlerowców z Lublina do Białej Podlaskiej zimą 1940, którego sam był świadkiem. Na kanwie zebranych dokumentów opublikował artykuł na łamach „Fołks Sztyme”, a w 2010 przekazał w darze zgromadzone materiały Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN^[2].

Odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2008)^[5]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2002)^[6]
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Armii Krajowej (Londyn)
• Krzyż Partyzancki
• Krzyż Zesłańców Sybiru
• Medal „Pro Memoria”
• Medal „Pro Patria”
• Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”^[7]

Przypisy