Mieczysław Jastrun

Mieczysław Jastrun
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 października 1903
Korolówka

Data i miejsce śmierci

22 lutego 1983
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

poezja

Ważne dzieła
  • Spotkanie w czasie
  • Mickiewicz
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Nagrody

Nagroda Miasta Łodzi (1946), Nagroda Polskiego PEN Clubu (1969), Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego (1972), nagroda miesięcznika „Odra” (1977)

Mieczysław Jastrun (ur. 29 października 1903 w Korolówce, zm. 22 lutego 1983 w Warszawie) – polski poeta, prezentujący lirykę refleksyjno-filozoficzną i moralistyczną, tłumacz poezji francuskiej, rosyjskiej i niemieckiej.

Życiorys

Urodził się w Korolówce (w ówczesnej Galicji Wschodniej) w rodzinie żydowskiej, jako Mieczysław[1] Agatsztein, syn Józefa Agatsteina i Marii z domu Wiensohn. Dzieciństwo spędził w Jodłowej, do szkoły powszechnej uczęszczał w Ryglicach, gdzie jego ojciec otworzył gabinet lekarski. Mieszkali w różnych miejscowościach, w których pracował jego ojciec. W latach 1915–1919 przebywał w Krakowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Z powodu wybuchu wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) przerwał naukę i zaciągnął się jako ochotnik do Wojska Polskiego. Nie uczestniczył jednak w walkach, gdyż w tym czasie ciężko zachorował na tyfus. 9 marca 1920 wraz ze swoim starszym bratem Jerzym Stanisławem (późniejszy Jerzy Gierowski) przyjął chrzest w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Jodłowej. Nie powrócił już do Krakowa, a ostatnie dwie klasy szkoły średniej ukończył w Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie. Mieszkał wtedy w Pleśnej, u swojej dawnej opiekunki (1921−1923). Po złożeniu egzaminu dojrzałości studiował polonistykę, germanistykę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zadebiutował jako poeta wierszem Wielki wóz opublikowanym w miesięczniku „Skamander” (1925). W 1929 doktoryzował się u Stanisława Windakiewicza na podstawie rozprawy Stosunek Wyspiańskiego do Słowackiego.

Po ukończeniu studiów, pracował jako nauczyciel języka polskiego i propedeutyki filozofii w prywatnym gimnazjum w Kolbuszowej (1928−1929), następnie w Brześciu i w Społecznym Polskim Gimnazjum Męskim w Łodzi. Jego uczniami byli m.in. Jerzy Jochimek i Jerzy Pomianowski. Od 1929 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP), a w 1930 został członkiem Polskiego Pen Clubu. Po wyjeździe z Tarnowa utrzymywał kontakt z miastem, gdzie spotykał się z innym literatem – Romanem Brandstaetterem. Rozwijał swą twórczość literacką ogłaszając liczne wiersze, artykuły i przekłady poetyckie w językach obcych w wielu czasopismach, m.in. w Wiadomościach Literackich, Skamandrze, Gazecie Literackiej, Okolicy Poetów, Kamenie czy Ateneum.

Po wybuchu II wojny światowej przedostał się w grudniu do okupowanego przez Sowietów Lwowa. Tam zajmował się pracą translatorską z klasyki rosyjskiej i ukraińskiej i brał udział w redagowaniu podręczników szkolnych w języku polskim. 17 września 1940 roku wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy[2].

Po zajęciu Lwowa przez III Rzeszę w 1941 powrócił do Warszawy i włączył się w nurt tajnego nauczania oraz nawiązał współpracę z prasą konspiracyjną używając pseudonimu Jan Klonowicz. Aby uniknąć aresztowania przez gestapo, przeniósł się do Międzylesia (lipiec 1944). Jeszcze przed zakończeniem wojny osiadł w Lublinie, gdzie pisał do tygodnika „Odrodzenie” (do 1949) oraz pracował w redakcji „Wsi” i „Rzeczpospolitej”.

Jesienią 1945 wyjechał do Łodzi. Wstąpił do PPR; pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Kuźnicy”, w której ogłaszał swoje utwory. Po 1947 był autorem utworu pt. Tren na śmierć generała Świerczewskiego[3]. Od 1949 mieszkał na stałe w Warszawie; rok później ożenił się z poetką Mieczysławą Buczkówną (1924-2015), z którą miał syna Tomasza (ur. 1950). Mieczysław Jastrun kontynuował pracę artystyczną publikując swoje utwory w wielu czasopismach i wydawnictwach. Prowadził także wykłady z poezji współczesnej na Uniwersytecie Warszawskim. W 1957, po niedopuszczeniu przez Władysława Gomułkę wydawania miesięcznika literackiego „Europa”[4], którego był współzałożycielem, wystąpił z PZPR. Należał do sygnatariuszy Listu 34 – pisarzy i uczonych występujących w obronie wolności słowa (1964). Był laureatem wielu nagród literackich, m.in.: Nagrody Miasta Łodzi za całokształt pracy literackiej (1946)[5], Nagrody Polskiego Pen Clubu za przekłady z języka niemieckiego (1969), Nagrody Fundacji im. A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1972). W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[6]. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[7].

Zmarł w Warszawie.

Twórczość

Grób Mieczysława Jastruna

Poezja:

  • Spotkanie w czasie, wyd. Ferdynand Hoesick, Warszawa 1929.
  • Dzieje nieostygłe (1935).
  • Strumień i milczenie, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Kraków 1937.
  • Godzina strzeżona, Związek Zawodowy Literatów Polskich, Lublin 1944.
  • Rzecz ludzka, „Książka”, Warszawa 1946.
  • Sezon w Alpach i inne wiersze, „Książka”, Kraków 1948.
  • Barwy ziemi, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1951.
  • Poemat o mowie polskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1952.
  • Poezja i prawda, Czytelnik, Warszawa 1955.
  • Genezy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959.
  • Większe od życia, Czytelnik, Warszawa 1960.
  • Intonacje, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
  • Strefa owoców, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.
  • W biały dzień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
  • Godła pamięci, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
  • Wyspa, Czytelnik, Warszawa 1973.
  • Błysk obrazu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
  • Scena obrotowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
  • Punkty świecące, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.
  • Wiersze z jednego roku, Czytelnik, Warszawa 1981.
  • Fuga temporum, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.

Eseje, szkice biograficzne, teksty o literaturze:

  • Mickiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1949.
  • Poeta i dworzanin. Rzecz o Janie Kochanowskim, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1954.
  • Wizerunki. Szkice literackie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956.
  • Między słowem a milczeniem, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.
  • Mit śródziemnomorski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
  • Wolność wyboru, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
  • Sytuacja poezji, 1971.
  • Gwiaździsty diament Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
  • Walka o słowo, Czytelnik, Warszawa 1973.
  • Podróż do Grecji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978.
  • Forma i sens poezji, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988.

Proza:

  • Spotkanie z Salomeą, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959 (powieść o Słowackim).
  • Piękna choroba, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961 (powieść autobiograficzna).
  • Smuga światła, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983 (wspomnienia)
  • W innym miejscu, w innym czasie, Czytelnik, Warszawa 1994 (opowiadania)
  • Dzienniki 1955-1981, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
  • Pamięć i milczenie. Z rękopisów przygotował do druku A. Lam. Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk 2006.

Przetłumaczył Elegie duinejskie i Poezje Rainera Marii Rilkego, poezję Friedricha Hölderlina. Napisał esej O przekładzie jako o sztuce słowa.

Mieczysław Jastrun, mimo iż mocno związany był z Tarnowem i jego najbliższymi okolicami, nie eksponował tych więzów, ani nie starał się ich odnawiać. Jednak w jego twórczości, zwłaszcza prozatorskiej, znajduje się wiele wątków, odniesień czy wspomnień dotyczących tego czasu, kiedy tu żył i mieszkał, kiedy budziły się jego pierwsze fascynacje poetyckie, związki uczuciowe. Krainę dzieciństwa i młodości, „krainę snów” odkrywamy w „Dziennikach i wspomnieniach” (1955), „Pięknej chorobie” (1961), „Smudze światła” (1983) i zwłaszcza w pośmiertnie wydanych wspomnieniach „Pamięć i milczenie” (2006).

W 1950 r. z okazji Święta 22 lipca otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia[8]. W 1955 roku otrzymał Nagrodę Państwową I. stopnia[8].

W 1954, w 10 rocznicę Polski Ludowej został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[9]. W 1949 Prezydent RP Bolesław Bierut nadał mu Order Sztandaru Pracy I klasy[10].

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 169-2-11)[11].

Przypisy

  1. Tomasz Jastrun, Dom pisarzy w czasach zarazy. Iwicka 8A, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2 września 2020, Cytat: Ojciec nie powiedział mi nigdy, że kiedyś nazywał się Agatsztajn, Mieczysław Agatsztajn. Nie Mojsze - co czasami jest błędnie lub złośliwie podawane w jego biogramach. Takie połączenie, bardzo polskiego imienia z bardzo żydowskim nazwiskiem, ujawnia dramat, który został wpisany w jego los. Miał uraz do swojego nazwiska, które brzmiało tak żydowsko. Już przed wojną zaczął używać pseudonimu Jastrun, które stanie się jego nazwiskiem..
  2. Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
  3. Kazimierz Konieczny, Henryk Wiewióra: Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1971, s. 373–374.
  4. Łukasz Garbal, Dorota Szczerba, Nota edytorska do reedycji miesięcznika „Europa”, „Teksty Drugie”, 1-2, 2008, s. 297-301 [dostęp 2019-03-06].
  5. Nagrody Miasta Łodzi, BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
  6. Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
  7. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  8. a b Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.
  9. Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565).
  10. Zarzą;dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1949 r. w sprawie nadania Orderu "Sztandar Pracy" (M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58).
  11. Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW JASTRUN, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-05-28].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Mieczysław Jastrun grób.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 3.0
Grób Mieczysława Jastruna na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie