Mieczysław Niedziałkowski

Mieczysław Niedziałkowski

Data i miejsce urodzenia	19 września 1893 Wilno
Data i miejsce śmierci	21 czerwca 1940 Palmiry
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna
Odznaczenia

Grób Mieczysława Niedziałkowskiego w Palmirach pod Warszawą

Mieczysław Niedziałkowski, pseudonim Mek (ur. 19 września 1893 w Wilnie, zm. 21 czerwca 1940 w Palmirach koło Warszawy) – polski działacz socjalistyczny (PPS), wieloletni poseł na Sejm RP (1919-1935), publicysta, komisarz cywilny przy Dowództwie Głównym Służby Zwycięstwu Polski, członek Głównej Rady Politycznej^[1].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w rodzinie inteligenckiej w Wilnie. Jego ojciec Konrad Bolesław w młodości należał do Międzynarodowej Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat (I Proletariat), potem poświęcił się pracy samorządowej i po 1907 był wiceprezydentem a potem prezydentem Wilna. Dwóch stryjów Niedziałkowskiego poległo w Powstaniu styczniowym. Stryj Antoni Karol był biskupem łucko-żytomierskim.

Uczył się w 1 Gimnazjum Klasycznym w Wilnie. Jako uczeń gimnazjum założył Związek Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, był także jego przewodniczącym. W 1910 wszedł do centralnego komitetu ZPMN.

Od 1912 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Petersburgu, gdzie został prezesem Związku Młodzieży Postępowej. Po utworzeniu w grudniu 1912 Unii Stowarzyszeń Polskiej Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej wszedł w skład Biura Wykonawczego dla stowarzyszeń działających w Cesarstwie Rosyjskim.

Po wybuchu I wojny światowej na wezwanie ZMP-N wyjechał do Warszawy i podjął pracę w Centralnym Towarzystwie Rolniczym. W 1914 wstąpił do PPS. W 1915 rozpoczął pracę w Biurze Pracy Społecznej, w tym samym roku został członkiem Warszawskiego Komitetu Okręgowego PPS. Pełnił w nim funkcję sekretarza a od 1916 przewodniczącego. Na Konferencji Centralnej PPS we wrześniu 1916 wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Od 1916 uczestniczył wraz z Tomaszem Arciszewskim i Feliksem Perlem w wydawaniu legalnego pisma "Jedność Robotnicza". Wiosną 1917 aresztowany przez władze niemieckie i osadzony przejściowo na Pawiaku. Był pracownikiem Komisji Ochrony Pracy Tymczasowej Rady Stanu^[2].

Dwudziestolecie międzywojenne

W listopadzie 1918 został naczelnikiem Wydziału Sejmowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a od stycznia 1919 dyrektorem Biura Konstytucyjnego Prezydium Rady Ministrów. Był jednym z współautorów ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego oraz projektu Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przygotowanej przez rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego.

W wyborach do Sejmu Ustawodawczego w wieku 25 lat wybrany posłem z listy PPS w okręgu wyborczym nr 6 (Płock). Pełnił funkcję sekretarza Sejmu. W Sejmie w maju 1919 był inicjatorem zgłoszenia przez PPS projektu Tymczasowej Ustawy Konstytucyjnej Rzeczypospolitej Polskiej. W trakcie kadencji Sejmu był sekretarzem Komisji Konstytucyjnej, oraz w lipcu 1919 został wybrany członkiem specjalnej Komisji do zbadania działalności administracji na wschodzie. W 1920 reprezentował PPS w Konwencie Seniorów Sejmu.

Jednocześnie w kwietniu 1919 na zjednoczeniowym XVI Zjeździe PPS Niedziałkowski został wybrany do Rady Naczelnej i Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (pełniąc te funkcje do 1939). Wszedł również do Sekretariatu Generalnego CKW i RN wraz z Jerzym Czeszejko-Sochackim i Janem Bajem. Po odejściu Czeszejko-Sochackiego w lipcu 1920 z funkcji sekretarza generalnego funkcję tę objął Mieczysław Niedziałkowski. Od 11 września 1921 do 1925 pełnił funkcję sekretarza generalnego ds. zagranicznych. Z tego tytułu uczestniczył w delegacji PPS na Kongresie założycielskim Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej w Hamburgu w maju 1923. W 1925 wybrany członkiem egzekutywy SMR.

Wybrany posłem z listy PPS w wyborach parlamentarnych w 1922, oraz w wyborach parlamentarnych w 1928. z listy nr 2 (PPS) w okręgu wyborczym nr 9 (Płock), zaś w 1928 również z listy państwowej. W ob kadencjach był członkiem komisji konstytucyjnej i spraw zagranicznych. W ramach Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów w I kadencji Sejmu był członkiem Komisji Parlamentarnej, zaś w II kadencji wiceprezesem ZPPS, a od 1929 prezesem.

Jednocześnie wraz działalnością polityczną i międzynarodową prowadził aktywną działalność dziennikarską. W okresie 1919–1920 redagował pismo teoretyczne "Przedświt", a w latach 1920–1922 pismo "Trybuna". Był również jednym z czołowych redaktorów "Robotnika".

Po śmierci Feliksa Perla Rada Naczelna PPS powołała go 30 maja 1927 na redaktora naczelnego centralnego pisma PPS "Robotnik".

Był jednym z założycieli "Centrolewu". W czerwcu 1930 wybrany członkiem Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Centrolewu. Autor rezolucji przyjętych na Kongresie Obrony Prawa i Wolności w dniu 30 czerwca 1930 w Krakowie. W czasie aresztowań osadzenia posłów w Brześciu, podobno skreślony z listy przeznaczonych do aresztowania przez Józefa Piłsudskiego^[3].

Wybrany w wyborach parlamentarnych w 1930 z listy Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu (listy nr 7) w okręgu wyborczym nr 9 (Płock). Po unieważnieniu wyborów w okręgu orzeczeniem Sądu Najwyższego z 9 maja 1931, został w październiku tego roku ponownie wybrany w tym okręgu. W nowym Sejmie objął przewodnictwo Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów. Był członkiem Komisji Budżetowej.

Na XXIV Kongresie PPS w Radomiu w lutym 1937 był autorem uchwały programowej zwanej "Programem radomskim". Reprezentował PPS w delegacjach do prezydenta RP Ignacego Mościckiego w listopadzie 1937 oraz w kwietniu 1939, przedstawiając plan powołania rządu obrony narodowej.

II wojna światowa

Zwłoki Mieczysława Niedziałkowskiego ekshumowane w Palmirach. Kwiecień 1946 roku

Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył czynnie w obronie Warszawy, współorganizując Robotniczą Brygadę Obrony Warszawy. Od 20 września, jako jeden z trzech przedstawicieli PPS został członkiem ponadpartyjnego Komitetu Obywatelskiego przy Dowództwie Obrony Warszawy. Za udział w obronie Warszawy odznaczony Krzyżem Walecznych. Uczestniczył w rozpoczęciu działalności konspiracyjnej PPS-WRN. Został członkiem Rady Politycznej Służby Zwycięstwu Polski i komisarzem cywilnym przy SZP. Pełnił również funkcję szefa Biura Informacji Prasowej SZP wydając "Wiadomości Polskie" (przy redagowaniu i wydawaniu pisma współpracował z nim Stanisław Dubois ze swoją grupą konspiracyjną późniejszą Barykadą Wolności.

Udzielał się również w legalnym Komitecie Obywatelskim i Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej.

Aresztowany przez Gestapo 23 grudnia 1939 roku^[4]. Zamordowany przez Niemców w ramach akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji. Zginął 21 czerwca 1940, rozstrzelany w masowej egzekucji w Palmirach.

Przez władze PRL odznaczony pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu I klasy oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności.

12 sierpnia 1954 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości Polski Podziemnej z Mieczami przez Prezydenta RP na Wychodźstwie Augusta Zaleskiego^[5].

Publikacje (wybór)

• "Organizacja pośrednictwa pracy", Warszawa 1916;
• "Izby wyższe w parlamentach współczesnych" Warszawa 1918;
• "Przeciw Senatowi", Warszawa 1920;
• "Sprzeczności w bolszewizmie. Dwa odczyty posłów socjalistycznych – M. Niedziałkowskiego i K. Czapińskiego", Lwów 1921;
• "Zadania polskiej polityki socjalistycznej", Chicaho 1921;
• "O co walczy Polska Partia Socjalistyczna", Warszawa 1923;
• "Położenie międzynarodowe Polski i polityka socjalizmu polskiego", Warszawa 1925;
• "Teoria i praktyka socjalizmu wobec nowych zagadnień" Warszawa 1926;
• "O wolność i władze dla ludu. Mowy posłow socjalistycznych tow. tow. M. Niedziałkowskiego, H. Liebermena", Warszawa 1929;
• "Demokracja parlamentarna w Polsce", Warszawa 1930;
• "Polska Partia Socjalistyczna 1914-1918", w: Księga jubileuszowa PPS, Warszawa 1932;
• "Polityka sanacyjna. Budżet-Położenie gospodarcze-Stan polityczny. Mowy budżetowe posłów socjalistycznych: M.Niedziałkowskiego i in.", Warszawa 1933

Niedziałkowski jako patron

Mieczysław Niedziałkowski jest patronem ulic w: Choszcznie, Głogowie, Gdańsku, Legnicy, Łebie, Łodzi, Myśliborzu, Nowym Sączu, Olszynie, Opolu, Policach, Poznaniu, Radomiu, Warszawie, Wrocławiu, Słupsku, Starogardzie Gdańskim, Szczecinie, Środzie Wielkopolskiej, Świdwinie, Świnoujściu, Tarnowskich Górach, Wąbrzeźnie, Zabrzu, Zawierciu.

W 1946 imię Mieczysława Niedziałkowskiego nadano radiostacji Warszawa I w Raszynie

Zobacz też

• Cmentarz w Palmirach

Przypisy

Bibliografia

• Ciołkosz A., Ludzie PPS, CK PPS, Londyn 1981
• MichałM. Śliwa MichałM., Myśl polityczna Mieczysława Niedziałkowskiego (1893-1940), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, ISBN 83-01-02250-7, OCLC 830248634 .
• Woszczyńska S., O Mieczysławie Niedziałkowskim, w: "PPS. Wspomnienia z lat 1918-1939", Warszawa 1987
• Niemyski S., W redakcji "Robotnika", w: "PPS. Wspomnienia z lat 1918-1939", Warszawa 1987
• Artykuł biograficzny na stronach Polskiego Radia

Linki zewnętrzne

• Kamil Piskała, Przez demokrację do socjalizmu
• Mieczysław Niedziałkowski, Przeciw senatowi
• Mieczysław Niedziałkowski, Sprzeczności w bolszewizmie (odczyt)
• Mieczysław Niedziałkowski, Zadania polskiej polityki socjalistycznej
• Mieczysław Niedziałkowski, Socjalizm i patriotyzm
• Mieczysław Niedziałkowski, PPS w czasie I wojny światowej
• Mieczysław Niedziałkowski, Socjalizm i liberalizm
• Publikacje Mieczysława Niedziałkowskiego w bibliotece Polona