Mieczysław Pożaryski

Pomnik Mieczysława Pożaryskiego (2019) na terenie Politechniki Warszawskiej

Mieczysław Pożaryski (ur. 1 października 1875 w Warszawie, zm. 22 kwietnia 1945 w Grodzisku Mazowieckim) – inżynier elektryk; profesor i wieloletni dziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich[1].

Przed Pierwszą Wojną Światową

Ukończył studia wyższe w Petersburgu jako inżynier-technolog i w Darmstadt jako inżynier-elektryk. Od 1899 przez przeszło ćwierć wieku wykładał elektrotechnikę i fizykę w Szkole im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. Ta szkoła została założona w roku 1895 jako szkoła średnia mechaniczno-techniczna. Początkowo władze rosyjskie pozwalały na wykłady tylko w języku rosyjskim. Dopiero w 1906 pozwolili uczyć po polsku[2].

Inicjatywą Ogólnorosyjskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, pod przewodnictwem inżyniera Kazimierza Obrębowicza, zostały wybudowane w latach 1899–1901 pierwsze gmachy dzisiejszej Politechniki Warszawskiej, w których funkcjonował Warszawski Instytut Politechniczny, z wykładowym językiem rosyjskim. Przedmioty elektrotechniczne były wykładane początkowo na wydziale mechanicznym w ramach kursu fizyki. Była również katedra elektrotechniki, prowadzona przez Grzegorza Wulfa, jego asystentem od roku 1902 był Mieczysław Pożaryski[3]. W latach 1906–1913 był działaczem Towarzystwa Kultury Polskiej.

W latach 1906-1916 był wykładowcą Wydziału Technicznego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie, gdzie wykładał zarys elektrotechniki i teoretyczne podstawy elektrotechniki w ramach Kursów Politechnicznych (1906-1908) oraz elektrotechnikę w ramach Kursów Wieczornych dla Techników (1909-1916) a także teoretyczne podstawy elektrotechniki na Wykładach dla Inżynierów (1913)[4].

Prof. Pożaryski, wraz z inżynierem Ksawerym Gnoińskim, reprezentował polskie organizacje na kongresie założycielskim Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils w Gandawie w roku 1913[5].

Druga Rzeczpospolita

Po zajęciu Warszawy przez Niemców uzyskano zgodę na inaugurację działalności polskiej Politechniki, co nastąpiło w listopadzie 1915. Mieczysław Pożaryski był w gronie organizatorów tej uczelni. Po odzyskaniu niepodległości szybko Politechnika się rozwinęła. Wydział Budowy Maszyn i Elektrotechniki został podzielony 15 czerwca 1921. W ten sposób powstał Wydział Elektrotechniczny, który później, w 1924, zmienił nazwę na Elektryczny. Mieczysław Pożaryski zostaje dziekanem Wydziału i pełni tę funkcję przez wiele kadencji w latach: 1921–1925, 19341936 oraz 19371939. Równocześnie nadal wykładał w szkole Wawelberga i Rotwanda, teraz podniesionej do rangi Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki[1].

Na zjeździe elektryków w dniach 7-9 czerwca 1919 w Warszawie zapadła uchwała o utworzeniu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich przekształconego w 10 lat później w Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Pierwszym Prezesem został wybrany profesor Mieczysław Pożaryski. W skład pierwszego Zarządu weszli także: Kazimierz Drewnowski, Ksawery Gnoiński, Roman Podoski, Kazimierz Szpotański, Józef Tomicki, Gabriel Michał Sokolnicki i Stanisław Bieliński. Pożaryski pełnił funkcję Prezesa SEP-u przez wiele lat[6].

Był prezesem zarządu Stowarzyszenia Radiotechników Polskich[7][8]. W 1933 został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[9].

Okupacja niemiecka

Niemcy zamknęli wszystkie szkoły powyżej ósmej klasy. Uczenie młodzieży odbywało się na tzw. tajnych kompletach w prywatnych domach. Prof. Pożaryski uczył fizyki na kompletach liceum w Grodzisku Mazowieckim, gdzie miał swój dom[10].

Jednak z powodu przedłużenia się wojny Generalne Gubernatorstwo odczuło potrzebę wykształcenia techników dla pracy w przemyśle niemieckim. W 1942 pozwolono na otwarcie Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej w Warszawie (19411944), utworzonej na bazie Politechniki Warszawskiej. Rektorem uczelni był niemiecki profesor Gütinger, kierownikiem Wydziału Elektrycznego został prof. Mieczysław Pożaryski, a wykładowcami byli, między innymi profesorowie: Pogorzelski, Wolfke, Podoski, Iwaszkiewicz, Stefanowski. Pod płaszczykiem szkoły dla techników, prowadzono tajnie pełne wykłady politechniki[11].

Po wkroczeniu do Warszawy wojsk sowieckich, pierwszy na gruzach Wydziału zjawił się prof. Pożaryski i od razu 12 kwietnia 1945 zwołał Radę Wydziału. Niestety, na następnym posiedzeniu w dniu 22 kwietnia nie był już obecny. Jego organizm wyczerpany pracą w okresie okupacji nie wytrzymał ciężkich warunków w zburzonej Warszawie i właśnie tego dnia zmarł w swoim domu[12].

Nagrobek Mieczysława Pożaryskiego na cmentarzu Powązkowskim

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 142-5-27)[13].

Prace twórcze

Prof. M. Pożaryski w swoich wykładach podkreślał głównie fizyczne strony podstaw elektrotechniki. Był autorem wielu podręczników i książek na poziomie średnim. Książki te cenione były również przez studentów politechniki, właśnie ze względu na wyjaśnienia fizyczne uzupełniające „suche” metody matematyczne[14].

Wśród książek, które napisał, są:

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

  • Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Wawer, nosi nazwę ulicy Mieczysława Pożaryskiego[16];
  • Od 1975 przyznawany jest Medal imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego ustanowiony uchwałą XX Walnego Zjazdu Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich[17].

Przypisy

  1. a b Historia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej.
  2. historia szkoły inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda, p.91.
  3. Historia szkolnictwa energetycznego.
  4. Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  5. historia FIDIC.
  6. Historia SEPu.
  7. Stow. radjotechników. „Kurier Warszawski”. Nr 198, s. 3, 21 lipca 1926. 
  8. Stowarzyszenie Radiotechników Polskich. „Kurier Warszawski”. Nr 145, s. 8, 26 maja 1928. 
  9. Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. [dostęp 2018-03-2o].zły zapis daty dostępu
  10. historia szkoły w Grodzisku Mazowieckim.
  11. wspomnienia inż. Z. Makowskiego, p.10.
  12. Ś.p. Profesor inż. Mieczysław Pożaryski, „Życie Warszawy” (R. 2, nr 125 (194)), Warszawa, 7 maja 1945 [dostęp 2020-02-18].
  13. Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW POŻARYSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-02-23].
  14. Działalność naukowo-badawcza Wydziału. minisawe.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-18)]..
  15. M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
  16. Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.
  17. REGULAMIN NADAWANIA medalu imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego (1875 – 1945). [dostęp 2018-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-25)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomnik pożaryskiego enface.jpg
Autor: Panek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Mieczysława Pożaryskiego na terenie Politechniki Warszawskiej
Mieczysław i Władysław Pożaryscy grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 4.0
Nagrobek na Cmentarzu Powążkowskim