Mieczysław Pożaryski

Pomnik Mieczysława Pożaryskiego (2019) na terenie Politechniki Warszawskiej

Mieczysław Pożaryski (ur. 1 października 1875 w Warszawie, zm. 22 kwietnia 1945 w Grodzisku Mazowieckim) – inżynier elektryk; profesor i wieloletni dziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich[1].

Przed Pierwszą Wojną Światową

Ukończył studia wyższe w Petersburgu jako inżynier-technolog i w Darmstadt jako inżynier-elektryk. Od 1899 przez przeszło ćwierć wieku wykładał elektrotechnikę i fizykę w Szkole im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. Ta szkoła została założona w roku 1895 jako szkoła średnia mechaniczno-techniczna. Początkowo władze rosyjskie pozwalały na wykłady tylko w języku rosyjskim. Dopiero w 1906 pozwolili uczyć po polsku[2].

Inicjatywą Ogólnorosyjskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, pod przewodnictwem inżyniera Kazimierza Obrębowicza, zostały wybudowane w latach 1899–1901 pierwsze gmachy dzisiejszej Politechniki Warszawskiej, w których funkcjonował Warszawski Instytut Politechniczny, z wykładowym językiem rosyjskim. Przedmioty elektrotechniczne były wykładane początkowo na wydziale mechanicznym w ramach kursu fizyki. Była również katedra elektrotechniki, prowadzona przez Grzegorza Wulfa, jego asystentem od roku 1902 był Mieczysław Pożaryski[3]. W latach 1906–1913 był działaczem Towarzystwa Kultury Polskiej.

W latach 1906-1916 był wykładowcą Wydziału Technicznego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie, gdzie wykładał zarys elektrotechniki i teoretyczne podstawy elektrotechniki w ramach Kursów Politechnicznych (1906-1908) oraz elektrotechnikę w ramach Kursów Wieczornych dla Techników (1909-1916) a także teoretyczne podstawy elektrotechniki na Wykładach dla Inżynierów (1913)[4].

Prof. Pożaryski, wraz z inżynierem Ksawerym Gnoińskim, reprezentował polskie organizacje na kongresie założycielskim Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils w Gandawie w roku 1913[5].

Druga Rzeczpospolita

Po zajęciu Warszawy przez Niemców uzyskano zgodę na inaugurację działalności polskiej Politechniki, co nastąpiło w listopadzie 1915. Mieczysław Pożaryski był w gronie organizatorów tej uczelni. Po odzyskaniu niepodległości szybko Politechnika się rozwinęła. Wydział Budowy Maszyn i Elektrotechniki został podzielony 15 czerwca 1921. W ten sposób powstał Wydział Elektrotechniczny, który później, w 1924, zmienił nazwę na Elektryczny. Mieczysław Pożaryski zostaje dziekanem Wydziału i pełni tę funkcję przez wiele kadencji w latach: 1921–1925, 1934–1936 oraz 1937–1939. Równocześnie nadal wykładał w szkole Wawelberga i Rotwanda, teraz podniesionej do rangi Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki[1].

Na zjeździe elektryków w dniach 7-9 czerwca 1919 w Warszawie zapadła uchwała o utworzeniu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich przekształconego w 10 lat później w Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Pierwszym Prezesem został wybrany profesor Mieczysław Pożaryski. W skład pierwszego Zarządu weszli także: Kazimierz Drewnowski, Ksawery Gnoiński, Roman Podoski, Kazimierz Szpotański, Józef Tomicki, Gabriel Michał Sokolnicki i Stanisław Bieliński. Pożaryski pełnił funkcję Prezesa SEP-u przez wiele lat[6].

Był prezesem zarządu Stowarzyszenia Radiotechników Polskich[7][8]. W 1933 został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[9].

Okupacja niemiecka

Niemcy zamknęli wszystkie szkoły powyżej ósmej klasy. Uczenie młodzieży odbywało się na tzw. tajnych kompletach w prywatnych domach. Prof. Pożaryski uczył fizyki na kompletach liceum w Grodzisku Mazowieckim, gdzie miał swój dom[10].

Jednak z powodu przedłużenia się wojny Generalne Gubernatorstwo odczuło potrzebę wykształcenia techników dla pracy w przemyśle niemieckim. W 1942 pozwolono na otwarcie Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej w Warszawie (1941–1944), utworzonej na bazie Politechniki Warszawskiej. Rektorem uczelni był niemiecki profesor Gütinger, kierownikiem Wydziału Elektrycznego został prof. Mieczysław Pożaryski, a wykładowcami byli, między innymi profesorowie: Pogorzelski, Wolfke, Podoski, Iwaszkiewicz, Stefanowski. Pod płaszczykiem szkoły dla techników, prowadzono tajnie pełne wykłady politechniki[11].

Po wkroczeniu do Warszawy wojsk sowieckich, pierwszy na gruzach Wydziału zjawił się prof. Pożaryski i od razu 12 kwietnia 1945 zwołał Radę Wydziału. Niestety, na następnym posiedzeniu w dniu 22 kwietnia nie był już obecny. Jego organizm wyczerpany pracą w okresie okupacji nie wytrzymał ciężkich warunków w zburzonej Warszawie i właśnie tego dnia zmarł w swoim domu[12].

Nagrobek Mieczysława Pożaryskiego na cmentarzu Powązkowskim

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 142-5-27)[13].

Prace twórcze

Prof. M. Pożaryski w swoich wykładach podkreślał głównie fizyczne strony podstaw elektrotechniki. Był autorem wielu podręczników i książek na poziomie średnim. Książki te cenione były również przez studentów politechniki, właśnie ze względu na wyjaśnienia fizyczne uzupełniające „suche” metody matematyczne[14].

Wśród książek, które napisał, są:

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

  • Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Wawer, nosi nazwę ulicy Mieczysława Pożaryskiego[16];
  • Od 1975 przyznawany jest Medal imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego ustanowiony uchwałą XX Walnego Zjazdu Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich[17].

Przypisy

  1. ↑ a b Historia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej.
  2. ↑ historia szkoły inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda, p.91.
  3. ↑ Historia szkolnictwa energetycznego.
  4. ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  5. ↑ historia FIDIC.
  6. ↑ Historia SEPu.
  7. ↑ Stow. radjotechników. „Kurier Warszawski”. Nr 198, s. 3, 21 lipca 1926. 
  8. ↑ Stowarzyszenie Radiotechników Polskich. „Kurier Warszawski”. Nr 145, s. 8, 26 maja 1928. 
  9. ↑ Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. [dostęp 2018-03-2o].zły zapis daty dostępu
  10. ↑ historia szkoły w Grodzisku Mazowieckim.
  11. ↑ wspomnienia inż. Z. Makowskiego, p.10.
  12. ↑ Ś.p. Profesor inż. Mieczysław Pożaryski, „Życie Warszawy” (R. 2, nr 125 (194)), Warszawa, 7 maja 1945 [dostęp 2020-02-18].
  13. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW POŻARYSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-02-23].
  14. ↑ Działalność naukowo-badawcza Wydziału. minisawe.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-18)]..
  15. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
  16. ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.
  17. ↑ REGULAMIN NADAWANIA medalu imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego (1875 – 1945). [dostęp 2018-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-25)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomnik pożaryskiego enface.jpg
Autor: Panek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Mieczysława Pożaryskiego na terenie Politechniki Warszawskiej
Mieczysław i Władysław Pożaryscy grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 4.0
Nagrobek na Cmentarzu Powążkowskim