Mienszewicy

Przywódcy mienszewików: Paweł Akselrod, Julij Martow i Aleksandr Martynow w Sztokholmie w 1917 roku

Mienszewicy (ros. меньшевик, „będący w mniejszości”) – frakcja Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR), powstała w 1903 na II Zjeździe Partii w Brukseli, sprzeciwiająca się rewolucyjnemu kierunkowi, w którym Włodzimierz Lenin zamierzał prowadzić rosyjską partię socjaldemokratyczną. Od 1917 odrębna partia polityczna, formalnie zakazana na terytorium Rosji Sowieckiej w roku 1921.

Charakterystyka

Frakcja ta powstała w wyniku sporu między Włodzimierzem Leninem a Julijem Martowem. Martow twierdził, że członkowie partii powinni działać niezależnie od kierownictwa partii, Lenin nie zgodził się z tym i podkreślił potrzebę silnego przywództwa. Sprawę poddano pod głosowanie. Martow wygrał je, otrzymując 28 do 22 głosów^[1]. Debata była kontynuowana po głosowaniu, przez co wielu działaczy Martowa opuściło Kongres w trakcie jego trwania na znak protestu. Lenin wykorzystał ten fakt w celach propagandowych i nazwał swoją frakcję bolszewikami, czyli większością. Oponentów popierających Martowa określił natomiast mienszewikami, czyli mniejszością. Niemniej jednak w kolejnych latach bolszewicy rzeczywiście stali się w partii większością i cieszyli się większym poparciem społecznym^[2]. Niektórzy członkowie partii próbowali zjednoczyć zwaśnione frakcje, co się nie udało^[3].

Podczas rewolucji lutowej społeczne poparcie dla mienszewików wzrosło. Poparli Rząd Tymczasowy Rosji^[4]. Po rewolucji październikowej zachowali neutralność w wojnie domowej w Rosji, opowiadając się za koalicyjnym rządem partii socjalistycznych (eserowców i socjaldemokratów bolszewickich i mienszewickich) opartym na przygniatającej większości, uzyskanej przez te trzy partie w wolnych wyborach do Konstytuanty w listopadzie 1917 r. Po zakończeniu wojny domowej, administracyjnym wyeliminowaniu przez bolszewików ze związków zawodowych oraz rad delegatów i wreszcie formalnej delegalizacji przez bolszewików (1920) większość przywódców została zmuszona do emigracji. W Gruzji partia mienszewików (Noe Żordania, Noe Ramiszwili, Nikołaj Czcheidze, Grigol Uratadze i Raszden Arsenidze) przeprowadziła demokratyczne wybory i rządziła niepodległą, uznaną przez Rosję Sowiecką, Demokratyczną Republiką Gruzji do marca 1921 roku, czyli inwazji Armii Czerwonej, dowodzonej przez Sergo Ordżonikidze oraz Stalina i wprowadzenia w Gruzji siłą ustroju sowieckiego^[5]. Przywódcy Gruzji udali się na emigrację, kontynuując działalność rządu Demokratycznej Republiki Gruzji na uchodźstwie w Paryżu pod przewodnictwem Noe Żordanii^[6].

W okresie NEP-u (do 1930) pozostali w Związku Radzieckim działacze mienszewiccy wchodzili w skład organów administracji gospodarczej ZSRR (Gospłan, Najwyższa Rada Gospodarki Narodowej (WSNCh)). W 1931 roku odbył się w Moskwie zainscenizowany przez Stalina i OGPU proces pokazowy mienszewików (opisany między innymi w „Archipelagu GUŁag” Aleksandra Sołżenicyna), preludium do procesów pokazowych okresu wielkiej czystki (1936–1939).

Główni działacze

• Aleksandr Potriesow
• Fiodor Dan
• Gieorgij Cziczerin (czasowo)
• Gieorgij Plechanow
• Julij Martow
• Lew Trocki (czasowo)
• Pawieł Akselrod

Przypisy

Bibliografia

• Fischer, Louis (1964). The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson. ​ISBN 978-1842122303​.
• Pipes, Richard (1990). The Russian Revolution: 1899–1919. Londyn: Collins Harvill. ​ISBN 978-0679736608​.
• Rice, Christopher (1990). Lenin: Portrait of a Professional Revolutionary. Londyn: Cassell. ​ISBN 978-0304318148​.
• Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. Londyn: Macmillan. ​ISBN 978-0-333-72625-9​.