Migdałowiec pospolity

Migdałowiec pospolity

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	śliwa
Gatunek	migdałowiec pospolity
Nazwa systematyczna
Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb Feddes Repert. 74: 24. 1967[3]

Kwitnący migdałowiec

Kwiat migdałowca

(c) Andrew Butko, CC BY-SA 3.0

Owoce migdałowca

Migdałowiec pospolity, migdałowiec zwyczajny, śliwa migdał (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej (Izrael, Jordania, Liban, Turcja, Turkiestan, Uzbekistan). Jako gatunek introdukowany rozprzestrzenił się i na naturalnych siedliskach rośnie obecnie również w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Libia, Tunezja), w Azji Zachodniej (Cypr, Iran), na Kaukazie (Armenia) i w Europie (Portugalia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Macedonia, Serbia, Włochy, Bułgaria, Szwajcaria)^[4].

Nazewnictwo

• Nazwa migdałowiec pospolity podawana jest w Krytycznej liście roślin naczyniowych Polski^[5]. Według nowszych ujęć taksonomicznych prawidłowa nazwa to Prunus dulcis L. (Mill.) D. A. Webb^[4]. Właściwa więc nazwa polska to śliwa migdał.
• Synonimy^[4]: Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill., Prunus communis (L.) Arcang., Prunus dulcis var. amara (DC.) Buchheim

Morfologia

Pokrój

Krzew lub nieduże drzewo o wysokości do 10 m^[6].

Liście

W kształcie lancetowatym o piłkowanym brzegu, zrzucane na zimę^[6].

Kwiaty

Rozwijają się przed pojawieniem się liści. Białe lub różowe. Mają 5 działek kielicha, 5 odwrotnie jajowatych płatków korony, 1 słupek i liczne pręciki^[6].

Owoce

Nazywane są migdałami. Migdał to podłużny i spłaszczony pestkowiec o długości do 6 cm, o włóknistej zielonkawej barwie. Młode owoce jadalne. Po opadnięciu wyłuskane pestki w handlu noszą nazwę migdałów^[6].

Roślina trująca

Nasiona odmiany gorzkiej (var. amara Focke) w większej ilości są trujące – wywiązuje się w nich kwas pruski.

Historia uprawy

Migdałki ze skorupką Produkcja w 2018
Państwo	Produkcja (w tonach)
Stany Zjednoczone	1 872 500
Hiszpania	339 033
Iran	139 029
Maroko	117 270
Turcja	100 000
Włochy	79 801
Australia	69 880
Tunezja	66 733
Algieria	57 213
Świat	3 209 878
Źródło: FAOSTAT of the United Nations[7]

Pierwszym ośrodkiem uprawy migdałowca był Bliski Wschód. Stąd jego uprawy były przez starożytnych Greków Rzymian i Egipcjan rozprzestrzeniane w regionie śródziemnomorskim: w Afryce Północnej i Europie Południowej. Zaczęto je tutaj uprawiać co najmniej 3 tysiące lat p.n.e., być może jeszcze wcześniej, pestki dzikich migdałów znaleziono bowiem w wykopaliskach na terenie Grecji, datowanych na 8 tysięcy lat p.n.e.^[8] Najstarsze znaleziska migdałowców w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu około 1550 r. p.n.e.^[9] Do Ameryki Północnej migdałowiec sprowadzony został w 1700 r.^[8]

Zastosowanie

Sztuka kulinarna

Migdałowca uprawia się głównie dla jadalnych nasion zwanych migdałami. Nasiona odmian słodkich zawierają dużo tłuszczu i skrobi. Są jadalne w stanie surowym, nadają się też na przetwory. Są wykorzystywane jako dodatek do wyrobów cukierniczych, są jednym ze składników bakalii, często używa się ich do produkcji marcepanu. Wyciskany z migdałów tłuszcz jest bardzo smaczny i pożywny, ma nazwę orszady i jest również wykorzystywany w sztuce kulinarnej. Z nasion odmian gorzkich wytwarza się olejek migdałowy wykorzystywany m.in. w przemyśle spożywczym^[6].

Inne zastosowania

Roślina kosmetyczna: Olejek migdałowy stosowany jest jako składnik lotionów, mleczek i kremów. Otręby migdałowe bywają też stosowane do mycia bardzo wrażliwej skóry^[10].

• Olej znajduje zastosowanie do smarowania precyzyjnych mechanizmów^[6].
• Olejek migdałowy ma własności lecznicze^[6].

Udział w kulturze

• W Biblii migdałowiec zwyczajny wymieniony jest 9 razy^[11]. W Księdze Jeremiasza (1,11-12) jest określony jako "drzewo czuwające", co związane jest z tym, że zakwita bardzo wcześnie (już w połowie lutego), a obfitość kwiatów powoduje, że w krajobrazie jeszcze uśpionej przyrody widoczny jest z daleka. Hebrajskie słowo określające migdałowca oznacza również czuwać lub strażnika^[9].
• W Księdze Liczb (17,23) jest opis, jak laska Aarona w Przybytku Mojżeszowym zakwitła i wydała owoce w ciągu jednej nocy, w ten sposób wskazując, że Aaoron i jego synowie z woli boskiej zostali uprawnieni do posługi kapłańskiej. Laska wykonana była z drewna migdałowca^[9].
• Pąki migdałowca stały się z polecenia Mojżesza motywem zdobniczym na ornamentach świeczników opisanych w Księdze Wyjścia (25,33-36; 37,19-20). Miało to znaczenie symboliczne: wypełniony palącą się oliwą kielich młodego zawiązku owocu symbolizował stałą, choć niewidoczną obecność Boga w jego Przybytku^[9].
• Migdały znajdowały się wśród darów przywiezionych przez głodujących braci Józefa do Egiptu^[9].
• Z drewna migdałowca Jakub strugał patyki przy wodopoju dla wypasanych trzód. W dawnych przekładach Biblii błędnie przetłumaczono to jako patyki z leszczyny^[9].
• Od aramejskiej nazwy migdałowca pochodzi nazwa kilkakrotnie w Biblii wymienionej miejscowości Luz. W starożytności dość często miejscowościom nadawano nazwę od powszechnie uprawianej w jej okolicach rośliny^[9].
• W starożytności z drewna migdałowca robiono berła dla królów, wierzono bowiem, że posiada ono tajemniczą moc, która przechodzi na króla^[9].
• W chrześcijaństwie kwiaty migdałowca symbolizują dziewiczość Matki Boskiej^[11].
• Zauroczony kwitnącym migdalowcem Vincent van Gogh podczas pobytu w miejscowości Saint-Rémy namalował obraz Kwitnący migdałowiec^[12].

Przypisy