Migdałowiec pospolity

Migdałowiec pospolity
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

śliwa

Gatunek

migdałowiec pospolity

Nazwa systematyczna
Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb
Feddes Repert. 74: 24. 1967[3]
Kwitnący migdałowiec
Kwiat migdałowca
Owoce migdałowca

Migdałowiec pospolity, migdałowiec zwyczajny, śliwa migdał (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej (Izrael, Jordania, Liban, Turcja, Turkiestan, Uzbekistan). Jako gatunek introdukowany rozprzestrzenił się i na naturalnych siedliskach rośnie obecnie również w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Libia, Tunezja), w Azji Zachodniej (Cypr, Iran), na Kaukazie (Armenia) i w Europie (Portugalia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Macedonia, Serbia, Włochy, Bułgaria, Szwajcaria)[4].

Nazewnictwo

Morfologia

Pokrój
Krzew lub nieduże drzewo o wysokości do 10 m[6].
Liście
W kształcie lancetowatym o piłkowanym brzegu, zrzucane na zimę[6].
Kwiaty
Rozwijają się przed pojawieniem się liści. Białe lub różowe. Mają 5 działek kielicha, 5 odwrotnie jajowatych płatków korony, 1 słupek i liczne pręciki[6].
Owoce
Nazywane są migdałami. Migdał to podłużny i spłaszczony pestkowiec o długości do 6 cm, o włóknistej zielonkawej barwie. Młode owoce jadalne. Po opadnięciu wyłuskane pestki w handlu noszą nazwę migdałów[6].
Roślina trująca
Nasiona odmiany gorzkiej (var. amara Focke) w większej ilości są trujące – wywiązuje się w nich kwas pruski.

Historia uprawy

Migdałki ze skorupką

Produkcja w 2018

PaństwoProdukcja (w tonach)
 Stany Zjednoczone
1 872 500
 Hiszpania
339 033
 Iran
139 029
 Maroko
117 270
 Turcja
100 000
 Włochy
79 801
 Australia
69 880
 Tunezja
66 733
 Algieria
57 213
Świat
3 209 878
Źródło: FAOSTAT of the United Nations[7]

Pierwszym ośrodkiem uprawy migdałowca był Bliski Wschód. Stąd jego uprawy były przez starożytnych Greków Rzymian i Egipcjan rozprzestrzeniane w regionie śródziemnomorskim: w Afryce Północnej i Europie Południowej. Zaczęto je tutaj uprawiać co najmniej 3 tysiące lat p.n.e., być może jeszcze wcześniej, pestki dzikich migdałów znaleziono bowiem w wykopaliskach na terenie Grecji, datowanych na 8 tysięcy lat p.n.e.[8] Najstarsze znaleziska migdałowców w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu około 1550 r. p.n.e.[9] Do Ameryki Północnej migdałowiec sprowadzony został w 1700 r.[8]

Zastosowanie

Sztuka kulinarna

Migdałowca uprawia się głównie dla jadalnych nasion zwanych migdałami. Nasiona odmian słodkich zawierają dużo tłuszczu i skrobi. Są jadalne w stanie surowym, nadają się też na przetwory. Są wykorzystywane jako dodatek do wyrobów cukierniczych, są jednym ze składników bakalii, często używa się ich do produkcji marcepanu. Wyciskany z migdałów tłuszcz jest bardzo smaczny i pożywny, ma nazwę orszady i jest również wykorzystywany w sztuce kulinarnej. Z nasion odmian gorzkich wytwarza się olejek migdałowy wykorzystywany m.in. w przemyśle spożywczym[6].

Inne zastosowania

Roślina kosmetyczna: Olejek migdałowy stosowany jest jako składnik lotionów, mleczek i kremów. Otręby migdałowe bywają też stosowane do mycia bardzo wrażliwej skóry[10].

  • Olej znajduje zastosowanie do smarowania precyzyjnych mechanizmów[6].
  • Olejek migdałowy ma własności lecznicze[6].

Udział w kulturze

  • W Biblii migdałowiec zwyczajny wymieniony jest 9 razy[11]. W Księdze Jeremiasza (1,11-12) jest określony jako "drzewo czuwające", co związane jest z tym, że zakwita bardzo wcześnie (już w połowie lutego), a obfitość kwiatów powoduje, że w krajobrazie jeszcze uśpionej przyrody widoczny jest z daleka. Hebrajskie słowo określające migdałowca oznacza również czuwać lub strażnika[9].
  • W Księdze Liczb (17,23) jest opis, jak laska Aarona w Przybytku Mojżeszowym zakwitła i wydała owoce w ciągu jednej nocy, w ten sposób wskazując, że Aaoron i jego synowie z woli boskiej zostali uprawnieni do posługi kapłańskiej. Laska wykonana była z drewna migdałowca[9].
  • Pąki migdałowca stały się z polecenia Mojżesza motywem zdobniczym na ornamentach świeczników opisanych w Księdze Wyjścia (25,33-36; 37,19-20). Miało to znaczenie symboliczne: wypełniony palącą się oliwą kielich młodego zawiązku owocu symbolizował stałą, choć niewidoczną obecność Boga w jego Przybytku[9].
  • Migdały znajdowały się wśród darów przywiezionych przez głodujących braci Józefa do Egiptu[9].
  • Z drewna migdałowca Jakub strugał patyki przy wodopoju dla wypasanych trzód. W dawnych przekładach Biblii błędnie przetłumaczono to jako patyki z leszczyny[9].
  • Od aramejskiej nazwy migdałowca pochodzi nazwa kilkakrotnie w Biblii wymienionej miejscowości Luz. W starożytności dość często miejscowościom nadawano nazwę od powszechnie uprawianej w jej okolicach rośliny[9].
  • W starożytności z drewna migdałowca robiono berła dla królów, wierzono bowiem, że posiada ono tajemniczą moc, która przechodzi na króla[9].
  • W chrześcijaństwie kwiaty migdałowca symbolizują dziewiczość Matki Boskiej[11].
  • Zauroczony kwitnącym migdalowcem Vincent van Gogh podczas pobytu w miejscowości Saint-Rémy namalował obraz Kwitnący migdałowiec[12].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
  4. a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-07].
  5. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
  6. a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2020-04-13].
  8. a b Almond – Prunus dulcis. [dostęp 2015-01-03].
  9. a b c d e f g h Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  10. Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 180. ISBN 83-09-00765-5.
  11. a b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
  12. Vincent van Gogh Gallery: The Paintings: Blossoming Almond Tree (ang.). [dostęp 2011-03-03].

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Prunus dulcis kz14.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Prunus dulcis in Imintanoute (Marrakesh-Safi, Morocco)
Flor Almendro.JPG
Autor: Mario modesto, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flor de almendro (Prunus dulcis) fotografiado en el Parque Regional del Sureste, Madrid (España)