Mikołaj Spytek Ligęza

Mikołaj Spytek Ligęza

Półkozic
Rodzina	Ligęzowie herbu Półkozic
Data urodzenia	1563
Data i miejsce śmierci	przed 22 sierpnia 1637 Dąbrowa
Ojciec	Mikołaj Ligęza z Bobrku (1529–1603)
Matka	Elżbieta Jordan
Żona	1. Elżbieta Kormanicka 2. Zofia Krasińska
Dzieci	z Zofią Krasińską: Pudencjana, Konstancja

Mikołaj Spytek Ligęza herbu Półkozic (ur. na początku 1563 roku^[1]. – zm. przed 22 sierpnia^[2] 1637 w Dąbrowie) – syn kasztelana wiślickiego Mikołaja Ligęzy i Elżbiety Jordanówny kasztelanki krakowskiej I voto Stanisławowej Bonerowej. W 1590 w wieku 28 lat został kasztelanem czechowskim. W 1592 otrzymał starostwo żydaczowskie, zaś 11 lipca 1603 r.^[2] objął starostwo bieckie. W 1613 został kasztelanem żarnowskim, w 1614 starostą ropczyckim, a w 1619 kasztelanem sandomierskim, pułkownik wojska powiatowego województwa sandomierskiego w 1624 roku^[3].

Dwukrotnie żonaty: z Elżbietą Kormanicką i Zofią Krasińską herbu Ślepowron (zm. 1642), córką wojewody płockiego Stanisława (zm. 1617)^[4]. i jego drugiej żony, Anny Michowskiej herbu Rawicz. Dzięki swojemu pierwszemu małżeństwu stał się właścicielem Rzeszowa i okolicznych wsi. Szybko pomnożył swój majątek, głównie na drodze wykupu włości od sióstr pierwszej żony.

Włości

Mikołaj Spytek Ligęza należał do tej części szlachty polskiej, która była nosicielem pozytywnych cech swojego stanu. Zostawił po sobie opinię dobrego gospodarza oraz hojnego fundatora kościołów, szpitali i przytułków dla biednych i starców (chociaż w dobrach swych stosował bezwzględnie uprawiany wyzysk feudalny i popadał w liczne konflikty z mieszczanami Biecza). W Rzeszowie ufundował klasztor oo. Bernardynów i szpital dla ubogich, w Głogowie natomiast kościół parafialny z dzwonnicą, szpital dla ubogich, oraz drewniany ratusz. Jedną z jego głównych inwestycji był zamek w Rzeszowie, który w pierwotnej formie powstał pod koniec XVI wieku, a następnie został gruntownie rozbudowany w 1620 w stylu Palazzo in fortezza. W latach 20. Ligęza ufortyfikował także okoliczne miejscowości budując szereg ziemno-drewnianych warowni m.in. w Mrowli, Świlczy, Krasnem i Malawie. Jako starosta biecki troszczył się o dokończenie rozpoczętego przez ojca dzieła odbudowy fortyfikacji miejskich. Na podstawie królewskiego zezwolenia z 17 maja 1630 r. zbudował klasztor i kościół reformatów w Bieczu (na miejscu dawnego zamku)^[2].

Działalność polityczna

Właściciel Rzeszowa miał spore ambicje polityczne. W 1616 roku wyznaczony został senatorem rezydentem^[5]. Uczestniczył w sejmach jako senator (zwłaszcza za panowania Zygmunta III Wazy), a wygłaszane przez niego mowy były uznawane przez współczesnych za godny naśladowania wzór^[6]. Dał się poznać jako dalekowzroczny i rozważny doradca polityczny. Popierając interesy kolejnych władców Ligęza otrzymywał od nich liczne beneficja i przywileje dla swoich miast. Prawdopodobnie „w podziękowaniu” od władcy otrzymał Głogów, a także liczne wolności po wielkim pożarze Rzeszowa w 1594. Na sejmie w Warszawie w styczniu 1635 roku przedstawił wniosek dotyczący przygotowania armii koronnej do walk przeciw Szwedom i Turkom^[7].

Działania zbrojne

Mikołaj Spytek Ligęza prowadził walki ze swoim sąsiadem i bratankiem Andrzejem Ligęzą, który dwukrotnie najechał Rzeszów (1603) paląc przedmieścia i zdobywając zamek. W odwecie Mikołaj złupił dobra krewniaka w Staroniwie i Zwięczycy. Konflikt wynikał prawdopodobnie ze sporu granicznego, a rozwiązany został dopiero wyrokiem sądu ziemskiego w Przeworsku, który wydał werdykt na korzyść Mikołaja.

Starosta sandomierski walczył także ze słynnym awanturnikiem z sąsiedniego Łańcuta, Stanisławem Stadnickim „Diabłem” (1600-1605) oraz jego synem Władysławem (1617-1619). W 1624 skutecznie obronił przeprawę przez Wisłok w Rzeszowie przed czambułem tatarskim.

Śmierć

Ulica Spytka Ligęzy w Rzeszowie

Ligęza zmarł w Dąbrowie k. Tarnowa w sierpniu 1637 w wieku 75 lat. Wedle swego życzenia został pochowany pod progiem kościoła bernardynów w Rzeszowie. Ponieważ synowie jego zmarli będąc dziećmi^[8], swoją olbrzymią jak na owe czasy fortunę pozostawił dwóm córkom z małżeństwa z Zofią Krasińską – Pudencjanie i Konstancji. Pierwsza z nich otrzymała miasto Rzeszów i 39 wsi, druga natomiast 25 wsi. W rok później w efekcie wyroku Trybunału Koronnego zignorowano ostatnią wolę Ligęzy i cały jego majątek trafił w ręce Konstancji, a tym samym również jej męża Jerzego Sebastiana Lubomirskiego.

Zobacz też

• Półkozic
• Rzeszów
• Historia Rzeszowa
• Publikacje Mikołaja Spytka Ligęzy w serwisie Polona.pl

Przypisy

Bibliografia

• Łoziński W. Prawem i Lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. Kraków, 1957, s. 153–155 i 264
• Malczewski J. Zamek w Rzeszowie, jego otoczenie i właściciele, Wyd. Libri Ressovienses, Rzeszów 1995, ISBN 902021
• Dział Historia na stronie internetowej urzędu miejskiego w Głogowie Małopolskim

Linki zewnętrzne

• Mikołaj Spytek Ligęza – dzieła w bibliotece Polona