Mila (jednostka długości)
Mila – dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. mille – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych.
W Polsce w użyciu pozostała jedynie mila morska o długości 1,852 km. W krajach anglosaskich stosowana jest mila międzynarodowa = 1,609344 km[1], nazywana skrótowo ang. mile.
Wybrane wielkości:
- mila morska = 10 kabli = 1,85166 km
- mila polska = 7 wiorst, czyli 7,146 km, a od 1819 roku – 8,53431 km
- mila pruska = 7,53248 km
- mila rzymska = 1000 passus (kroków podwójnych) = 1,4815 km
- mila wrocławska = ok. 6,7 km
Porównanie
Lista obejmuje też ligi, tłumaczone również jako mile. Ich długość mieści się między krótkimi zachodnioeuropejskimi i długimi północno-, środkowo- i wschodnioeuropejskimi milami.
| Długość (m) | Oznaczenie | Miejsce | od | do | Definicja | Komentarze |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 500 | Li, mila chińska | Chiny | dzisiaj | Obecna ustandaryzowana wartość | ||
| 576 | Li, mila chińska | Chiny | dawniej | |||
| 1482 | mille passus, milliarium | Cesarstwo rzymskie | ||||
| 1486,6 | Miglio[2] | Sycylia | ||||
| 1500 | mila perska | Persja | ||||
| 1524 | London Mile | Anglia | 5000 stóp | (mila londyńska) | ||
| 1609,3426 | statute mile (hist.) | Wielka Brytania | 01.07.1959 | |||
| 1609,344 | mile | międzynarodowa | 1959 | dzisiaj | 1760 jardów | Pierwszego lipca 1959 różne anglo-amerykańskie jednostki zostały ujednolicone. Wartość w metrach jest dokładna. |
| 1609,3472 | (statute) mile | USA | dzisiaj | 1760 jardów | Od ujednolicenia w 1959 roku "U.S. Survey Mile". Od tego momentu jest jedyną jednostką pomiaru gruntu. Od 1893 roku, dokładna jej długość w metrach wynosi: 3600/3937 x 1760. | |
| 1820 | Włochy | |||||
| 1852 | mila morska, Nautische Meile, Seemeile | międzynarodowa | dzisiaj | 1 minuta kątowa | Mierzona względem koła wielkiego o obwodzie 40 000 km. Skrót: NM, nm (w języku polskim Mm, w języku niemieckim również sm) | |
| 1852,3 | (dla porównania) | 1 minuta południkowa | ||||
| 1853,181 | mila morska | Turcja | ||||
| 1855 | mila admiralska[1] | |||||
| 1855,4 | (dla porównania) | 1 minuta równikowa | Mierzona względem równika (o obwodzie 40 076 km). | |||
| 2220 | liga | Kultura gallo-romańska | 1,5 mili | Za panowania cesarza Septymiusza Sewera, na obszarze Galii i rzymskiej Germanii, liga oficjalnie zastąpiła milę jako jednostkę miary[3]. | ||
| 2470 | Sardynia, Piemont | |||||
| 2622 | Szkocja | |||||
| 2880 | Irlandia | |||||
| 3780 | Flandria | |||||
| 3898 | Lieue | Francja | 2000 Körperlängen | |||
| 4000 | liga | ogólna lub metryczna | ||||
| 4000 | Legue | Gwatemala | ||||
| 4190 | Legue | Meksyk[4] | = 2500 Tresas = 5000 Varas | |||
| 4444,8 | Mila lądowa | 1/25° długości geograficznej | ||||
| 4452,2 | lieue commune | Francja | ||||
| 4513 | Legue | Paragwaj | ||||
| 4513 | Legua | Chile[4] (Gwatemala, Haiti) | = 36 Cuadros = 5400 Varas | |||
| 4808 | Szwajcaria | |||||
| 4828 | angielska land league (liga lądowa) | Anglia | 3 miles | |||
| 4800 4900 | niemiecka Rasta, też „Doppelleuge“ | |||||
| 5000 | légua nova | Portugalia[4] | ||||
| 5196 | Legua | Boliwia[4] | = 40 Ladres | |||
| 5152 | Legua argentina | Argentyna, Buenos Aires[4] | = 6000 Varas | |||
| 5154 | Legue | Urugwaj | ||||
| 5200 | Legua | Boliwia | ||||
| 5370 | Legue | Wenezuela | ||||
| 5500 | Legua | Portugalia | ||||
| 5510 | Legue | Ekwador | ||||
| 5532,5 | Landleuge | Prusy | ||||
| 5540 | Legue | Honduras | ||||
| 5556 | liga morska | = 3 mile morskie | ||||
| 5570 | Legua | Hiszpania i Chile | ||||
| 5572 | Legua | Kolumbia[4] | = 3 Millas | |||
| 5572,7 | Legue | Peru[4] | = 20000 Fuß | |||
| 5572,7 | Legua antigua dawna Legua | Hiszpania[4] | = 3 Millas = 15000 stóp | |||
| 5590 | Légua | Brazylia[4] | = 5000 Varas = 2500 Bracas | |||
| 5600 | Legua | Brazylia | ||||
| 6197 | légua antiga | Portugalia[4] | = 3 Milhas = 24 Estadios | |||
| 6277 | Luksemburg | |||||
| 6280 | Belgia | |||||
| 6687,24 | Legua nueva Legua nowa, od 1766 | Hiszpania[4] | = 8000 Varas | |||
| 6797 | Landvermessermeile | Saksonia | ||||
| 7400 | Niderlandy | |||||
| 7409 | (dla porównania) | 4 minuty południkowe | ||||
| 7419,2 | Królestwo Hanoweru | |||||
| 7419,4 | Księstwo Brunszwiku | |||||
| 7420,4 7414,9 | Bawaria | |||||
| 7420,439 | mila geograficzna | 1/15 stopnia równikowego | ||||
| 7421,6 | (dla porównania) | 4 minuty równikowe | (mila geograficzna) | |||
| 7448,7 | Wirtembergia | |||||
| 7450 | Hohenzollern-Hechingen | |||||
| 7467,6 | Rosja | 7 wiorst | ||||
| 7480 | Czechy | |||||
| 7500 | kleine / neue Postmeile (mała / nowa mila pocztowa) | Saksonia | 1840 | mila niemiecka, mila saksońska | ||
| 7532,5 | Deutsche Land(es)meile (Niemiecka mila lądowa) | |||||
| 7585,9 | Postmeile | Austro-Węgry | ||||
| 7850 | Rumunia | |||||
| 8800 | Szlezwik-Holsztyn | |||||
| 8888,89 | Badenia | |||||
| 9062 | mittlere Post- lub Polizeimeile (średnia mila pocztowa lub policyjna) | Saksonia | 1722 | |||
| 9206,3 | Wielkie Księstwo Hesji | |||||
| 9261,4 | (dla porównania) | 5 minut południkowych | ||||
| 9277 | (dla porównania) | 5 minut równikowych | ||||
| 9323 | alte Landmeile (dawna mila lądowa) | Hanower | 1836 | |||
| 9347 | alte Landmeile (dawna mila lądowa) | Hanower | 1836 | |||
| 9869,6 | Oldenburg | |||||
| 10 000 | mila metryczna, mila skandynawska | Skandynawia | obecnie | Ujednolicona mila szwedzka i norweska. | ||
| 10 044 | große Meile | Westfalia | ||||
| 10 670 | Finlandia | 1889 | Obecnie używana jest mila skandynawska (10 000 m). | |||
| 10 688,54 | mil | Szwecja | 1889 | Obecnie używana jest mila skandynawska (10 000 m). | ||
| 11 113,7 | (dla porównania) | 6 minut południkowych | ||||
| 11 132,4 | (dla porównania) | 6 minut równikowych | ||||
| 11 299 | mil | Norwegia | 1889 | Obecnie używana jest mila skandynawska (10 000 m). |
Zobacz też
Różne historyczne mile/ligi w niemieckim podręczniku z 1848 roku
Przypisy
- ↑ a b Mila. WIEM.
- ↑ Leopold Carl Bleibtreu, Handbuch der Münz-, Maß- und Gewichtskunde und des Wechsel-Staatspapier-, Bank- und Aktienwesens europäischer und außereuropäischer Länder und Städte, Stuttgart, Verlag von J. Engelhorn, 1863, S. 332
- ↑ Hierarchische Gliederung der vormetrischen Längeneinheiten, vormetrische-laengeneinheiten.de [dostęp 2018-11-04] (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Helmut Kahnt: BI-Lexikon Alte Maße, Münzen und Gewichte. Wyd. 1. Leipzig: VEB Bibliographisches Institut, 1986, s. 380.
Media użyte na tej stronie
Wegmasse1.png
Alte Maßeinheiten / Alte Maßeinheiten / Wegmaße
Alte Maßeinheiten / Alte Maßeinheiten / Wegmaße