Milanówek
miasto i gmina | |||||
![]() Centrum miasta, ul.Warszawska | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Prawa miejskie | 1951 | ||||
Burmistrz | Piotr Remiszewski | ||||
Powierzchnia | 13,44[1] km² | ||||
Wysokość | ok. 100 m n.p.m. | ||||
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna | (+48) 22 | ||||
Kod pocztowy | 05-822 | ||||
Tablice rejestracyjne | WGM | ||||
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) | 1405011 | ||||
SIMC | 0921020 | ||||
Urząd miejski ul. Tadeusza Kościuszki 4505-822 Milanówek | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Milanówek – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, leżące na południowy zachód od Warszawy i wchodzące w skład aglomeracji warszawskiej. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, na Równinie Łowicko-Błońskiej.
Według danych z 2010 miasto miało 16 056 mieszkańców[3]. Wraz z Brwinowem i Podkową Leśną należy do tzw. podwarszawskiego trójmiasta ogrodów.
Historia
Pierwsza wzmianka o wsi Milanowo pochodzi z XV w[4]. Wieś szlachecka Milanowo Rabstin (Rabsztyn) położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie błońskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[5]. W 1831 r. właścicielem wsi Milanówek był Karol Skalski, były oficer wojsk Księstwa Warszawskiego. W 1809 r. kapitan – dowódca rakietników[6].
Milanówek powstał na przełomie XIX i XX w. w wyniku parcelacji dóbr należących do Michała Lasockiego, a leżących wzdłuż Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Od początku swego istnienia Milanówek był przede wszystkim letniskiem dla zamożnych mieszkańców Warszawy, którzy stawiali tu wystawne domy letniskowe, które często, gdy właściciele postanawiali przenieść się na stałe, zamieniały się w okazałe wille. Była to przeważnie inteligencja. Letnisko wyróżnia się nowoczesnym wyglądem zewnętrznym i urządzeniami. Stylowe dobrze urządzone, skanalizowane pensjonaty i dworki. z telefonami, wśród estetycznie utrzymanych ogrodów, tworzą miasto-ogród nie ustępujące pierwszorzędnym letniskom zagranicznym. Jest to jedno z najpiękniejszych i najbardziej eleganckich uzdrowisk podwarszawskich, miejsce wypoczynku wyborowego towarzystwa stołecznego. Najsłynniejszym letnikiem z pierwszych lat był Bolesław Prus. Stałym mieszkańcem miasteczka był m.in. rzeźbiarz Jan Szczepkowski.
W okresie międzywojennym rozwijała się, dominująca do dziś w starszej części miasta, architektura willowa. W latach 20. powstała Centralna Doświadczalna Stacja Jedwabnicza, po wojnie przekształcona w Zakłady Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”. W 1933 roku w Milanówku z inicjatywy społecznej powołano instytucję "obywatelskich patroli" w związku z plagą napadów na domki letniskowe i wille[7].
W czasie II wojny światowej w kościele św. Jadwigi w Milanówku przechowywano przeniesioną z Kościoła Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu urnę z sercem Fryderyka Chopina. Po kapitulacji powstania warszawskiego do Milanówka przeniosły się najważniejsze organy Polskiego Państwa Podziemnego, co dało mu przydomek „małego Londynu”.
1 lipca 1952 miejscowość otrzymała prawa miejskie, wchłonięte zostały Nowa Wieś (obecnie ta część Milanówka nazywana jest Kazimierówką) i Polesie z gminy Nadarzyn oraz osiedle Parcele Milanówek z gminy Grodzisk[8]. W okresie PRL nastąpił dalszy rozwój przemysłu, przede wszystkim powstanie fabryki narzędzi stomatologicznych i chirurgicznych „MIFAM” oraz Milanowska Fabryka Cukierków. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 Milanówek stał się jedną z sześciu gmin tworzących powiat grodziski. W 2004 decyzją ministra kultury Milanówek stał się siedzibą Archiwum Państwowego Dokumentacji Osobowej i Płacowej, najmłodszego spośród głównych archiwów państwowych[9].
Milanówek w kulturze
Najbardziej znanym dziełem obfitującym w odniesienia do milanowskiej codzienności jest tom wierszy Zachód słońca w Milanówku Jarosława Marka Rymkiewicza, wyróżniony Nagrodą Literacką Nike za rok 2003. Melomani mogą też pamiętać piosenkę Hanny Banaszak Truskawki w Milanówku – autor tekstu Wojciech Młynarski.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[10] Milanówek ma obszar 13,52 km², w tym:
- użytki rolne: 46%
- użytki leśne: 3%
Miasto stanowi 3,69% powierzchni powiatu.
Demografia
- Dane z 2010r[3]:
Ogółem 16056 mieszkańców (7560 mężczyzn)
- Dane z 2009 r[11]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 15 858 | 100 | 8391 | 53 | 7467 | 47 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 1179,9 | 624,3 | 555,6 |
- Piramida wieku mieszkańców Milanówka w 2014 roku[2].
Ochrona przyrody
Władze
Podobnie jak we wszystkich polskich gminach nie będących miastami na prawach powiatu, wybory do rady miasta odbywają się w Milanówku z zastosowaniem ordynacji większościowej. Rada liczy 15 osób, począwszy od kadencji 2014-2018 wybieranych w jednomandatowych okręgach wyborczych. Władzę wykonawczą stanowi pochodzący z wyborów bezpośrednich burmistrz oraz podległe mu struktury Urzędu Miasta i innych gminnych jednostek organizacyjnych.
Urząd Miasta
Urząd Miasta Milanówka mieści się w czterech budynkach, położonych w trzech różnych lokalizacjach. Główną siedzibę władz miasta stanowi znajdujący się u zbiegu ulic Kościuszki i Mickiewicza kompleks, składający się z zabytkowej willi „Wandzin” (Budynek A) oraz dobudowanego na tej samej posesji nowszego Budynku B. Obiekty te stanowią siedzibę burmistrza i rady miasta, Urzędu Stanu Cywilnego, a także komórek Urzędu związanych z finansami, sprawami organizacyjnymi i obywatelskimi. Budynek C znajduje się w zmodernizowanym obiekcie poprzemysłowym przy ul. Spacerowej 4. Mieści się tam część Urzędu odpowiadająca za kwestie infrastrukturalne i techniczne, a także związane z ochroną środowiska i gospodarką przestrzenną. Budynek ten jest także siedzibą miejskiej spółki wodociągowo-kanalizacyjnej oraz biblioteki. Budynek D przy ul. Żabie Oczko 1, jest siedzibą Referatu Organizacyjnego i Kadr.
Osobne siedziby posiadają inne jednostki miejskie, jak Straż Miejska, Centrum Kultury, Ośrodek Pomocy Społecznej czy szkoły.
Burmistrzowie Milanówka
lata | imię i nazwisko |
---|---|
1990- VI 1991 | Ryszard Szadkowski |
1994-1998 | Krzysztof Markowski |
1998-2014 | Jerzy Wysocki |
2014-2018 | Wiesława Kwiatkowska |
od 2018 | Piotr Remiszewski |
Członkowie Rady Miasta Milanówka
kadencja | lata | przewodniczący Rady | pozostali radni |
---|---|---|---|
I[12] | 1990-1994 | Andrzej Moes | Stanisław Froelich (wiceprzewodniczący), Andrzej Kasiński (wiceprzewodniczący), Marek Axentowicz, Mirosław Filipiak, Jacek Gutowski, Halina Kanciała, Wojciech Klim, Aniela Matuszkiewicz, Jan Matuszkiewicz, Wojciech Moes, Wojciech Olejnik, Krzysztof Ołpiński, Ryszard Pusz, Mieczysław Radkiewicz, Marian Radzimowski, Wiesław Słowik, Andrzej Stępnik, Andrzej Syryczyński, Paweł Wojewódka |
II[13] | 1994-1998 | Jan Matuszkiewicz | Hubert Chmielecki (wiceprzewodniczący), Stanisław Froelich (wiceprzewodniczący), Zdzisław Borawski, Jarosław Głowacki, Janina Gzylewska, Zbigniew Kijewski, Wiesław Kosmalski, Aniela Matuszkiewicz, Ewa Matyszkiewicz, Jan Michalski, Włodzimierz Mońka, Zbigniew Mysiński, Janusz Nowacki, Tomasz Ojrowski, Mieczysław Radkiewicz, Krzysztof Rychter, Krzysztof Sobiecki, Dorota Stalińska, Andrzej Stępnik, Ryszard Wcześniak, Elżbieta Wróblewska |
III[14] | 1998-2002 | Wojciech Wlazło | Andrzej Pettyn (wiceprzewodniczący), Marek Bukowski, Elżbieta Daszkiewicz-Krzemińska, Tamara Gujska, Teresa Kasztelanic, Danuta Malinowska, Ewa Matyszkiewicz, Zbigniew Mysiński, Maria Prokopiuk, Henryk Niewiadomski, Mieczysław Radkiewicz, Marek Rusinowski, Krzysztof Rytwiński, Tadeusz Samoraj, Maria Sobczak, Włodzimierz Starościak, Andrzej Stępnik, Elżbieta Wróblewska, Piotr Zawadzki, Irena Zielińska |
IV[15] | 2002-2006 | Wojciech Wlazło | Jerzy Majewski (wiceprzewodniczący), Maria Sobczak (wiceprzewodnicząca), Małgorzata Filipiak, Dariusz Kopeć, Mariusz Koszuta, Elżbieta Łyszkowska, Ewa Matyszkiewicz, Jerzy Olczak, Andrzej Olizarowicz, Bożena Osiadacz, Waldemar Parol, Anna Straus-Pawłowska, Bożena Utrata, Karol Wójcik, Tadeusz Samoraj |
V[16] | 2006-2010 | Jerzy Olczak | Maria Sobczak (wiceprzewodnicząca), Jacek Banaszczyk, Małgorzata Filipiak, Dariusz Kopeć, Ewa Kubek, Jacek Łocz, Bożena Osiadacz, Waldemar Parol, Katarzyna Słowik, Włodzimierz Starościak, Małgorzata Trębińska, Bożena Utrata, Barbara Wiśniewska, Karol Wójcik |
VI[17] | 2010-2014 | Maria Sobczak | Karol Wójcik (wiceprzewodniczący), Włodzimierz Starościak (wiceprzewodniczący), Ewa Galińska, Aleksandra Krystek, Ewa Kubek, Hanna Młynarska, Bożena Osiadacz, Waldemar Parol, Witold Rytwiński, Katarzyna Słowik, Maria Swolkień-Osiecka, Małgorzata Trębińska, Bożena Utrata, Barbara Wiśniewska, Wojciech Wlazło |
VII[18] | 2014-2018 | Małgorzata Trębińska | Bożena Osiadacz (wiceprzewodnicząca), Waldemar Parol (wiceprzewodniczący), Robert Czarnecki, Henryk Dąbek, Anna Haber, Aleksandra Krystek, Elżbieta Kubek, Hanna Młynarska, Janina Moława, Ewa Galińska, Jarosław Paćko, Włodzimierz Starościak, Krzysztof Wiśniewski, Patrycja Kaniewska |
VIII[19] | 2018-2023 | Kamil Bialik | Ewa Galińska, Karolina Białecka, Jaromir Chojecki, Leszek Kołodziejski, Hubert Jarek, Janina Moława, Witold Mossakowski (wiceprzewodniczący), Piotr Napłoszek, Jolanta Nowakowska (wiceprzewodnicząca), Bożena Osiadacz, Waldemar Parol, Jakub Piotrowski, Krzysztof Wiśniewski Zmiany w trakcie kadencji:
|
Przynależność do rejonów administracyjnych
- Sąd rejonowy: Grodzisk Mazowiecki
- Prokuratura rejonowa: Grodzisk Mazowiecki
- Urząd skarbowy: Grodzisk Mazowiecki
- Wojskowa komenda uzupełnień: Warszawa-Ochota
- Nadleśnictwo: Chojnów
Zabytki
Do zabytków Milanówka należą m.in. kościół parafialny pw. św. Jadwigi, zespół willowy Turczynek, kwatera żołnierzy z okresu II wojny światowej oraz wiele willi z lat 1896–1945, m.in. „Potęga”, „Matulinek”, „Hygea”, „Borówka”. Wpisane są one do krajowego rejestru zabytków (26 pozycji). 388 przedwojennych willi i innej wartościowej zabudowy w środkowej części Milanówka zostało wpisanych jako „zespół urbanistyczno-krajobrazowy” do krajowego rejestru zabytków. Liczne wille i pensjonaty tworzą genius loci Milanówka, stanowią o jego charakterze.
Wspólnoty religijne

Kościół rzymskokatolicki
- parafia św. Jadwigi Śląskiej – obejmuje w większości północną część miasta oddzieloną torami kolejowymi,
- parafia Matki Bożej Bolesnej – obejmuje południową część miasta oddzieloną torami kolejowymi,
- parafia Przemienienia Pańskiego w Żukowie – obejmuje mieszkańców północno-zachodnich krańców Milanówka; świątynia znajduje się poza granicami miasta we wsi Żuków, oddzielonej od Milanówka autostradą A2.
Świadkowie Jehowy
- Sala Królestwa Świadków Jehowy (zbory: Milanówek, Nadarzyn), położona jest przy ul. Królewskiej 146, na granicy Milanówka i Grodziska Mazowieckiego[23].
Sport
- Piłka nożna. KS Milan Milanówek, występujący w Lidze Okręgowej. Przy ulicy Turczynek znajdują się trzy boiska oraz skate park.
- Kolarstwo grawitacyjne. Co roku na przełomie sierpnia i września organizowane są Mistrzostwa Polski w Dirt Jumpingu.
- Koszykówka. Klub koszykarski UKS 3, występuje w trzeciej lidze koszykówki mężczyzn. Co roku organizowane są zawody streetball.
- Łyżwiarstwo szybkie. Sekcja żeńska w Uczniowskim Klubie Sportowym „3”. W rankingu krajowym pod względem zdobytych nagród znajduje się na 3 miejscu.
- Strzelectwo. Strzelnica miejska w piwnicach Zespołu Szkół przy ul. Piasta. Rozgrywane są konkursy o Puchar Burmistrza Milanówka.
- Szachy. Co roku odbywają się Mistrzostwa Milanówka w Szachach. Działa klub szachowy „Jedwabnik”.
- Tenis ziemny. Korty tenisowe mają tradycje przedwojenne, grała na nich m.in. wicemistrzyni Wimbledonu 1936 – Jadwiga Jędrzejowska. Co roku we wrześniu rozgrywane są Otwarte Mistrzostwa Milanówka w Tenisie Ziemnym.
- Taniec. Klub taneczny „Twist” w Centrum Kultury.
- Turystyka rowerowa. Sekcja kolarska przy Centrum Kultury organizuje tzw. „Milę Milanowską” – wyścig o puchar Burmistrza.
- Bieganie. W Milanówku mieszka i trenuje Katarzyna Panejko-Wanat dwukrotna Mistrzyni Polski w Maratonach na Orientację Puchar Polski w Pieszych Maratonach na Orientację oraz również dwukrotna Akademicka Mistrzyni Polski w Maratonie.
Edukacja
Na terenie miasta znajduje się 5 szkół podstawowych (w tym 3 publiczne i 2 niepubliczne), Liceum Ogólnokształcące przy ul. Piasta, Zespół Szkół nr 2 im. gen. Józefa Bema (Liceum i Technikum) przy ul. Wójtowskiej oraz społeczne LO nr 5 przy ul. Herberta (d.Fiderkiewicza). Najstarszą szkołą w mieście jest 100-letnia Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Piotra Skargi przy ul. Szkolnej.
Transport

Drogowy
Milanówek leży przy drodze wojewódzkiej nr 719 wiodącej z Warszawy (wyjazd Alejami Jerozolimskimi) do Żyrardowa. Przez teren miasta przechodzi mały fragment autostrady A2, w jego granicach nie ma jednak możliwości wjazdu na nią – najbliższy wjazd znajduje się w Tłustem (na samej autostradzie jest oznakowany jako węzeł Grodzisk).
Kolejowy
Przez miasto przechodzą dwie linie kolejowe. Pierwsza to linia PKP przy której działa przystanek osobowy Milanówek. Zatrzymują się tu wszystkie pociągi osobowe spółki Koleje Mazowieckie jadące z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego, Żyrardowa oraz Skierniewic. Druga to linia WKD – na terenie Milanówka znajdują się trzy stacje: Brzózki, Polesie oraz Milanówek Grudów. Ta ostatnia jest stacją końcową jednej z nitek linii.
Części miasta i osiedla
- Części miasta
- Chrzanów
- Graniczna
- Grudów
- Naddawki Falenckie
- Turczynek
- Wieś Milanówek
- Kolonia Milanówek
- Kazimierówka
- Polesie
- Nowa Wieś
- Osiedla
- Osiedle Gospodarska
- Osiedle Inżynierska
- Osiedle Jedwabnik
- Osiedle Królewska
- Osiedle Okólna
- Osiedle Wojska Polskiego
- Osiedle „Berliny”
- Osiedle „TBS” (Towarzystwo Budownictwa Społecznego)
Współpraca międzynarodowa
Miasta partnerskie[24]:
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [dostęp 2009-10-01] .
- ↑ a b Milanówek w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Rocznik Demograficzny 2010, s. 89
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 164-165
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 277, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ K.W. Wójcicki , Cmentarz powązkowski pod Warszawą T.I, Reprint wydania z 1855, Warszawa: Wyd.Artystyczne i Filmowe, 1974, s. 114 .
- ↑ Monika Piątkowska "Życie przestępcze w przedwojennej Polsce" Wydawnictwo Naukowe PWN 2012, ISBN 978-83-01-17232-9, str. 125
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97
- ↑ Oficjalna strona Archiwum.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, regioset.pl [dostęp 2010-09-14] (pol.).
- ↑ Dane z rocznika demograficznego GUS z 31 grudnia 2008 r.
- ↑ Milanówek Miasto-ogród - Kadencja I Rady Miasta Milanówka 1990-1994, Urząd Miasta Milanówka [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Milanówek Miasto-ogród - Kadencja II Rady Miasta Milanówka 1994-1998, Urząd Miasta Milanówka [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Milanówek Miasto-ogród - Kadencja III Rady Miasta Milanówka 1998-2002, Urząd Miasta Milanówka [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Milanówek Miasto-ogród - Kadencja IV Rady Miasta Milanówka 2002-2006, Urząd Miasta Milanówka [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Milanówek Miasto-ogród - Kadencja V Rady Miasta Milanówka 2006-2010, Urząd Miasta Milanówka [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Milanówek Miasto-ogród - Kadencja VI Rady Miasta Milanówka 2010-2014, Urząd Miasta Milanówka [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Skład Rady Miasta VII Kadencji, „Milanówek Miasto-ogród” [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Uroczysta Sesja Rady Miasta VIII Kadencji, „Milanówek Miasto-ogród” [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego .
- ↑ Przewodnicząca milanowskiej rady miejskiej odwołana. Nowy „sternik” w poniedziałek, grodzisknews.pl [dostęp 2020-09-15] (pol.).
- ↑ Obwieszczenie Komisarza Wyborczego w Warszawie II z dnia 20 maja 2020 r. o wynikach wyborów uzupełniających do Rady Miasta Milanówka przeprowadzonych w dniu 17 maja 2020 r., Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego .
- ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy, Milanówek, ul. Królewska 146.
*Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18] . - ↑ Milanówek Miasto-ogród: Miasta partnerskie [dostęp 2012-05-10] .
Linki zewnętrzne
- Oficjalny serwis Milanówka
- Artykuł o willach w Turczynku
- Milanówek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 417 .
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Autor: Andrzej Błaszczak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Milanówek Grudów - przystanek Warszawskiej Kolei Dojazdowej
Autor: Koruzie, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kingdom Hall in Milanówek. Poland
Autor: Ewa Dryjanska, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół św. Jadwigi Śląskiej w Milanówku
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Milanówka, 2014
Autor: Andrzej Błaszczak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Warszawska w Milanówku
Autor: Andrzej Błaszczak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Milanówek, centrum miasta
Dom Wysłużonego Kolejarza w Milanówku
Autor:
Mapa powiatu grodziskiego (województwo mazowieckie), Polska