Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (PRL)

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – struktura administracji państwowej PRL, która w latach 1954-1990 nadzorowała organy administracyjno-porządkowe oraz kontrolowała działalność organów bezpieczeństwa państwa (od 1956).

W wyniku likwidacji Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w 1954, zostały powołane dwie odrębne struktury, Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Już dwa lata później, czyli w 1956, dokonano następnych zmian (między innymi) Ustawą z dnia 13 listopada 1956 został rozwiązany Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, a kompetencje dotychczas mu podległe – walka ze szpiegostwem, dywersją, terrorem, oraz inne wrogie działania skierowane przeciwko PRL, przeszły w zakres działań Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Nowy resort i zmiany w strukturze MSW w 1956 r.

Po likwidacji Komitetu ds.BP ówczesny minister SW Władysław Wicha wydał pisemny rozkaz nr 31/56 z dnia 28 listopada 1956 r. (MSW AB- 2335/56) do pracowników MSW i byłych funkcjonariuszy zlikwidowanego Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego, którzy weszli w skład Resortu Spraw Wewnętrznych –

Na podstawie Ustawy z dnia 13 XI b.r. ulega rozwiązaniu z dniem dzisiejszym Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego.
Kompetencje organów bezpieczeństwa ograniczone do zadań walki ze szpiegostwem, dywersją, terrorem i inną wrogą działalnością skierowaną przeciw Polsce Ludowej, przechodzą do zakresu działania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. (...….)
Równocześnie musi być nadal twórczo rozwijany wieloletni dorobek organów bezpieczeństwa w doskonaleniu umiejętności i środków walki z wrogiem. (..…)

Dla stworzenia warunków, aby organa MSW mogły służyć wiernie polskim masom pracującym i skutecznie ochraniać nasze państwo ludowe przed wrogą działalnością międzynarodowej i rodzimej reakcji, koniecznym jest aby szeregi Służby Bezpieczeństwa składały się z pracowników ideowo zahartowanych i dojrzałych politycznie, o dużym doświadczeniu życiowym i głębokim szacunku dla ludzi pracy. (...)

Witam was serdecznie w szeregach funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Dawaliście nieraz dowody oddania sprawie socjalizmu i ofiarności w walce z wrogami władzy ludowej, naszego państwa i narodu. (...)

Walczcie skutecznie ze szpiegami, dywersantami, terrorystami i innymi wrogami Polski Ludowej.

Zespolenie organów powołanych do walki z przestępczością, a więc Służby Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza w szeregach funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych stwarza warunki zapewnienia lepszego bezpieczeństwa, spokoju i porządku w naszym kraju[1].

Minister Spraw Wewnętrznych (-) Wł[adysław] Wicha

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 listopada 1956, ustalono następujące jednostki organizacyjne MSW –

Jednostki o charakterze pionów organizacyjnych
  • Komenda Główna Milicji Obywatelskiej
  • Komenda Główna Straży Pożarnych
  • Komenda Główna Terenowej Obrony Przeciwlotniczej
  • Główny Zarząd Geodezji i Kartografii
  • Centralny Zarząd Służby Zdrowia
Jednostki Organizacyjne Wojsk Wewnętrznych
  • Dowództwo Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego
  • Dowództwo Wojsk Ochrony Pogranicza
  • Zarząd Informacji Wojsk Wewnętrznych
Pozostałe jednostki Ministerstwa
  1. Jednostki związane ze Służbą Bezpieczeństwa
  • Gabinet Ministra
  • Główny Inspektorat
  • Departament I (ds. wywiadu)
  • Departament II (ds. kontrwywiadu)
  • Departament III (do spraw walki z działalnością antypaństwową w kraju)
  • Departament IV (organizacje religijne i mniejszości narodowe) (powołany 9 czerwca 1962).
  • Departament V (przemysł, Solidarność w zakładach pracy) [powołany w 1979 jako III „A”]
  • Departament VI (rolnictwo, gospodarka żywnościowa) [powołany 30 listopada 1984 r]
  • Departament Społeczno-Administracyjny
  • Departament Wojskowy
  • Biuro Nadzoru nad Orzecznictwem Karno-Administracyjnym
  • Biuro Paszportów Zagranicznych
  • Biuro Ochrony Rządu
  • Biuro T (Techniki Operacyjnej)
  • Biuro Ewidencji Operacyjnej
  • Biuro A (szyfrów)
  • Biuro B (obserwacji zewnętrznej)
  • Biuro W (perlustracji i korespondencji)
  • Biuro Śledcze MSW
  • Biuro Rejestracji Cudzoziemców
  • Departament Kadr i Szkolenia
  • Główny Inspektorat Ochrony Przemysłu
  • Samodzielny Wydział Organizacji
  1. Jednostki usługowe
  • Departament Finansowy
  • Departament Inwestycji
  • Zarząd Zaopatrzenia
  • Zarząd Transportowy
  • Zarząd Łączności
  • Zarząd Uzbrojenia
  • Zarząd Organizacyjno-Wojskowy
  • Zarząd Spraw Socjalnych i Kultury
  • Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
  • Główny Inspektorat Ochrony Przemysłu
  • Zarząd Administracyjno-Gospodarczy
  • Biuro Głównego Komitetu Przeciwpowodziowego
Do Wojewódzkich Komend Milicji Obywatelskiej włączono następujące jednostki organizacyjne
  • Wydział II (ds. kontrwywiadu)
  • Wydział III (ds. działalności antypaństwowej w kraju)
  • Wydział (Samodzielna sekcja) Ewidencji Operacyjnej
  • Wydział (Samodzielna sekcja) (T) Techniki Operacyjnej
  • Wydział (Samodzielna sekcja) (B) Obserwacji
  • Wydział (Samodzielna sekcja) Śledczy
  • Samodzielna Sekcja W (perlustracji i korespondencji)
  • Samodzielna Sekcja A (szyfrów)
Do Powiatowych Komend Milicji Obywatelskiej włączono Referaty ds. kontrwywiadu i walki z działalnością antypaństwową w kraju

Stanowiska służbowe i stopnie

W ministerstwie SW do 1990 roku obowiązywały następujące stanowiska służbowe i przyporządkowane stopnie im stopnie[2].

Stanowiska służbowePrzyporządkowane stopnie
ministergenerał dywizji – generał broni
wiceministergenerał dywizji
szef służbygenerał dywizji
zastępca szefa służbygenerał brygady
dyrektor departamentupułkownik / generał brygady
zastępca dyrektora departamentupułkownik
naczelnik wydziałupułkownik
zastępca naczelnika wydziałupodpułkownik
starszy inspektormajor / podpułkownik
inspektorkapitan / major
młodszy inspektorpodporucznik / kapitan

Szefowie służb MSW na 25 maja 1982

  • Minister – gen. dyw. Czesław Kiszczak
  • I Zastępca Ministra Podsekretarz Stanu – gen. dyw. Bogusław Stachura
  • Szef Służby Bezpieczeństwa, Podsekretarz Stanu – gen. bryg. Władysław Ciastoń
  • Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu podsekretarz stanu – gen. bryg. Władysław Pożoga
  • Szef Służby Zabezpieczenia Materiałów podsekretarz stanu – gen. bryg. Stanisław Zaczkowski
  • Komendant Główny Milicji Obywatelskiej – gen. bryg. Józef Beim
  • Szef Wojsk MSW Dyrektor Generalny – gen. bryg. L. Czybiński
  • Szef Służby Kadr i Doskonalenia Zawodowego Dyrektor Generalny – gen. bryg. B. Jedynak
  • Szef Służby Zabezpieczenia Operacyjnego Dyrektor Generalny – gen. bryg. K. Straszewski
  • Szef Służby Polityczno-Wychowawczej Dyrektor generalny – gen. bryg. E. Tarała

Schemat organizacyjny MSW w dniu 15 lutego 1990

  • Minister Spraw Wewnętrznych
  • Polityczny Komitet Doradczy Ministra Spraw Wewnętrznych
  • Sekretariat Polityczny Komitetu Doradczego Ministra SW
  • Komitet Koordynacyjny Rady Ministrów ds. przestrzegania prawa
  • I Zastępca Ministra SW
  • Zespół Doradców
  • Podsekretarz Stanu
  • Gabinet Ministra
  • GIM
  • Departament Finansów
  • Nieetatowy Zespół Doradców ds. Reformy Systemu Bezpieczeństwa Państwa
DEPARTAMENTY I SŁUŻBY
  • Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu
    • Departament Wywiadu
    • Departament Kontrwywiadu
    • Biuro Szyfrów
    • Wojska Ochrony Pogranicza
  • Szef Służby Bezpieczeństwa
  • Departament Społeczno-Administracyjny
    • Biuro Prawne
    • Zarząd I MOB
    • Rzecznik Prasowy
    • Wydział Prasowy
  • Szef Służby Milicji Obywatelskiej
    • Departament Prewencji i Porządku Publicznego
    • Departament Kryminalny
    • Biuro Informacji i Planowania Działalności MO
    • Biuro Ruchu Drogowego
    • Biuro Dochodzeniowe-Śledcze
    • Instytut Kryminalistyki
    • Przejściowe Biuro Paszportów
  • Szef Służby Kadr i Szkolenia Wychowawczego
  • Szef Służby Zabezpieczenia Operacyjnego
    • Departament Techniki
    • Biuro B – Obserwacji
    • Zarząd Łączności Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
    • Biuro C – Centralne Archiwum
    • Departament PESEL
    • Rada Naukowo Techniczna
  • Szef Służby Zabezpieczenia Materiałowego
    • Departament Gospodarki Materiałowo Technicznej
    • Departament Inwestycji
    • Departament Zdrowia i Spraw Socjalnych
    • Zarząd Administracyjno-Gospodarczy
    • Komenda Główna Straży Pożarnych

Stan osobowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL

Dane pochodzą z lat 1980-1990.

Ministrowie bezpieczeństwa publicznego

Ministrowie spraw wewnętrznych PRL

Galeria pieczęci

  • Pieczęć: Minister Spraw Wewnętrznych

  • Pieczęć: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Centrum Wyszkolenia

  • Pieczęć: MSW, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego

  • Pieczęć: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Biuro paszportów

  • Pieczęć: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Przypisy

  1. ↑ Całość tego dokumentu można zobaczyć w: Henryk Piecuch Akcje specjalne: od Bieruta do Ochaba, „Tajna Historia Polski” Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1996, strony 468-469. ​ISBN 83-86245-10-7​.
  2. ↑ Jan Larecki Wielki leksykon Służb specjalnych świata st 373, Książka i wiedza 2007 ​ISBN 978-83-05-13484-2​.

Bibliografia

  • Henryk Piecuch – Akcje Specjalne: Od Bieruta do Ochaba, Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1996
  • Henryk Dominiczak – Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997
  • Filip Musiał – Podręcznik bezpieki, IPN Kraków 2007
  • Krzysztof Szwagrzyk (red.): Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom I, 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005. ISBN 83-89078-94-5. [dostęp 2015-10-17].
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2, 1956-1975, red. P. Piotrowski, IPN Warszawa 2006
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3, 1975-1990, red. P. Piotrowski, IPN Warszawa 2008
  • Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945-1989), red. T. Ruzikowski, IPN Warszawa 2004
  • Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody, cz. I: Lata 1945-1947, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1994
  • Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody, cz. II: Lata 1948-1949, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1996
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950-1952. Taktyka, strategia, metody, oprac. A. Dudek, A. Paczkowski, Warszawa 2000
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1953-1954. Taktyka, strategia, metody, oprac. G. Majchrzak, A. Paczkowski, Warszawa 2004
Służba Bezpieczeństwa (1956–1990)
piony wywiadu i kontrwywiadu
piony bezpieczeństwa
piony zabezpieczenia operacyjnego
pozostałe piony
powiązane jednostki
szkolnictwo

Coat of arms of Poland (1955-1980).svg

Polskie służby specjalne
Obecne
Cywilne
Wojskowe
Dawne
Cywilne
II RP
PRL
III RP
Wojskowe
II RP
PRL
III RP

Coat of arms of Poland-official3.png

  1. ↑ a b działająca na rzecz Sił Zbrojnych RP, lecz wchodząca w ich skład tylko w razie ogłoszenia powszechnej lub częściowej mobilizacji oraz w czasie wojny

Media użyte na tej stronie

Coat of arms of Poland-official3.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
Pieczec msw centrum wyszkolenia.png
Pieczęć stosowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL
Pieczec minister spraw wewnetrznych prl.png
Pieczęć stosowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL
Pieczec msw paszporty.png
Pieczęć stosowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL
Pieczec msw szkol dosk zawodowe.png
Pieczęć stosowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL
Pieczec msw prl.png
Pieczęć stosowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL