Minuskuł 565 (Gregory-Aland)

Minuskuł 565
Ilustracja
Minuskuł 565 (Gregory-Aland)
Data powstaniaIX wiek
RodzajKodeks minuskułowy
Numer565
ZawartośćEwangelie
Językgrecki
Rozmiary17,6 × 19,2 cm
Typ tekstucezarejski
KategoriaIII
Miejsce przechowywaniaRosyjska Biblioteka Narodowa

Minuskuł 565 (wedle numeracji Gregory—Aland), ε 93 (von Soden)[1] – purpurowy rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim, datowany na wiek IX. Jest jednym z nielicznych rękopisów pisanych złotem. Przechowywany jest w Petersburgu. Rękopis nie zachował się w całości, część jego kart zaginęła. Tekst rękopisu jest niejednorodny i w różnych partiach prezentuje różne tradycje tekstualne. Rękopis cieszy się zainteresowaniem ze strony krytyków tekstu, najwyżej oceniany jest jego tekst w Ewangelii Marka. Wykorzystywany jest w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu.

Opis rękopisu

Kodeks zawiera tekst czterech Ewangelii, na 405 pergaminowych kartach (17,6 cm na 19,2 cm)[2][3]. Jest jednym z zaledwie dwóch minuskułowych rękopisów Nowego Testamentu pisanych złotem na nasączonym purpurą pergaminie. Drugim jest minuskuł 1143[4]. Purpura ma barwę ciemnoniebieską (co jest rzadkością), czasem staje się niemal czarna[5]. Część kart rękopisu zaginęła, zagubione karty zawierały tekst: Mt 20,18–26; 21,45–22,9; Łk 10,36–11,2; 18,25–37; 20,24-26; J 11,26–48; 13,2–23; 17,1–12. Braki w Ewangelii Mateusza, Łukasza i częściowo w Ewangelii Jana zostały później uzupełnione, z wyjątkiem J 11,26–48; 13,2–23[6][4].

Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 17–19 linijek w kolumnie[2][3]. Marginesy są szerokie. Tekst ewangeliczny pisany jest złotem, natomiast noty komentatorskie pisane są srebrem oraz uncjałą[7]. Minuskuła jest bardzo staranna i jest jednym z najlepszych zachowanych przykładów wczesnej minuskuły, odznacza się wyjątkową czystością formy[8]. Do charakterystycznych cech skryby należy litera beta, która jest nietypowo rozciągnięta do dołu[9]. Skryba stosował skróty, popełniał błędy itacyzmu oraz błędne formy aorystu. Część jego błędów została poprawiona przez późniejszego korektora[10]. Cytaty ze Starego Testamentu nie zostały oznakowane. Zawiera kolofon jerozolimski na końcu Ewangelii Marka[4].

Tekst Ewangelii dzielony jest według dwóch systemów, według κεφαλαια (rozdziały) oraz według krótszych jednostek – Sekcji Ammoniusza. Sekcje Ammoniusza nie posiadają odniesień do Kanonów Euzebiusza. Tekst Ewangelii zawiera ponadto τιτλοι (tytuły)[11]. Tytuły pisane są uncjałą[10]. Przed każdą z Ewangelii umieszczone zostały listy κεφαλαια (pełnią one rolę spisu treści). Na początku umieszczono tablice do Kanonów Euzebiusza, mają one późniejsze pochodzenie, oryginalny rękopis ich nie zawierał[9]. W XIII wieku przed Ewangelią Mateusza, Marka i Jana umieszczone zostały portrety ewangelistów[7][12]. W XVII wieku przed Ewangelią Łukasza umieszczono portret ewangelisty Łukasza. Owe miniatury wykonane zostały na białym pergaminie, ubarwione kilkoma kolorami, psują artystyczne piękno rękopisu[7].

Tekst

Początek Ew. Jana, f. 300 r.

Eduard de Muralt ocenił, że tekst jest bliski dla Kodeksu Cypryjskiego i Kampiańskiego[10]. Fenton Hort był zdania, że rękopis przekazuje tekst zachodni, jednak Hort nie badał rękopisu dokładnie. Burnett H. Streeter w 1924 roku był przekonany, że reprezentuje tekst cezarejski, a w Ewangelii Marka jest jednym z najlepszych tego tekstu reprezentantów. Według Streetera również i w pozostałych trzech Ewangeliach rękopis miał reprezentować tekst cezarejski, jednak jako najsłabszy jego reprezentant[4]. Późniejsze badania wykazały, że grecki tekst rękopisu jest niejednorodny i w różnych partiach reprezentuje rozmaite tradycje tekstualne. Aland zaklasyfikował tekst rękopisu do Kategorii III[2]. Według Alanda w Ewangelii Marka tekst rękopisu ma wyższą jakość niż w Ewangelii Mateusza i Łukasza. W Ewangelii Jana rękopis reprezentuje Rodzinę Lake’a[4].

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, reprezentuje tekst aleksandryjski w Ewangelii Łukasza 1 i rodzinę tekstualną Kx (jedna z późnych rodzin tekstu bizantyjskiego) w Ew. Łukasza 10 i 20[13].

Tekst Ewangelii Jana 7,53–8,11 został opuszczony przez skrybę, który wyjaśnił na marginesie, że dostępne mu kopie nie zawierają tej perykopy[9]. W Łk 1,28 nie zawiera frazy „błogosławiona wśród niewiast”, jednak na marginesie odnotowano fakt stosowania tej frazy w innych rękopisach, z objaśnieniem, że starożytne rękopisy jej nie zawierały[4]. Nie zawiera także Mk 9,44.46[14]. Zawiera natomiast: Mt 16,2-3 (znaki czasu)[15]; Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa)[16]; Łk 22,62 (gorzki płacz Piotra)[17]; J 5,4 (anioł porusza wodę w sadzawce)[18]. Teksty te są opuszczane przez część starożytnych rękopisów.

Historia

INTF datuje rękopis na wiek IX[2][3]. Według kolofonu na folio 405 verso, rękopis został sporządzony dla cesarzowej Teodory[10]. Prawdopodobnie został sporządzony w cesarskim skryptorium[5]. Niektórzy badacze datują jednak rękopis na wiek X[4].

Rękopis był przechowywany w klasztorze Jana, koło Houmisch-Khan, w Poncie, nad Morzem Czarnym. W 1829 roku archimandryta Pontu Sylvester podarował rękopis dla rosyjskiego cara. W tym też roku został sprowadzony do Petersburga. Powiedziano przy tym, że rękopis został sporządzony własnoręcznie przez cesarzową Teodorę[9][19], co było zapewne lokalną legendą[4]. Rękopis odtąd jest przechowywany w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej (Ms. 53)[2][3].

Pierwszy opis rękopisu sporządził Eduard de Muralt w 1848 roku[9].

Tekst Ewangelii Marka rękopisu został skolacjonowany w oparciu o Textus receptus przez Johannesa Belsheima w 1885 roku[20]. Belsheim popełnił jednak nieco błędów. W 1897 roku H.S. Cronin porównał Ewangelię Marka z odczytem Belsheima i dokonał poprawek[9]. Odczyt Ewangelii Marka ponownie poprawiał I.A. Moir w 1956 roku[21].

W 1883 roku Scrivener wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu i nadał mu siglum 473e[22]. W 1890 roku Gregory wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu, dołączoną do 8. wydania Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior), nadając mu siglum 565e[23][9]. W 1908 roku Gregory nadał mu siglum 565[1] i pod takim siglum figuruje na liście Gregory-Aland[2][3]. Jest wykorzystywany we współczesnych naukowych wydaniach greckiego Novum Testamentum Nestle-Alanda we wszystkich czterech Ewangeliach[24].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Gregory 1908 ↓, s. 68.
  2. ↑ a b c d e f Aland i Aland 1995 ↓, s. 129.
  3. ↑ a b c d e INTF Cod. 565 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h Waltz 2007 ↓.
  5. ↑ a b Лихачёва 1977 ↓, s. 13.
  6. ↑ NA27 2001 ↓, s. 708.
  7. ↑ a b c Лихачёва 1977 ↓, s. 14.
  8. ↑ Лихачёва 1977 ↓, s. 13-14.
  9. ↑ a b c d e f g Gregory 1900 ↓, s. 203.
  10. ↑ a b c d Muralt 1864 ↓, s. 29.
  11. ↑ Scrivener 1894 ↓, s. 250.
  12. ↑ Muralt 1864 ↓, s. 30.
  13. ↑ Wisse 1982 ↓, s. 63.
  14. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 157, 158.
  15. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 60.
  16. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 297.
  17. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 299.
  18. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 330.
  19. ↑ Muralt 1864 ↓, s. 29-30.
  20. ↑ Belsheim 1885 ↓.
  21. ↑ Elliott 1989 ↓, s. 113.
  22. ↑ Scrivener 1883 ↓, s. 226.
  23. ↑ Editio Octava ↓, s. 556-557.
  24. ↑ NA27 2001 ↓, s. 59*.

Bibliografia

Wydania tekstu
  • J. Belsheim. Das Evangelium des Markus. „Christiana Videnskabs-Selskabs Forhandlinger”. 9, 1885. 
Krytyczne wydania NT
Listy i katalogi rękopisów
Introdukcje do krytyki tekstu NT
Inne
  • James Keith Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge: Cambridge University Press, 1989. ISBN 0-521-35479-X. (ang.)
  • Вера Дмитриевна Лихачёва: Памятники византийской миниатюры IX—XV вв. в собраниях Советского Союза. Москва: Искусство, 1977, s. 13-14. (ros.)
  • Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982, s. 52. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Minuscule 565 (GA).jpg
Minuscule 565 (Gregory-Aland)
Minuscule 565 (GA) 300r.jpg
Minuscule 565 (Gregory-Aland)