Mistrzostwa świata w szachach

Aktualny mistrz świata w szachach,
Magnus Carlsen

Mistrzostwa świata w szachach rozgrywane w różnych formach od końca XIX wieku są najważniejszymi sportowymi rozgrywkami w szachach. Obecnie oprócz otwartych mistrzostw świata, w których mogą uczestniczyć wszyscy szachiści bez względu na wiek i płeć, organizuje się również mistrzostwa świata kobiet, juniorów (w kilku grupach wiekowych), seniorów, a także komputerów. Obecnym mistrzem świata od 2013 roku jest Magnus Carlsen[1].

Wielcy mistrzowie XIX wieku

Historia mistrzostw świata w szachach sięga XIX wieku. Do połowy tego stulecia nie rozgrywano turniejów międzynarodowych. Najsławniejsi szachiści spotykali się w meczach. Nieoficjalnymi mistrzami świata byli:

  • Restauracja Burbonów Alexandre Deschapelles w latach 1800–1821.
  • Monarchia lipcowa Louis de la Bourdonnais w latach 1821–1840. W 1821 pokonał Deschapellesa +6 -1 =0. Potwierdził swój prymat w meczach z Aleksandrem McDonnellem w 1834 roku.
  • Anglia Howard Staunton w latach 1843–1851. Po śmierci la Bourdonnaisa (1840) dwóch szachistów uważano za najwybitniejszych, Howarda Stauntona i Pierre’a Saint-Amanta. W 1843 roku Staunton pokonał Saint-Amanta +11 -6 =4.
  • Adolf Anderssen w latach 1851–1858, zwycięzca pierwszego międzynarodowego turnieju, rozegranego w 1851 roku w Londynie. W półfinale tego turnieju niespodziewanie rozgromił głównego faworyta Stauntona (+4 -1 =0), zawody rozgrywano systemem pucharowym.
  • Stany Zjednoczone Paul Morphy w latach 1858–1884. W 1858 roku w Paryżu pokonał Anderssena +7 -2 =2.
  • Austro-Węgry Wilhelm Steinitz w latach 1866–1886 (1886–1894 oficjalny mistrz świata).

Morphy wkrótce po 1859 roku wycofał się z czynnego życia szachowego i dlatego niektórzy znawcy tematu jako pierwszy mecz o mistrzostwo świata wskazują mecz Wilhelm SteinitzAdolf Anderssen w roku 1866, w którym zwyciężył Steinitz (+8 -6 =0). Jednak wielu nie uznało prymatu Steinitza, gdyż Morphy jeszcze żył i nikt go nie pokonał ani w meczu, ani w jakimkolwiek turnieju. Dopiero po śmierci Morphy’ego w 1884 r. pojawił się problem wyłonienia oficjalnego mistrza świata. Kandydatów było dwóch – Wilhelm Steinitz i Johannes Zukertort, ich przewaga nad pozostałymi szachistami była bezdyskusyjna.

Nieformalny system w latach 1886–1946

Za pierwszy oficjalny mecz o tytuł mistrza uważa się ten rozegrany w 1886 roku, w którym Wilhelm Steinitz pokonał Johannesa Zukertorta. W XIX i w pierwszej połowie XX wieku mecze mistrzowskie odbywały się według bardzo nieformalnych zasad. Szachista, który uważał się za silniejszego od aktualnego mistrza świata, po prostu wyzywał go na szachowy pojedynek. Nie istniał formalny system kwalifikacji. Zasady rozgrywania meczów nie były sztywno ustalone i stawały się przedmiotem czasami bardzo trudnych negocjacji, w których decydujący głos miał zazwyczaj aktualny mistrz świata. Z tego powodu niektórzy wybitni szachiści (m.in. najwybitniejszy polski arcymistrz Akiba Rubinstein), którzy aspirowali do tytułu mistrza, takiej szansy byli pozbawieni. Niemniej powszechnie uważa się, że nieformalny system działał skutecznie i wyłaniał mistrzów, którzy rzeczywiście byli najsilniejszymi graczami swoich czasów.

Mistrzami świata w tym systemie byli, poza Wilhelmem Steinitzem, czterej jeszcze szachiści. Niemiec Emanuel Lasker zachował tytuł najdłużej w historii, przez 27 lat (1894–1921), wielokrotnie go broniąc. Pokonał go Kubańczyk Jose Raul Capablanca: będący w złej dyspozycji Lasker poddał mecz o mistrzostwo, w którym Capablanca wysoko prowadził. Po zdobyciu mistrzostwa Capablanca nie chciał rozgrywać meczów w obronie tytułu. Przez sześć lat żądał od potencjalnych przeciwników (często uważanych za silniejszych od niego, jak Aron Nimzowitsch czy Akiba Rubinstein) tak wysokich stawek za grę, aby nikogo nie było na nie stać; mawiano, że od rywali odgradzał się "Złotym Wałem". Jednak w 1927 r. rosyjski emigrant, obywatel Francji Aleksandr Alechin zebrał żądaną kwotę, doprowadził do meczu i po dramatycznej walce zwyciężył: Capablanca przegrał więc swój jedyny mistrzowski mecz. Alechin rozgrywał mecze w obronie tytułu i w 1935 r. pokonał go Holender Max Euwe, pierwszy amator, który był mistrzem świata (nie żył z gry w szachy, był nauczycielem matematyki). Utrzymał on tytuł tylko przez nieco ponad rok, gdyż w 1937 r. Alechin wyzwał go na mecz rewanżowy i wygrał. Później mecze o tytuł uniemożliwiła II wojna światowa, a w marcu 1946 r. 53-letni wówczas Alechin niespodziewanie zmarł[2].

Śmierć Aleksandra Alechina stanowiła wyłom w działającym dotychczas systemie, ponieważ po raz pierwszy zabrakło mistrza, którego można było pokonać w bezpośrednim meczu. Dwa lata później Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE) zorganizowała turniej pretendentów, w którym wzięło udział pięciu najsilniejszych szachistów: Michaił Botwinnik, Max Euwe, Paul Keres, Samuel Reshevsky i Wasilij Smysłow. Zwycięzcą turnieju został Botwinnik, który tym samym został kolejnym mistrzem świata, rozpoczynając hegemonię szachistów ze Związku Sowieckiego.

Mistrzostwa świata FIDE w latach 1948–1993

W miejsce dotychczasowego nieformalnego systemu FIDE wprowadziła nowy system eliminacyjny. Nominowani przez narodowe związki szachowe szachiści brali udział w turniejach strefowych, z których najlepsi awansowali do turniejów międzystrefowych, gdzie spotykali się z rozstawionymi (nominowanymi przez FIDE) graczami światowej czołówki. Najlepsi z turniejów międzystrefowych spotykali się następnie w turnieju pretendentów. Zwycięzca turnieju pretendentów spotykał się w meczu finałowym z aktualnym mistrzem świata, który nie musiał uczestniczyć w eliminacjach. Mecze o mistrzostwo rozgrywano co trzy lata. Jeśli pretendent wygrał z mistrzem, temu drugiemu przysługiwało prawo do meczu rewanżowego. System wielostopniowych turniejów eliminacyjnych, meczów finałowych i rewanżowych wyłaniał mistrza świata co trzy lata.

Prawo pokonanego mistrza świata do meczu rewanżowego zostało zniesione przez FIDE w 1962 r. po tym, gdy dzierżący tytuł od 1946 r. Michaił Botwinnik, pokonany dwa razy z rzędu przez pretendentów (Rosjanina Wasilija Smysłowa w 1957 r. i Łotysza Michaiła Tala w 1960 r.) dwukrotnie po upływie roku odzyskiwał tytuł w meczach rewanżowych. Tytuł mistrzowski wywalczyli później w 1963 r. Ormianin Tigran Petrosjan, zaś w 1969 r. Rosjanin Boris Spasski[2].

System działał bez zarzutu aż do 1975 roku, kiedy to Amerykanin Bobby Fischer, który trzy lata wcześniej odebrał tytuł Borisowi Spasskiemu w jednym z najsłynniejszych meczów w historii (był pierwszym po wojnie szachistą spoza ZSRR walczącym o tytuł), odmówił udziału w meczu z kolejnym pretendentem, Anatolijem Karpowem. Tym samym pozbawił się prawa do tytułu mistrza świata. Od tego czasu zaszył się z dala od wielkiego świata i w ogóle przestał grać w oficjalnych turniejach. Jedyny wyjątek zrobił w 1992 roku, wygrywając ze Spasskim mecz o pięć milionów dolarów[3].

Mecze o mistrzostwo rozgrywano do zdobycia przez zwycięzcę 12 punktów (1 pkt za zwycięstwo, 0,5 pkt. za remis). Przed meczem w 1984 r., który rozgrywali Anatolij Karpow (mistrz) i Garri Kasparow (pretendent) zasadę tę zmieniono i postanowiono grać do sześciu zwycięstw, nie licząc remisów. Wynikiem tego był najdłuższy mecz w historii szachów, który trwał 5 miesięcy, a rozegrano 48 partii, w tym 40 remisowych. Prezydent FIDE Florencio Campomanes w końcu przerwał mecz, w którym (nie licząc remisów), Karpow początkowo prowadził 5:1, ale potem wyraźnie osłabł i Kasparow odrabiał straty, doprowadzając do stanu 5:3. Decyzję odebrano jako chęć udzielenia pomocy słabnącemu Karpowowi. Mecz rozegrano ponownie rok później, przywracając poprzednie zasady - zwyciężył Kasparow.

Dwa systemy w latach 1993–2005

W 1993 roku system wyłaniania mistrza świata załamał się. Ówczesny mistrz Garri Kasparow i pretendent Nigel Short założyli własną, alternatywną wobec FIDE organizację o nazwie Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów (PCA), której zadaniem miała być m.in. organizacja mistrzostw świata. W rozegranym pod auspicjami PCA meczu zwyciężył Kasparow. FIDE zorganizowała konkurencyjny mecz o mistrzostwo świata, w którym Karpow pokonał Jana Timmana. Od tego czasu do kwietnia 2006 roku mistrzostwa świata rozgrywane były równolegle w ramach dwóch różnych systemów i trudno rozsądzić, który z dwóch mistrzów świata miał większe prawo do tego tytułu.

Kolejnym przeciwnikiem Kasparowa był Viswanathan Anand, który zakwalifikował się do meczu wygrywając turnieje, podobne do tych, które dotąd organizowała FIDE. Kasparow ten mecz wygrał, lecz w roku 2000 utracił tytuł mistrza świata na rzecz Władimira Kramnika.

W tym czasie FIDE, po rozegraniu w 1996 roku jeszcze jednego cyklu mistrzowskiego, w którym Karpow obronił swój tytuł, zrewolucjonizowała dotychczasowy system. Zaniechano rozgrywania długotrwałych i wielostopniowych eliminacji, organizując w to miejsce jeden wielki turniej, w którym szachiści grają mini-mecze przyspieszonym tempem gry. Turniej jest rozgrywany systemem pucharowym (przegrywający odpada) i trwa kilka tygodni. W pierwszej edycji nowego cyklu Karpow jako obrońca tytułu był nominowany bezpośrednio do meczu finałowego, jednak w kolejnych turniejach mistrz świata został pozbawiony tego przywileju i musiał jak inni walczyć o prawo do gry w finale.

Obecna sytuacja

13 kwietnia 2006 roku FIDE ogłosiła mecz o mistrzostwo świata pomiędzy Kramnikiem (mistrz świata Braingames, po pokonaniu w roku 2000 mistrza świata PCA Garriego Kasparowa) i Topałowem (mistrz świata FIDE), który odbył się w Eliście w dniach 21 września – 13 października 2006 roku i składał się z 12 gier oraz 4 partii dogrywki. Zwycięzcą został Władimir Kramnik po remisie 6-6 i wygranej 2½ – 1½ w dogrywce. Zajął on miejsce Topałowa w turnieju mistrzowskim 2007 w Meksyku, w którym zwyciężył Viswanathan Anand. Kolejny pojedynek o tytuł niekwestionowanego mistrza świata został rozegrany w październiku 2008 r. w Bonn. Tytuł obronił Anand, pokonując Władimira Kramnika w stosunku 6½ – 4½. Anand jeszcze trzykrotnie bronił tytułu, zwyciężając w 2010 r. Weselina Topałowa oraz w 2012 r. Borisa Gelfanda. W kolejnym meczu, rozegranym w listopadzie 2013, przegrał z Magnusem Carlsenem i utracił tytuł na rzecz Norwega.

Lista mistrzów świata

Mistrzowie świata w kolejnych latach
– kolor czerwony: niekwestionowani
– kolor niebieski: PCA / Braingames
– kolor zielony: FIDE

Niekwestionowani mistrzowie świata

  1. Austro-Węgry Stany Zjednoczone Wilhelm Steinitz, 1886–1894
  2. Cesarstwo Niemieckie Niemcy Emanuel Lasker, 1894–1921
  3. Kuba José Raúl Capablanca, 1921–1927
  4. Aleksandr Alechin, 1927–1935 i 1937–1946
  5. Holandia Max Euwe, 1935–1937
  6. Michaił Botwinnik, 1948–1957, 1958–1960 i 1961–1963
  7. Wasilij Smysłow, 1957–1958
  8. Michaił Tal, 1960–1961
  9. Tigran Petrosjan, 1963–1969
  10. Boris Spasski, 1969–1972
  11. Stany Zjednoczone Bobby Fischer, 1972–1975
  12. Anatolij Karpow, 1975–1985
  13. Rosja Garri Kasparow, 1985–1993

Mistrzowie świata PCA / Braingames (1993–2006)

  1. Rosja Garri Kasparow, 1993–2000
  2. Rosja Władimir Kramnik, 2000–2006

Mistrzowie świata FIDE (1993–2006)

  1. Rosja Anatolij Karpow, 1993–1999
  2. Rosja Aleksander Chalifman, 1999–2000
  3. Indie Viswanathan Anand, 2000–2002
  4. Ukraina Rusłan Ponomariow, 2002–2004
  5. Uzbekistan Rustam Kasimdżanow, 2004–2005
  6. Bułgaria Weselin Topałow, 2005–2006

Niekwestionowani mistrzowie świata (po unifikacji)

  1. Rosja Władimir Kramnik, 2006–2007
  2. Indie Viswanathan Anand, 2007–2013
  3. Norwegia Magnus Carlsen, od 2013

Najmłodsi mistrzowie świata w historii

MiejsceZawodnikWiek w dniu zdobycia tytułuData zdobycia tytułu
1Garri Kasparow22 lata – 6 miesięcy – 27 dni9 listopada 1985
2Magnus Carlsen22 lata – 11 miesięcy – 24 dni23 listopada 2013
3Michaił Tal23 lata – 5 miesięcy – 28 dni7 maja 1960
4Anatolij Karpow23 lata – 10 miesięcy – 11 dni3 kwietnia 1975
5Władimir Kramnik25 lat – 4 miesiące – 10 dni4 listopada 2000
6Emanuel Lasker25 lat – 5 miesięcy – 2 dni26 maja 1894

Lista meczów i turniejów o mistrzostwo świata

Na pierwszym miejscu podano obrońcę tytułu, a gwiazdką (*) oznaczono wyniki meczów, w którym nie uwzględniano remisów.

Do 1993 roku

RokMiastaMecz lub turniej o MŚWynik
1886Nowy Jork, Saint Louis,
Nowy Orlean
Mistrzostwa świata w szachach 1886
mecz Wilhelm SteinitzJohannes Zukertort
10 : 5 *
1889HawanaMistrzostwa świata w szachach 1889
mecz Wilhelm SteinitzMichaił Czigorin
10½ : 6½
1890 / 1891Nowy JorkMistrzostwa świata w szachach 1890
mecz Wilhelm SteinitzIsidor Gunsberg
10½ : 8½
1892HawanaMistrzostwa świata w szachach 1892
mecz Wilhelm SteinitzMichaił Czigorin
10 : 8 *
1894Nowy Jork, Filadelfia, MontrealMistrzostwa świata w szachach 1894
mecz Wilhelm SteinitzEmanuel Lasker
5 : 10 *
1896 / 1897MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1896
rewanżowy mecz Emanuel LaskerWilhelm Steinitz
10 : 2 *
1907Nowy Jork, Filadelfia, Memphis, Chicago, BaltimoreMistrzostwa świata w szachach 1907
mecz Emanuel LaskerFrank Marshall
8 : 0 *
1908Düsseldorf, MonachiumMistrzostwa świata w szachach 1908
mecz Emanuel LaskerSiegbert Tarrasch
8 : 3 *
1910Wiedeń, BerlinMistrzostwa świata w szachach 1910
mecz Emanuel LaskerCarl Schlechter
5 : 5
1910BerlinMistrzostwa świata w szachach 1910
mecz Emanuel LaskerDawid Janowski
8 : 0 *
1921HawanaMistrzostwa świata w szachach 1921
mecz Emanuel LaskerJosé Raúl Capablanca
E.Lasker wycofał się
przy stanie 5 : 9
1927Buenos AiresMistrzostwa świata w szachach 1927
mecz José Raúl CapablancaAleksandr Alechin
3 : 6 *
1929Wiesbaden, Heidelberg, Berlin, Haga, Rotterdam, AmsterdamMistrzostwa świata w szachach 1929
mecz Aleksandr AlechinJefim Bogolubow
15½ : 9½
1934Baden-Baden, Villingen, Fryburg Bryzgowijski, Pforzheim, Stuttgart, Monachium, Bayreuth, Bad Kissingen, Norymberga, Karlsruhe, Mannheim, BerlinMistrzostwa świata w szachach 1934
mecz Aleksandr AlechinJefim Bogolubow
15½ : 10½
1935Amsterdam, Haga, Delft, Rotterdam, Utrecht, Gouda, Groningen, Baarn, Herzogenbusch, Eindhoven, Zeist, Ermelo, ZandvoortMistrzostwa świata w szachach 1935
mecz Aleksandr AlechinMax Euwe
14½ : 15½
1937Haga, Rotterdam, Amsterdam, Haarlem, Lejda, Groningen, Zwolle, Eindhoven, DelftMistrzostwa świata w szachach 1937
rewanżowy mecz Max EuweAleksandr Alechin
9½ : 15½
1948Haga, MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1948
turniej FIDE o tytuł mistrza świata
I m.
M.Botwinnik
1951MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1951
mecz Michaił BotwinnikDawid Bronstein
12 : 12
1954MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1954
mecz Michaił BotwinnikWasilij Smysłow
12 : 12
1957MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1957
mecz Michaił BotwinnikWasilij Smysłow
9½ : 12½
1958MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1958
rewanżowy mecz Wasilij SmysłowMichaił Botwinnik
10½ : 12½
1960MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1960
mecz Michaił BotwinnikMichaił Tal
8½ : 12½
1961MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1961
rewanżowy mecz Michaił TalMichaił Botwinnik
8 : 13
1963MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1963
mecz Michaił BotwinnikTigran Petrosjan
9½ : 12½
1966MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1966
mecz Tigran PetrosjanBoris Spasski
12½ : 11½
1969MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1969
mecz Tigran PetrosjanBoris Spasski
10½ : 12½
1972ReykjavíkMistrzostwa świata w szachach 1972
mecz Boris SpasskiBobby Fischer
8½ : 12½
1975ManilaMistrzostwa świata w szachach 1975
mecz Bobby FischerAnatolij Karpow
walkower dla
A.Karpowa
1978BaguioMistrzostwa świata w szachach 1978
mecz Anatolij KarpowWiktor Korcznoj
6 : 5 *
1981MeranoMistrzostwa świata w szachach 1981
mecz Anatolij KarpowWiktor Korcznoj
6 : 2 *
1984MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1984
mecz Anatolij KarpowGarri Kasparow
mecz unieważniono
przy stanie 5 : 3 *
1985MoskwaMistrzostwa świata w szachach 1985
powtórzony mecz Anatolij KarpowGarri Kasparow
11 : 13
1986Londyn, LeningradMistrzostwa świata w szachach 1986
rewanżowy mecz Garri KasparowAnatolij Karpow
12½ : 11½
1987SewillaMistrzostwa świata w szachach 1987
mecz Garri KasparowAnatolij Karpow
12 : 12
1990Nowy Jork, LyonMistrzostwa świata w szachach 1990
mecz Garri KasparowAnatolij Karpow
12½ : 11½

W 1993 r. nastąpił rozłam w świecie szachowym. Mistrz świata Garri Kasparow i oficjalny zwycięzca eliminacji Nigel Short rozegrali swój mecz poza FIDE. W odpowiedzi federacja pozbawiła ich praw do tytułu i zdecydowała, że mistrzem świata zostanie zwycięzca meczu Anatolij KarpowJan Timman.

Mistrzostwa świata FIDE

Oficjalne mistrzostwa świata, krytykowane przez społeczność szachową, zwłaszcza od 1997 r., gdy wprowadzono system pucharowych turniejów.

RokMiastaMecz lub turniej o MŚWynik
1993Zwolle, Arnhem,
Amsterdam, Dżakarta
Mistrzostwa świata w szachach 1993
mecz Anatolij KarpowJan Timman
12½ : 8½
1996ElistaMistrzostwa świata w szachach 1996
mecz Anatolij KarpowGata Kamski
10½ : 7½
1998LozannaMistrzostwa świata w szachach 1998
mecz Anatolij KarpowViswanathan Anand
turniej eliminacyjny (Groningen, 1997)
5 : 3
1999Las VegasMistrzostwa świata w szachach 1999
turniej systemem pucharowym
I m.
A.Chalifman
2000Nowe Delhi, TeheranMistrzostwa świata w szachach 2000
turniej systemem pucharowym
I m.
V.Anand
2001 / 2002MoskwaMistrzostwa świata w szachach 2001/2002
turniej systemem pucharowym
I m.
R.Ponomariow
2004TrypolisMistrzostwa świata w szachach 2004
turniej systemem pucharowym
I m.
R.Kasimdżanow
2005San LuisMistrzostwa świata w szachach 2005
turniej z udziałem 8 zawodników
I m.
W.Topałow

Nieoficjalne mistrzostwa świata

Nielegalne z punktu widzenia formalno-prawnego, ale uznawane przez społeczność szachową. Rozgrywały się początkowo „pod egidą” PCA, później Brain Games Network, ostatni mecz rozegrany został poza jakąkolwiek federacją.

RokMiastaMecz lub turniej o MŚWynik
1993LondynMistrzostwa świata PCA w szachach 1993
mecz Garri KasparowNigel Short
12½ : 7½
1995Nowy JorkMistrzostwa świata w szachach klasycznych 1995
mecz Garri KasparowViswanathan Anand
10½ : 7½
2000LondynMistrzostwa świata w szachach klasycznych 2000
mecz Garri KasparowWładimir Kramnik
6½ : 8½
2004BrissagoMistrzostwa świata w szachach klasycznych 2004
mecz Władimir KramnikPéter Lékó
7 : 7

Od 2006 roku

W 2006 r. odbył się mecz unifikacyjny między „klasycznym mistrzem świata” Władimirem Kramnikiem a oficjalnym mistrzem świata FIDE, Weselinem Topałowem. Od tej pory mistrzostwa świata są jednolite, rozgrywane zgodnie z zasadami określanymi przez FIDE.

RokMiastaMecz lub turniej o MŚWynik
2006ElistaMistrzostwa świata w szachach 2006
mecz unifikacyjny
Władimir KramnikWeselin Topałow
8½ : 7½
2007MeksykMistrzostwa świata w szachach 2007
turniej z udziałem 8 zawodników
I m.
V.Anand
2008BonnMistrzostwa świata w szachach 2008
mecz Viswanathan AnandWładimir Kramnik
6½ : 4½
2010SofiaMistrzostwa świata w szachach 2010
mecz Viswanathan AnandWeselin Topałow
6½ : 5½
2012MoskwaMistrzostwa świata w szachach 2012
mecz Viswanathan AnandBoris Gelfand
8½ : 7½
2013ĆennajMistrzostwa świata w szachach 2013
mecz Viswanathan AnandMagnus Carlsen
3½ : 6½
2014SocziMistrzostwa świata w szachach 2014
mecz Magnus CarlsenViswanathan Anand
6½ : 4½
2016Nowy JorkMistrzostwa świata w szachach 2016
mecz Magnus CarlsenSiergiej Kariakin
9 : 7
2018LondynMistrzostwa świata w szachach 2018
mecz Magnus CarlsenFabiano Caruana
9 : 6
2021DubajMistrzostwa świata w szachach 2021
mecz Magnus CarlsenJan Niepomniaszczij
7½ : 3½

Zobacz też

Przypisy

  1. Magnus Carlsen obronił po raz trzeci tytuł mistrza świata, mlodytechnik.pl [dostęp 2020-12-14] (pol.).
  2. a b Stanisław Gawlikowski, Pojedynki szachowych gigantów, Warszawa: "Sport i Turystyka", 1972.
  3. 1992 Fischer – Spassky Rematch.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of England.svg
Flag of England. Saint George's cross (a red cross on a white background), used as the Flag of England, the Italian city of Genoa and various other places.
Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of the United States (1877–1890).svg
US Flag with 38 stars. In use 4 July 1877–3 July 1890. Created by jacobolus using Adobe Illustrator, and released into the public domain.
Flag of the United States (1891–1896).svg
US Flag with 44 stars. In use 4 July 1891–3 July 1896. Created by jacobolus using Adobe Illustrator, and released into the public domain.
FIDE World FR Chess Championship 2019 - Magnus Carlsen (cropped).jpg
Autor: Lennart Ootes, Licencja: CC BY-SA 4.0
FIDE World FR Chess Championship 2019 - Magnus Carlsen
World Chess Champions timeline.svg
Autor: Conscious, Licencja: CC BY-SA 3.0
Timeline of the World Chess Champions. Red: undisputed, blue: classical, green: FIDE.
Flag of Austria-Hungary (1867-1918).svg
Flag of the Austro-Hungarian Monarchy (1867-1918)
Flag of the Kingdom of France (1814-1830).svg
It was the Naval Ensign of the Kingdom of France (pure white version) as used before 1789, and between 1814/15 and 1830.