Mistrzostwa Związku Radzieckiego w piłce nożnej mężczyzn

Mistrzostwa ZSRR w piłce nożnej (ros. Чемпионат СССР по футболу, Czempionat SSSR po futbołu) – rozgrywki piłkarskie, prowadzone cyklicznie - corocznie lub co sezonowo (wiosną i jesienią) - mające na celu wyłonienie najlepszej męskiej drużyny w ZSRR.

Historia

Przed rewolucją 1917, piłka nożna była dość rozpowszechniona w carskiej Rosji. W 1912 roku został założony Rosyjski Związek Piłki Nożnej, skupiający ponad 150 drużyn z 33 miast o łącznej liczbie graczy około 8000. Zorganizowano trzy edycje Mistrzostw Imperium Rosyjskiego w piłce nożnej, z których jedna nie została zakończona.

Zainteresowanie piłką nożną nie spadło, a po rewolucji liczba drużyn piłkarskich w dalszym ciągu rosła. I wkrótce, wraz z rozgrywkami miejskimi i regionalnymi, zdecydowano się organizować mistrzostwo Federacji Rosyjskiej oraz ZSRR. Aż do 1936 roku uczestniczyły w nich reprezentacje miast i republik (w pierwszych trzech turniejach grały drużyny miast i republik, a w dwóch ostatnich tylko drużyny miast).

Turniej 1922 oficjalnie nazywał się Mistrzostwami Rosyjskiej FSRR, mimo że uczestniczył zespół Charkowa z Ukrainy. Pierwsze Mistrzostwa ZSRR odbyły się w 1923 roku. W sumie było sześć takich edycji.

W turnieju 1936 drużyny 6 miast po raz pierwszy walczyły o tytuł Mistrza systemem jednorundowym (dotychczas pucharowym). Pierwsze miejsce zajęła drużyna Moskwy, drugie – Leningradu, trzecie – Charkowa.

Mistrzostwa ZSRR w formie klubowej rozgrywane były od 1936 roku. Rozgrywki odbywały się w 3 ligach: Wysszaja Liga, Pierwaja Liga, Wtoraja Liga.

22 maja 1936 odbył się pierwszy mecz w Mistrzostwach ZSRR w piłce nożnej spośród drużyn klubowych (Dinamo LeningradLokomotiw Moskwa 3:1). W pierwszym niepełnym sezonie radzieckiej ekstraklasy wiosną 1936 siedem drużyn z 3 miast (Moskwa, Leningrad i Kijów) walczyły systemem jednorundowym. Zwyciężyła drużyna Dinamo Moskwa, która wszystkie 6 meczów wygrała i ustanowiła absolutny rekord. Jesienią 1936 do nich dołączyła drużyna Dinamo Tbilisi. Dopiero od sezonu 1937 mistrzostwa rozgrywane systemem dwurundowym wiosna – jesień.

Mistrzostwa klubów były rozgrywane do końca istnienia ZSRR w 1991. System rozgrywek zmieniał się na przestrzeni lat. Najczęściej turnieje o Mistrzostwo ZSRR toczyły się w formie rozgrywek ligowych (mecz i rewanż) w systemie wiosna-jesień. Zmieniała się także nazwa najwyższej ligi. Nazwę Wysszaja Liga nadano jej w sezonie 1971. W latach 1936–1941 i 1945-1948 nosiła nazwę Grupa A, w latach 1949–1969 Klasa A (w niektórych sezonach także Klasa A1 lub Klasa A. Grupa 1), a w 1970 Wysshaja Grupa A.

Mistrzowie i pozostali medaliści

Mistrzostwa Imperium Rosyjskiego (1912-1914)

SezonKTMistrzWicemistrzIII miejsceBr.Król strzelcówUwagi
Mistrzostwa Imperium Rosyjskiego (ros. Чемпионат Российской империи по футболу)
1912Petersburg coat of arms 1730.png1Petersburg
(finał 2:2, powt.4:1)
MoskwaCharków, Kijów (półfinaliści)??5 drużyn, play-off
1913Coat of Arms of Odessa.svg1Odessa
(finał 4:2 anulowano)
PetersburgCharków, Moskwa (półfinaliści)??12 drużyn, play-off
1914  nie dokończono z powodu I wojny światowej

Mistrzostwa miast i republik ZSRR (1923-1935)

SezonKTMistrzWicemistrzIII miejsceBr.Król strzelcówUwagi
Mistrzostwa Rosyjskiej FSRR (ros. Чемпионат Российской СФСР по футболу)
1923Coat of Arms of Moscow (Soviet).svg1Moskwa
(finał 3:0)
JuŻD CharkówKołomna, Irkuck (półfinaliści)??16 drużyn, play-off
Mistrzostwa ZSRR (ros. Чемпионат СССР по футболу)
1924SovietHerbOfKharkov2.svg1Charków
(finał 2:1)
LeningradZakaukaska SFRR2 Jakiw Ałfiorow (Charków)4 drużyny, play-off
1925  nie rozgrywano
1926  nie rozgrywano
1927  nie rozgrywano
1928Coat of Arms of Moscow (Soviet).svg2Moskwa
(finał 1:0)
Ukraińska SRRBiałoruska SRR??6 drużyn, play-off
1929  nie rozgrywano
1930  nie rozgrywano
1931Emblem of the Russian SFSR (1920-1978).svg1Rosyjska SFRR
(finał 7:1)
Zakaukaska SFRRUkraińska SRR??6 drużyn, play-off
1932Coat of Arms of Moscow (Soviet).svg3Moskwa
(finał 5:1)
LeningradDonbas, Charków (półfinaliści)4 Wasilij Smirnow (Moskwa)8 drużyn, play-off
1933  nie rozgrywano
1934  nie rozgrywano
1935Coat of Arms of Moscow (Soviet).svg4MoskwaLeningradCharków6 Michaił Jakuszyn (Moskwa)6 drużyn

Mistrzostwa ZSRR (1936-1991)

SezonKTMistrzWicemistrzIII miejsceBr.Król strzelcówUwagi
Grupa A mistrzostw ZSRR w piłce nożnej (ros. Группа «А» чемпионата СССР по футболу)
1936 (wiosna)  1Dinamo MoskwaDynamo KijówSpartak Moskwa6 Michaił Siemiczastny (Dinamo Moskwa)7 klubów, 1 runda
1936 (jesień)  1Spartak MoskwaDinamo MoskwaDinamo Tbilisi7 Gieorgij Głazkow (Spartak Moskwa)8 klubów, 1 runda
1937  2Dinamo MoskwaSpartak MoskwaDynamo Kijów8 Boris Paiczadze (Dinamo Tbilisi),
Leonid Rumiancew (Spartak Moskwa),
Wasilij Smirnow (Dinamo Moskwa)
9 klubów
1938  2Spartak MoskwaCDKA MoskwaMietałłurg Moskwa20 Makar Honczarenko (Dynamo Kijów)26 klubów, 1 runda
1939  3Spartak MoskwaDinamo TbilisiCDKA Moskwa21 Grigorij Fiedotow (CDKA Moskwa)14 klubów
1940  3Dinamo MoskwaDinamo TbilisiSpartak Moskwa21 Grigorij Fiedotow, (CDKA Moskwa),
Siergiej Sołowjow (Dinamo Moskwa)
13 klubów
1941  wstrzymane przez II wojnę światową
1942–1944  nie rozgrywano
Pierwsza grupa mistrzostw ZSRR w piłce nożnej (ros. Первая группа чемпионата СССР по футболу)
1945  4Dinamo MoskwaCDKA MoskwaTorpedo Moskwa24 Wsiewołod Bobrow (CDKA Moskwa)12 klubów
1946  1CDKA MoskwaDinamo MoskwaDinamo Tbilisi18 Ołeksandr Ponomariow (Torpedo Moskwa)12 klubów
1947  2CDKA MoskwaDinamo MoskwaDinamo Tbilisi14 Wsiewołod Bobrow (CDKA),
Walentin Nikołajew (CDKA Moskwa)
13 klubów
1948  3CDKA MoskwaDinamo MoskwaSpartak Moskwa25 Siergiej Sołowjow (Dinamo Moskwa)14 klubów
1949  5Dinamo MoskwaCDKA MoskwaSpartak Moskwa26 Nikita Simonian (Spartak Moskwa)18 klubów
Klasa A mistrzostw ZSRR w piłce nożnej (ros. Класс «А» чемпионата СССР по футболу)
1950  4CDKA MoskwaDinamo MoskwaDinamo Tbilisi34 Nikita Simonian (Spartak Moskwa)19 klubów
1951  5CDSA MoskwaDinamo TbilisiSzachtar Stalino16 Awtandil Gogoberidze (Dinamo Tbilisi)15 klubów
1952  4Spartak MoskwaDynamo KijówDinamo Moskwa11 Andriej Zazrojew (Dynamo Kijów)14 klubów, 1 runda
1953  5Spartak MoskwaDinamo TbilisiTorpedo Moskwa14 Nikita Simonian (Spartak Moskwa)11 klubów
1954  6Dinamo MoskwaSpartak MoskwaSpartak Mińsk11 Anatolij Iljin (Spartak Moskwa),
Władimir Iljin (Dinamo Moskwa),
Antonin Soczniew (Trudowyje Riezierwy Leningrad)
13 klubów
1955  7Dinamo MoskwaSpartak MoskwaCDSA Moskwa15 Eduard Strielcow (Torpedo Moskwa)12 klubów
1956  6Spartak MoskwaDinamo MoskwaCDSA Moskwa17 Wasilij Buzunow (ODO Swierdłowsk)12 klubów
1957  8Dinamo MoskwaTorpedo MoskwaSpartak Moskwa16 Wasilij Buzunow (CSK MO Moskwa)12 klubów
1958  7Spartak MoskwaDinamo MoskwaCSK MO Moskwa19 Anatolij Iljin (Spartak Moskwa)12 klubów
1959  9Dinamo MoskwaŁokomotiw MoskwaDinamo Tbilisi16 Zaur Kałojew (Dinamo Tbilisi)12 klubów
1960  1Torpedo MoskwaDynamo KijówDinamo Moskwa20 Zaur Kałojew (Dinamo Tbilisi)22 kluby 2 grupy+finały
1961  1Dynamo KijówTorpedo MoskwaSpartak Moskwa22 Giennadij Gusarow (Torpedo Moskwa)22 kluby, 2 grupy+finały
1962  8Spartak MoskwaDinamo MoskwaDinamo Tbilisi17 Michaił Mustygin (Biełaruś Mińsk)22 kluby, 2 grupy+finały
Pierwsza grupa klasy A mistrzostw ZSRR w piłce nożnej (ros. Первая группа класса «А» чемпионата СССР по футболу)
1963  10Dinamo MoskwaSpartak MoskwaDynama Mińsk27 Oleg Kopajew (SKA Rostów nad Donem)20 klubów
1964  1Dinamo TbilisiTorpedo MoskwaCSKA Moskwa16 Władimir Fiedotow (CSKA Moskwa)17 klubów
1965  2Torpedo MoskwaDynamo KijówCSKA Moskwa18 Oleg Kopajew (SKA Rostów nad Donem)17 klubów
1966  2Dynamo KijówSKA Rostów nad DonemNeftianik Baku20 Ilja Datunaszwili (Dinamo Tbilisi)19 klubów
1967  3Dynamo KijówDinamo MoskwaDinamo Tbilisi19 Michaił Mustygin (Dynama Mińsk)19 klubów
1968  4Dynamo KijówSpartak MoskwaTorpedo Moskwa22 Birodar Abduraimov (Paxtakor Taszkent),
Georgi Gawaszeli (Dinamo Tbilisi)
20 klubów
1969  9Spartak MoskwaDynamo KijówDinamo Tbilisi16 Nikołaj Osianin (Spartak Moskwa),
Władimir Proskurin (SKA Rostów nad Donem),
Dżemal Cherchadze (Torpedo Kutaisi)
20 klubów, 2 grupy+finały
Wyższa grupa klasy A mistrzostw ZSRR w piłce nożnej (ros. Высшая группа класса «А» чемпионата СССР по футболу)
1970  6CSKA MoskwaDinamo MoskwaSpartak Moskwa17 Giwi Nodia (Dinamo Tbilisi)17 klubów
Wyższa liga mistrzostw ZSRR w piłce nożnej (ros. Высшая лига чемпионата СССР по футболу)
1971  5Dynamo KijówArarat ErywańDinamo Tbilisi16 Eduard Małofiejew (Dynama Mińsk)16 klubów
1972  1Zoria WoroszyłowgradDynamo KijówDinamo Tbilisi14 Ołeh Błochin (Dynamo Kijów)16 klubów
1973  1Ararat ErywańDynamo KijówDinamo Moskwa18 Ołeh Błochin (Dynamo Kijów)16 klubów
1974  6Dynamo KijówSpartak MoskwaCzornomoreć Odessa20 Ołeh Błochin (Dynamo Kijów)16 klubów
1975  7Dynamo KijówSzachtar DonieckDinamo Moskwa18 Ołeh Błochin (Dynamo Kijów)16 klubów
1976 (wiosna)  11Dinamo MoskwaArarat ErywańDinamo Tbilisi8 Arkadij Andreasjan (Ararat Erywań)16 klubów, 1 runda
1976 (jesień)  3Torpedo MoskwaDynamo KijówDinamo Tbilisi13 Aleksandr Markin (Zenit Leningrad)16 klubów, 1 runda
1977  8Dynamo KijówDinamo TbilisiTorpedo Moskwa17 Ołeh Błochin (Dynamo Kijów)16 klubów
1978  2Dinamo TbilisiDynamo KijówSzachtar Donieck19 Gieorgij Jarcew (Spartak Moskwa)16 klubów
1979  10Spartak MoskwaSzachtar DonieckDynamo Kijów26 Witalij Staruchin (Szachtar Donieck)18 klubów
1980  9Dynamo KijówSpartak MoskwaZenit Leningrad20 Siergiej Andriejew (SKA Rostów nad Donem)18 klubów
1981  10Dynamo KijówSpartak MoskwaDinamo Tbilisi23 Ramaz Szengelia (Dinamo Tbilisi)18 klubów
1982  1Dynama MińskDynamo KijówSpartak Moskwa23 Andriej Jakubik (Paxtakor Taszkent)18 klubów
1983  1Dnipro DniepropetrowskSpartak MoskwaDynama Mińsk18 Jurij Gawriłow (Spartak Moskwa)18 klubów
1984  1Zenit LeningradSpartak MoskwaDnipro Dniepropetrowsk19 Siergiej Andriejew (SKA Rostów nad Donem)18 klubów
1985  11Dynamo KijówSpartak MoskwaDnipro Dniepropetrowsk35 Ołeh Protasow (Dnipro Dniepropetrowsk)18 klubów
1986  12Dynamo KijówDinamo MoskwaSpartak Moskwa21 Aleksandr Borodiuk (Dinamo Moskwa)16 klubów
1987  11Spartak MoskwaDnipro DniepropetrowskŽalgiris Wilno18 Ołeh Protasow (Dnipro Dniepropetrowsk)16 klubów
1988  2Dnipro DniepropetrowskDynamo KijówTorpedo Moskwa16 Aleksandr Borodiuk (Dinamo Moskwa),
Jewhen Szachow (Dnipro Dniepropetrowsk)
16 klubów
1989  12Spartak MoskwaDnipro DniepropetrowskDynamo Kijów16 Siergiej Rodionow (Spartak Moskwa)16 klubów
1990  13Dynamo KijówCSKA MoskwaDinamo Moskwa12 Walerij Szmarow (Spartak Moskwa),
Ołeh Protasow (Dynamo Kijów)
13 klubów
1991  7CSKA MoskwaSpartak MoskwaTorpedo Moskwa18 Igor Koływanow (Dinamo Moskwa)16 klubów

Statystyka

Klasyfikacja według klubów

W dotychczasowej historii Mistrzostw ZSRR na podium oficjalnie stawało w sumie 11 drużyn. Liderem klasyfikacji jest Dynamo Kijów, który zdobył 13 tytułów mistrzowskich.

Stan na maj 2017.

Lp.KlubMiejsca na podiumZwycięskie sezony
Gold medal with cup.svgSilver medal with cup.svgBronze medal with cup.svg
1.Dynamo Kijów131131961, 1966, 1967, 1968, 1971, 1974, 1975, 1977, 1980, 1981, 1985, 1986, 1990
2.Spartak Moskwa121291936 (j), 1938, 1939, 1952, 1953, 1956, 1958, 1962, 1969, 1979, 1987, 1989
3.Dinamo Moskwa111151936 (w), 1937, 1940, 1945, 1949, 1954, 1955, 1957, 1959, 1963, 1976 (w)
4.CSKA Moskwa7461946, 1947, 1948, 1950, 1951, 1970, 1991
5.Torpedo Moskwa3361960, 1965, 1976 (j)
6.Dinamo Tbilisi25131964, 1978
7.Dnipro Dniepropetrowsk2221983, 1988
8.Ararat Erywań1201973
9.Dynama Mińsk1031982
9.Zenit Leningrad1011984
10.Zoria Woroszyłowgrad1001972
10.Szachtar Donieck022
11.SKA Rostów nad Donem010
Łokomotiw Moskwa010
13.Žalgiris Wilno001
Czornomoreć Odessa001
Neftianik Baku001
Mietałłurg Moskwa001

Mistrzowie wśród miast i republik ZSRR

  • 4 razy:
drużyna Moskwy
  • 1 raz:
drużyna Charkowa
drużyna Rosyjskiej SFRR

Klasyfikacja według miast

Siedziby klubów: Stan na maj 2017.

MiastoLiczba tytułówDrużyny
Moskwa33Spartak Moskwa (12), Dinamo Moskwa (11), CSKA Moskwa (7), Torpedo Moskwa (3)
Kijów13Dynamo Kijów
Dniepr2Dnipro Dniepropetrowsk
Tbilisi2Dinamo Tbilisi
Erywań1Ararat Erywań
Leningrad1Zenit Leningrad
Mińsk1Dynama Mińsk
Woroszyłowgrad1Zoria Woroszyłowgrad

Uhonorowane kluby

Po zdobyciu 10 tytułów mistrza ZSRR zezwala się na umieszczanie na koszulce złotej gwiazdki symbolizującej liczbę wywalczonych tytułów mistrzowskich.

Mistrzowskie gwiazdki ma:

Uczestnicy

W 54 ligowych Mistrzostwach ZSRR rozgrywanych od 1936 do 1991 roku włącznie wzięło udział ogółem 61 zespołów. Spośród nich tylko Dynamo Kijów i Dinamo Moskwa uczestniczyły w każdej edycji.

Zobacz też

  • I liga radziecka
  • Puchar ZSRR

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Yellow pog.svg
Shiny yellow button/marker widget. Used to mark the location on a map.
Gold medal with cup.svg
Autor: Michał460, Licencja: CC BY-SA 3.0
Złoty medal z pucharem.
Silver medal with cup.svg
Autor: Michał460, Licencja: CC BY-SA 3.0
Srebrny medal z pucharem.
Bronze medal with cup.svg
Autor: Michał460, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brązowy medal z pucharem.
Petersburg coat of arms 1730.png
Saint Petersburg, coat of arms (1730)
Emblem of the Russian SFSR (1920-1978).svg
Emblem of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (RSFSR) (1920-1954)
Full Star Yellow.svg
A completely filled star, yellow on transparent background, for use with star ratings
European Soviet Union laea location map.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of European Soviet Union.
  • Projection: Lambert azimuthal equal-area projection.
  • Area of interest:
  • N: 75.0° N
  • S: 40.0° N
  • W: 25.0° E
  • E: 60.0° E
  • Projection center:
  • NS: 57.5° N
  • WE: 42.5° E
  • GMT projection: -JA42.5/57.5/20c
  • GMT region: -R25.450860698632475/38.37411418933942/86.79037939442836/70.79910933370674r
  • GMT region for grdcut: -R-2.0/38.0/87.0/76.0r
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Flag of the Armenian Soviet Socialist Republic (1952–1990).svg
Flag of the Armenian Soviet Socialist Republic
Coat of Arms of Moscow (Soviet).svg
Autor: Sarumo74, Licencja: CC BY 3.0
Versión vectorial del Escudo Soviético de Moscú, en base a:

Vector version of Shielf Soviet Moscow, based on:

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Coat_of_Arms_of_Moscow_%28Soviet%29.jpg
Coat of Arms of Odessa.svg
Coat of Arms of Odessa
SovietHerbOfKharkov2.svg
A Version of the Soviet coat of arms of Kharkov.