Mitsubishi G6M1

Mitsubishi G6M1

Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	Mitsubishi
Typ	samolot myśliwski
Konstrukcja	metalowa
Załoga	10
Historia
Data oblotu	1940
Liczba egzemplarzy	30
Dane techniczne
Napęd	2 × Mitsubishi Kasei 11 MK4A
Moc	1530 KM (1126 kW)
Wymiary
Rozpiętość	24,88 m
Długość	19,97 m
Wysokość	4,9 m
Powierzchnia nośna	78 125 m²
Masa
Własna	7000 kg 6800 kg (G6M1–K i G6M1–L2)
Startowa	9500 kg G6M1 Model 11 8800 kg G6M1 Model 11 12 410 kg G6M1–L2
Osiągi
Prędkość maks.	416 km/h G6M1 Model 11 440 km/h G6M1–K 444 km/h G6M1–L2
Prędkość min. opadania	130 km/h G6M1 Model 11 i G6M1–K 133 km/h G6M1–L2
Zasięg	4180 km G6M1–L2
Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 x działka Typ 99 kalibru 20 mm 1 x karabin maszynowy Typ 97 kalibru 7,7 mm
Użytkownicy
Japonia

Mitsubishi G6M1 – japoński myśliwiec eskortowy z okresu II wojny światowej. Był specjalnie do tego celu przebudowaną wersją samolotu bombowego Mitsubishi G4M i miał za zadanie eskortować wyprawy bombowe. Nigdy jednak nie został użyty zgodnie z przeznaczeniem, a wyprodukowane egzemplarze służyły jako samoloty treningowe i transportowe.

Historia

Geneza

23 października 1939 roku oblatano bombowiec Mitsubishi G4M^[1]. Maszyna, pomimo bardzo dobrych osiągów, nie została skierowana od razu do produkcji seryjnej. Wiązało się to z sytuacją w Chinach, gdzie lotnictwo Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej prowadziło intensywne działania bojowe między innymi z użyciem bombowców Mitsubishi G3M i właśnie tych maszyn potrzebowała w pierwszej kolejności marynarka^[1]. Niechętnie zatem patrzyła na zakłócanie ich dostaw, a stałoby się tak w przypadku uruchomienia linii montażowej nowych bombowców G4M. Dodatkowo nowe samoloty wymagały czasu, aby przeszkolić w ich obsłudze załogi^[1]. Samoloty G3M pierwotnie przeznaczono do ataków na wrogie okręty, jednak z powodu braku tego rodzaju celów były często wykorzystywane do bombardowań miast i pozycji nieprzyjaciela^[2]. Zasięg prowadzonych działań sprawiał, że maszyny realizowały swoje zadania często bez osłony myśliwskiej, narażając się tym samym na przeciwdziałanie ze strony nieprzyjacielskiego lotnictwa. Straty były na tyle duże, że zrezygnowano z przeprowadzania nalotów dziennych na korzyść akcji przeprowadzanych w nocy^[2]. Szeroko wykorzystywane w Chinach myśliwce marynarki Mitsubishi A5M nie posiadały wystarczającego zasięgu aby towarzyszyć japońskim wyprawom bombowym w drodze nad cel. W tych okolicznościach, chińscy piloci latający na niezbyt nowoczesnych samolotach I-15bis, I-153 czy I-16 zadawali G3M ciężkie straty^[1]. Jednym z pomysłów, aby zaradzić zaistniałej sytuacji, było przebudowanie kilku maszyn wersji G3M2 do roli samolotów eskortowych^[1][2]. Zamierzano usunąć z nich wyposażenie bombowe, a w zamian uzbroić je w dodatkowe karabiny i działka. Do roli myśliwców eskortowych przeznaczono maszyny G3M2 Model 22. Pomysł nie sprawdził się, klasyczne bombowce G3M po zrzuceniu ładunku szybko oddalały się znad celu, a eskortowe G3M2, obciążone wyposażeniem strzeleckim i dziesięcioosobową załogą nie były w stanie dotrzymać im kroku^[1][2]. Pojawienie się G4M, samolotu o zdecydowanie większych osiągach niż G3M sprawiło, że pomysł odżył na nowo.

Projekt

Jeszcze przed oblataniem prototypu G4M, pomimo sprzeciwów ze strony wytwórni, pod koniec 1938 roku zapadła decyzja o przebudowie samolotu na maszynę eskortową. Inicjatorem całego przedsięwzięcia była marynarka, która z jednej strony chciała pozyskać maszynę eskortową ale z drugiej, była to również próba opóźnienia wprowadzenia bombowych wersji G4M^[1]. Pracę nad nową konstrukcją podjęto w Pierwszym Arsenale^[a] Lotniczo–Technicznym Lotnictwa Marynarki (第一海軍航空技術廠, Dai–Ichi Kaigun Kōkū Gijutsu–shō, znanym pod skrótowym określeniem Kūgishō) w Yokosuka. Nowa konstrukcja otrzymała oznaczenie 12–Shi Rikujo Kogeki–Ki Kai (12–Shi Doświadczalny Lądowy Samolot Uderzeniowy Marynarki Wojennej Zmodyfikowany)^[3][1]. Usunięto wyposażenie bombowe a same drzwi bombowe zaspawano. Pod kadłubem – w miejscu komory bombowej – umieszczono dużą kroplową gondolę strzelecką. W jej wnętrzu umieszczono dwa działka Typ 99–1 Model1 kalibru 20 mm. Jedno z nich mogło prowadzić ogień do przodu, a drugie do tyłu. Kolejne działko Typ 99–1 umieszczono w ogonie samolotu, a następne, takie samo – zainstalowano na przenośnej lawecie – w środku kadłuba. Laweta umożliwiała prowadzenie ognia z boku kadłuba raz z jednej, raz z drugiej strony. Na dziobowym stanowisku strzeleckim, podobnie jak w wersji bombowej, pozostawiono pojedynczy karabin Typ 97 kalibru 7,7 mm. Zlikwidowano grzbietowe stanowisko strzeleckie, usunięto część skrzydłowych, integralnych zbiorników paliwa znajdujących się na zewnątrz od silnika, a pozostawione zbiorniki pokryto trójwarstwową osłoną z gumy, ochraniając w ten sposób tylne i przednie ściany zbiorników^[4]. Zapas paliwa umieszczony w skrzydłach został przeznaczony na dolot nad cel; walkę nad celem i powrót do bazy miały natomiast zapewnić dodatkowe zbiorniki umieszczone w komorze bombowej wewnątrz kadłuba, które również zostały osłonięte warstwą gumy. Ilość paliwa w porównaniu z wersją bombową uległa zmniejszeniu z 4900 do 3640 litrów^[5]. Liczbę członków załogi zwiększono do 10 osób. Podobnie jak to miało miejsce w przypadku eskortowej wersji G3M, a później amerykańskich Boeing YB-40 Flying Fortress i Consolidated XB-41 Liberator, pomysł, aby uzbrojone bombowce pełniły rolę samolotów eskortowych, nie sprawdził się. Pomimo usunięcia wyposażenia i uzbrojenia bombowego, dodatkowe uzbrojenie strzeleckie oraz wieżyczki zwiększały masę samolotu oraz pogarszały właściwości lotne. W efekcie osiągi maszyny odbiegały od parametrów bombowców, które pozbywszy się swojego ładunku nad celem, pozostawiały swoją eskortę za sobą. Dopiero wprowadzanie klasycznych samolotów myśliwskich (w sierpniu 1940 roku w Chinach pojawił się myśliwiec Mitsubishi A6M, o dużym zasięgu) zapewniło ochronę wyprawom bombowym. Prace prowadzone nad wersją G6M1, opóźniły wprowadzenie do linii bombowych wariantów G4M o około rok^[3].

Służba

Bataan 1 i Bataan 2 na wyspie Le Shima, na pierwszym planie G4M1

Pierwsze dwie maszyny, przebudowane z gotowych płatowców G4M, ukończono w sierpniu 1940 roku; we wrześniu kolejne dwie, a do końca roku kolejnych dwanaście. W sumie do marca 1941 roku wybudowano 30 egzemplarzy. Samolot nigdy nie został wprowadzony do akcji w roli maszyny myśliwskiej. Pierwsze trzy G6M, które miały przejść cykl badań w roli myśliwców skierowano do Takao Kōkūtai (Korpus Lotniczy/Grupa Powietrzna Takao), wykorzystano do przeszkolenia załóg samolotów bombowych G4M^[4]. Wprowadzenie do akcji A6M sprawiło, że G6M stały się zbędne, przebudowano je do roli samolotów szkolnych dla załóg bombowych, usuwając z nich zbędne wyposażenie strzeleckie. Tak zmodyfikowane samoloty otrzymały oznaczenie Duży Lądowy Samolot Treningowy Marynarki Wojennej Typ 1^[1] i skrótowe oznaczenie G6M1–K, przyjęto je na uzbrojenie w kwietniu 1941 roku^[4]. Część z wybudowanych samolotów zmodernizowano do pełnienia roli samolotu transportowego, mogącego przewozić dwudziestu spadochroniarzy wraz z wyposażeniem lub ekwiwalent ładunku^[6]. W boku kadłuba, w miejscu standardowych, umieszczono duże drzwi ułatwiające desantowanie. Zdemontowano zbędne uzbrojenie, dzięki czemu zredukowano załogę do pięciu osób. Tak zmodyfikowana maszyna otrzymała oznaczenie G6M1–L2 i przyjęto ją na uzbrojenie w październiku 1941 roku. Część maszyn G6M1–L2 wykorzystywana była w sztabach flotylli powietrznych jako samoloty dyspozycyjne. Samoloty G6M1–L2 wykorzystywano w 1, 2 i 3 Kōkūtai oraz w Kōkūtai 1001 i 202 (jednostki lotnictwa transportowego) i Tainan Kōkūtai^[7]. Ostatnim zadaniem wersji G6M1–L2 było przewiezienie z Kisarazu w Japonii na wyspę Ie jima delegacji pod przewodnictwem generała Torashiro Kawabe w celu odbycia rozmów kapitulacyjnych z generałem Douglasem MacArthurem. Misje wykonały dwie maszyny oznaczone jako Bataan 1, pod którym krył się samolot G6M1–L2 i Bataan 2, którym była G4M1^[7]. Obydwa samoloty pomalowane były całe na biało, a w miejscu zarezerwowanym dla Hinomaru zostały wymalowane zielone krzyże. Kryptonimy Bataan wybrał osobiście MacArthur a nawiązywały one do bataańskiego marszu śmierci. Po wylądowaniu na Ie jima japońska delegacja przesiadła się na pokład amerykańskiego Douglas C-54 Skymaster, którym polecieli do Manili na Filipinach, gdzie oczekiwał na nich MacArthur. Po zakończeniu rozmów japońska delegacja wróciła na Ie jima, lecz z powodu awarii G4M1 wszystkich musiał na pokład wziąć Bataan 1. Podczas lotu powrotnego do Japonii maszyna z powodów technicznych musiała awaryjnie lądować w okolicach rzeki Tenryū na wyspie Honsiu^[7].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Zalewski, Mitsubishi G4M (Betty), "Lotnictwo", nr 2 (2012), s. 90, ISSN 1732-5323.
• Krzysztof Zalewski, Mitsubishi G4M (Betty), "Lotnictwo", nr 3 (2012), s. 78-87, ISSN 1732-5323.
• Krzysztof Zalewski, Mitsubishi G3M Nell Cz. I, "Nowa Technika Wojskowa", nr 2 (1997), s. 23-31, ISSN 1230-1655.
• Jacek Nowicki: Mitsubishi G4M "Betty". Warszawa: MILITARIA, 1998. ISBN 83-7219-20-8.
• Osamu Tagaya: Mitsubishi Type 1 Rikko 'Betty' Units of World War II. Oxford: Osprey Publishing, 2001. ISBN 1-84176-082-X.
• Martin Ferkl: Mitsubishi G4M Betty. Ostrava: REVI Publications, 2002, s. 6. ISBN 80-85957-09-4.