Mittelbau-Dora

Mittelbau-Dora
Konzentrationslager Mittelbau-Dora
Podobóz Mittelbau-Dora
Ilustracja
(c) Bundesarchiv, Bild 146-1991-061-19 / CC-BY-SA 3.0
Typ

obóz koncentracyjny

Odpowiedzialny

 III Rzesza

Rozpoczęcie działalności

28 sierpnia 1943

Zakończenie działalności

2 kwietnia 1945

Terytorium

III Rzesza

Miejsce

k. Nordhausen

Liczba podobozów

40

Liczba więźniów

~ 60 tysięcy

Narodowość więźniów

Francuzi, Polacy, Żydzi

Liczba ofiar

~ 20 tysięcy

Liczebność personelu

1000-3300

Komendanci

Otto Förschner
Richard Baer

Wyzwolony przez

alianci

 

11 kwietnia 1945

Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej
51,534800°N 10,748800°E/51,534800 10,748800
Mapa obozu
W sztolni obozu
Pieniądze na obozy

Mittelbau-Dora, Arbeitslager Dora, Konzentrationslager Mittelbau-Doraniemiecki obóz koncentracyjny, założony w pobliżu Nordhausen (Turyngia, Niemcy). Obóz funkcjonował od sierpnia 1943 do końca II wojny światowej, został założony w celu dostarczenia niewolniczej siły roboczej dla pobliskiej podziemnej fabryki zbrojeniowej Mittelwerk.

Historia obozu

Założenie obozu wiąże się bezpośrednio ze zbombardowaniem przez lotnictwo brytyjskie fabryki rakiet wojskowych w Peenemünde na wyspie Uznam. Bombardowanie miało miejsce w nocy z 17 na 18 sierpnia („Operacja Hydra”) 1943 i wywołało wystarczający lęk w dowództwie niemieckim, by już dziesięć dni później rozpocząć prace adaptacyjne w kompleksie podziemnych sztolni Wirtschaftliche Forschungsgesellschaft mbH (WiFo) w okolicach góry Kohnstein koło miasta Nordhausen. Sprowadzono na miejsce więźniów z Buchenwaldu i rozpoczęto prace w największej tajemnicy. Więźniowie, którzy trafiali do Dora mieli w założeniu pozostać tam do śmierci. 30 września 1944 rozkazem D I/1 Az: 14 a 12 u Geheim tgb 1231/44 obóz z dniem 1 października stał się obozem autonomicznym, wraz z około 30 podobozami i komandami zewnętrznymi pracującymi w okolicach, pod zarządem SS-Sturmbannführera Otto Förschnera.

Sam obóz był również (zwłaszcza na początku) umieszczony pod ziemią. Baraki były umiejscowione w galeriach podziemnych. W styczniu 1944 prace były na tyle zaawansowane, że było możliwe rozpoczęcie prac nad konstrukcją rakiet. Wówczas wymieniono wszystkich więźniów przemęczonych i wyczerpanych na nowych, pozostałych kierując do okolicznych podobozów, które pracowały nad konstrukcją innych podziemnych fabryk niemieckich.

Niemcy planowali przeniesienie pod ziemię dużej części swych fabryk zbrojeniowych. Wiele firm przeprowadzało się specjalnie w pobliże Nordhausen. Pod koniec 1944 transporty ewakuacyjne (marsze śmierci) z Auschwitz-Birkenau i innych obozów dotarły do Mittelbau-Dora. Jednak byli to więźniowie zbyt wyczerpani, by pracować w tych fatalnych warunkach: ginęli bardzo szybko z przemęczenia. W kwietniu 1945 obóz był ewakuowany, pociągami i piechotą. W ten sposób większość obozu głównego i podobozów została zupełnie opróżniona z więźniów.

Więźniowie i ofiary

Praca więźniów była bardzo trudna, prawie nieustannie wykonywana pod ziemią, w skrajnym terrorze i przy zdecydowanym niedożywieniu. Umieralność była rekordowa, zwłaszcza w ostatnim okresie funkcjonowania kompleksu. Około 60 tysięcy więźniów przeszło przez Mittelbau-Dora, część z nich została później skierowana do innych obozów. Liczbę ofiar szacuje się na ponad 20 tysięcy, wśród których około 10 tysięcy zginęło podczas ewakuacji (marsze śmierci) a 1200 jako ofiary bombardowań alianckich. Wśród więźniów, w porównaniu z innymi obozami, dość wysoki odsetek stanowili Francuzi.

Dzieje powojenne

Bezpośrednio po II wojnie światowej teren obozu służył aliantom jako miejsce obozu dla tak zwanych dipisów (od angielskiego displaced persons) – osób przemieszczonych, ofiar nazizmu oczekujących na powrót do swych miejsc zamieszkania. Najlepsi niemieccy eksperci konstrukcji rakietowych zostali przechwyceni przez Amerykanów i wywiezieni do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadzili dalsze badania na potrzeby USA. Po wojnie zabudowania obozowe zostały zniszczone. W 1966 powstało pierwsze muzeum w dawnym budynku krematorium. Po 1989 muzeum powiększyło swój stan posiadania, zmieniono wystawy, a podziemne galerie udostępniono zwiedzającym.

Zobacz też

  • Procesy załogi Mittelbau-Dora przed Trybunałem Wojskowym w Dachau

Bibliografia

  • Karsten Uhl/Jens-Christian Wagner: Obóz koncentracyjny Mittelbau-Dora. Miejsce kaźni Polaków, in: Zeszyty Majdanka 24, 2008: 65-122.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Mittelbau-Dora money.jpg
Autor: Jiří Nedas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Peníze používané v KZ Dora-Mittelbau
Germany, Thüringen, Nordhausen, KZ Dora-Mittelbau (1).JPG
Autor: Vincent van Zeijst, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of the Nazi concentration camp Dora-Mittelbau in Nordhausen (Thuringia, Germany), with explanations in i.a. English.
Black pog.svg
Shiny black button/marker widget.
German Empire 1937 adm location map.svg
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of the German Empire 1937
Bundesarchiv Bild 146-1991-061-19, Niedersachswerfen, Produktion von V1 - V2.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 146-1991-061-19 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
G8501 A 200