Mjølner
| młot w mitologii nordyckiej | |
 Współczesny Mjølner | |
| Wykonawca | Sindri i Brokk |
|---|---|
| Właściciel | |
| Właściwości | rzucony wracał zawsze do ręki |
Mjølner, Mjolnir (także Mjǫlnir, Mjollnir, Mjölner, Mjölnir, Mjølnir lub Mjølne) – w mitologii nordyckiej młot Thora, boga burzy i piorunów. Według Snorriego Sturlusona został wykuty przez krasnoludy o imionach Sindri i Brokk.
Nazwa
Znaczenie słowa Mjølner jest zwykle tłumaczone jako ten, który miażdży, od czasownika mölva miażdżyć, po łacinie malleus.
Polskie słowo mleć lub mielić pochodzi z języka prasłowiańskiego *melti, a to od praindoeuropejskiego *mel(ә) – rozkruszać, rozdrabniać; por. miałki[1].
Inna teoria łączy tę nazwę z rosyjskim молния (mołnija) i walijskim mellt, oznaczającymi „błyskawica”. Ta teoria utożsamia Mjølner z piorunem jako bronią boga burzy, podobnie do innych mitologii indoeuropejskich[2].
W tekstach staronordyckich jest określany jako hamarr „młot”, które to słowo w staronordyckim i niektórych współczesnych dialektach norweskich może znaczyć zarówno „młot”, jak i „kamień/skała”, z indoeuropejskiego określenia na „kamień, narzędzie kamienne”, h₂éḱmō; co łączy się z sanskryckim aśman, oznaczającym „kamień, skała, kamienne narzędzie, młot”, a także „błyskawica”[3].
Mjøl we współczesnym norweskim (nynorsk) oznacza dosłownie „mąka” lub „proszek”, więc „Mjølner” może oznaczać „mielący na pył”.
Mitologia nordycka
Edda prozaiczna
W Gylfaginning w Eddzie Prozaicznej (Młodszej) Mjølner jest wymieniany jako jedna z trzech cennych rzeczy posiadanych przez Thora, obok pasa podwajającego jego moc i żelaznych rękawic. Tam też znajduje się informacja, że po śmierci Thora (który zginie w Ragnaröku), jego młot odziedziczą jego synowie: Modi i Magni.
Informacje o pochodzeniu Mjølnera znajdują się w Skáldskaparmál: Loki zakłada się o głowę z Sindrim (lub Eitrim) i jego bratem Brokkrem, że nie zdołają oni stworzyć piękniejszych przedmiotów niż synowie Ivaldiego (karły, które stworzyły cenne rzeczy dla bogów: włócznie Odyna Gungnir i łódź Freja Skíðblaðnir). Mimo że Loki usiłuje im przeszkodzić, karły tworzą Gullinburstiego, dzika dla Freja, Draupnir, złoty pierścień dla Odyna, który codziennie powiela się dziewięciokrotnie, i Mjølner dla Thora. Lokiemu udaje się uniknąć zapłaty, twierdząc, że karły musiałyby przeciąć jego szyję żeby odebrać głowę, a ta nie była przedmiotem zakładu. Edda opisuje ponadto młot jako broń, którą Thor mógł uderzać tak mocno jak tylko chciał, która rzucona, wracała zawsze do jego ręki i którą mógł w razie potrzeby łatwo schować w kieszeni.
Edda poetycka
Pieśń Þrymskviða w Eddzie poetyckiej opowiada o tym, jak olbrzym Thrym, kradnie Mjølner i żąda za jego zwrot ręki bogini Frei. Aby odzyskać młot, Loki namawia Thora by przebrał się za Freję i udał, że przyjmuje warunki Thrymra. Podczas wesela olbrzym kładzie Mjølner na kolanach „panny młodej”, a Thor zrzuca przebranie i zabija młotem Thryma i zebranych gigantów.
Świadectwa archeologiczne
Srebrna zawieszka w kształcie Mjølnera (dł. 4.6 cm) znaleziona na Olandii w Szwecji, obecnie przechowywana w Szwedzkim Muzeum Historycznym w Sztokholmie.
Mjølner odkryty w 1877 w Skanii w Szwecji.
Brązowa statuetka przedstawiająca Thora z młotem (ok. 1000 r.), znajdująca się w Islandzkim Muzeum Narodowym w Reykjaviku.
Współczesne użycie
Neopogaństwo
Obecnie Mjöllnir jest ważnym symbolem w Ásatrú i szeroko rozumianym germańskim rekonstrukcjonizmie religijnym. Naszyjniki w kształcie młota Thora (historycznie noszone głównie przez kobiety[4]) oraz tatuaże z tym motywem są często spotykane wśród wyznawców tych ruchów. Także heavy metal, zwłaszcza viking metal i pagan metal, spopularyzowały użycie tego symbolu.
Heraldyka
Mjöllnir bywa używany jako logo, symbol czy godło, najczęściej w Skandynawii.
(c) Lokal_Profil, CC BY-SA 2.5Godło gminy Torsås, Szwecja.
Godło szwedzkiego lodołamacza Tor.
Godło szwedzkiego okrętu HMS Mjölner.
Flaga Wysokoislandzkiego, ruchu purystycznego w języku islandzkim.
Herb gminy Thorshavn, Wyspy Owcze.
Przypisy
- ↑ - ә 12, Berlin, Boston: DE GRUYTER, DOI: 10.1515/9783111357997.166 [dostęp 2022-07-28].
- ↑ Turville-Petre, E.O.G. Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia. London: Weidfeld and Nicoson, 1998. s. 81.
- ↑ Julius Pokorny, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (1959).
- ↑ Maciej Zaremba: Wikingowie i ich moce. Histmag.org, 2017-01-08. s. 2. [dostęp 2017-01-08].
Media użyte na tej stronie
Autor: Walterdenkens (talk), Licencja: CC-BY-SA-3.0
the Þórsfrónvé flag with the hammer of Thor as symbol for High Icelandic
"The third gift — an enormous hammer" by Elmer Boyd Smith. The dwarven sons of Sons of Ivaldi forge the hammer Mjolnir for the god Thor while Loki watches on. On the table before them sits their other creations: the multiplying ring Draupnir, the boar Gullinbursti, the ship Skíðblaðnir, the spear Gungnir, and golden hair for the goddess Sif.
The insignia of Tórshavn in the Faroe Islands
Autor: Wolfgang Sauber, Licencja: CC BY-SA 3.0
National Museum of Iceland, Reykjavik. Figure of god Thor ( ca. 1000 AD ), made of bronze.
(c) Lokal_Profil, CC BY-SA 2.5
This coat of arms was drawn based on its blazon which – being a written description – is free from copyright. Any illustration conforming with the blazon of the arms is considered to be heraldically correct. Thus several different artistic interpretations of the same coat of arms can exist. The design officially used by the armiger is likely protected by copyright, in which case it cannot be used here.
Individual representations of a coat of arms, drawn from a blazon, may have a copyright belonging to the artist, but are not necessarily derivative works.
An amulet, "silver strongly gilt", representing the hammer of Thor. Found in 1877 in Skåne, Sweden.
Autor: Vulkano Uwe H. Friese , Bremerhaven, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mjöllnir
_vapen.svg)
(c) Lokal_Profil, CC BY-SA 2.5
This coat of arms was drawn based on its blazon which – being a written description – is free from copyright. Any illustration conforming with the blazon of the arms is considered to be heraldically correct. Thus several different artistic interpretations of the same coat of arms can exist. The design officially used by the armiger is likely protected by copyright, in which case it cannot be used here.
Individual representations of a coat of arms, drawn from a blazon, may have a copyright belonging to the artist, but are not necessarily derivative works.