Mlask zadziąsłowy

Ten artykuł od 2011-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mlask zadziąsłowy

Numer IPA	178
ǃ
Jednostka znakowa	ǃ
Unikod	U+01c3
UTF-8 (hex)	c7 83
ʗ
Jednostka znakowa	ʗ
Unikod	U+0297
UTF-8 (hex)	ca 97
Inne systemy
X-SAMPA	!\
Kirshenbaum	C!
IPA Braille↗	⠯⠞
Przykład
informacje • pomoc
Obraz znaku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Mlask zadziąsłowy – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczony symbolem: [ǃ], ponieważ mlask może mieć za „podkład” różnego typu artykulację tylnojęzykową, stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǃ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kǃ]:

• modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały w wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji (zob. mlaski).
• podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
• koniuszek języka i jego brzeżek kontaktuje się tuż za górnymi dziąsłami, tworząc zwarcie, równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie, jak przy wymowie [k]. W powstałej komorze dochodzi do pojawienia się podciśnienia w wyniku „ssącego” ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady dziąsłowej, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.

Warianty

Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj „podkładu”:

• artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǃ].
• plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǃʰ]
• plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kǃˣ]
• spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǃ], [ɡ̈ǃ]
• spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glottalizacja): [kǃˀ]
• spółgłoska może zostać wymówiona ejektywnie: [kǃˣʼ]

Również dokładne miejsce utworzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.

Zobacz też:

• mlask dwuwargowy [ʘ]
• mlask zębowy [ǀ]
• mlask boczny dziąsłowy [ǁ]
• mlask podniebienny [ǂ]

Przykłady

Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych ok. 80, w tym zadziąsłowe.

Pisownia

W ortografii języka xholo (z grupy języków khoisan) mlask zadziąsłowy jest reprezentowany przez grafem q, mlask przydechowy qh, mlask dyszący gq, mlaski nosowe nq, ngq, nkq.

Terminologia

Mlask zadziąsłowy oznacza w istocie spółgłoskę o zadziąsłowym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Mlask apiko-postalweloarny.

Linki zewnętrzne

• Mlaski zadziąsłowe w języku zhu|hoasi. hctv.humnet.ucla.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)].