Mlecz zwyczajny

Mlecz zwyczajny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	mlecz
Gatunek	mlecz zwyczajny
Nazwa systematyczna
Sonchus oleraceus (L.) L. Sp. pl. 2:794. 1753[3]

Mlecz zwyczajny, mlecz warzywny (Sonchus oleraceus L.)^[4] – gatunek roślin należący do rodziny astrowatych (Asteraceae).

Zasięg występowania

Dawniej jego obszar występowania obejmował Afrykę Północną i Makaronezję, całą Europę i znaczną część Azji. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się szeroko nie tylko na inne regiony Afryki i Azji, ale także na inne kontynenty i wyspy^[5]. Obecnie jest gatunkiem kosmopolitycznym; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i licznych wyspach. Na półkuli południowej sięga po południowe krańce Ameryki Południowej, na północy po Alaskę, Grenlandię. Islandię i Półwysep Skandynawski^[6].

Pierwotnie był to gatunek zachodnio-śródziemnoatlantycki i występował nad brzegami mórz. Obecnie stał się gatunkiem kosmopolitycznym. W Europie rozprzestrzenił się już w neolicie i ma status archeofita. W Polsce najstarsze jego znaleziska pochodzą ze średniowiecza i również ma status archeofita^[7]. Obecnie jest bardzo pospolity w całym kraju. W górach sięga tak wysoko jak uprawy^[7].

Morfologia

Łodyga

Osiąga wysokość do 1,2 m, jest wzniesiona, pusta w środku, o powierzchni kreskowanej, zielonej i miejscami fioletowo nabiegłej. W dolnej części naga, w górnej gruczołowato owłosiona. Zawiera sok mleczny^[7].

Liście

Dolne wyrastają na szeroko oskrzydlonym ogonku, Są pierzastodzielne, o strzałkowatej nasadzie i trójkątnym odcinku szczytowym. Górne są siedzące i przeważnie niepodzielone. Blaszka ma brzegi delikatnie, kolczasto ząbkowane i również zawiera sok mleczny^[7].

Kwiaty

Jasnożółte, zebrane w nieliczne koszyczki wyrastające na krótkich szypułkach. Wszystkie kwiaty w koszyczku to obupłciowe kwiaty języczkowe o barwie od jasnożółtej do brunatnożółtej^[7].

Owoc

Spłaszczona niełupka posiadająca na powierzchni 1-5 (najczęściej 3) poprzecznie zmarszczone żeberka i wyposażona w biały puch kielichowy, składający się z nierozgałęzionych włosków^[7]. Na jednej roślinie powstaje do 4700 nasion, ale w skrajnych przypadkach roślina może ich wytworzyć nawet 100 000^[8].

Pokrój

Liście

Kwiatostany

Owoce

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki^[9].

Siedlisko

W Polsce jest rośliną siedlisk ruderalnych i segetalnych. Rośnie na wysypiskach, przy drogach, na nieużytkach i zrębach^[7]. Jest chwastem występującym szczególnie w uprawach roślin okopowych, zbóż i kukurydzy, roślin strączkowych. Preferuje gleby wilgotne, piaszczyste lub gliniaste i bogate w azot^[8].

Fitosocjologia

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Polygono-Chenopodion i Ass. Chenopodio-Atriplicetum^[10].

Oddziaływania międzygatunkowe

Na mleczu zwyczajnym pasożytują niektóre gatunki grzybów i organizmów grzybopodobnych: Alternaria sonchi, Ascochyta sonchi, Bremia lactucae, Coleosporium tussilaginis, Golovinomyces cichoracearum, Miyagia pseudosphaeria, Spermosporina sonchi-oleracei^[11].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 32^[12].

Zastosowanie

• Młode liście dawniej były zjadane, zarówno po przeróbce, jak i na surowo^[7]. Jadalne są także gotowane korzenie. Zarówno liście, jak i korzenie w smaku są gorzkawe. Były zjadane, przeważnie po ugotowaniu, przez niektóre plemiona Indian Ameryki Północnej (m.in. przez plemię Pima). Większe ilości są jednak trujące^[13].
• Według S. Maillata i J. Maillata mlecz zwyczajny był jednym z rodzajów gorzkich ziół, które Żydzi spożywali w okresie Paschy^[14].

Przypisy