Mniejszości narodowe Wietnamu

Według przeprowadzonego w roku 1999 spisu powszechnego (stan na 1 kwietnia 1999 r.) ludność Wietnamu liczyła 76 323 173 osób, z czego znaczną większość – 65 795 718 stanowili Wietnamczycy (Kinh), a 10 486 590, czyli 13,7% należało do 53 oficjalnie uznanych mniejszości narodowych. W użyciu były, należące do pięciu rodzin językowych, 94 oficjalne języki i wiele dialektów. Około dwudziestu grup etnicznych posiadało własne pismo, z tego trzy: Czamowie, Khmerzy i Thai zbliżone do indyjskiego alfabetu dewanagari, a trzy: Tày, Dao i Sán Chay wywodzące się z chińskich ideogramów. Pozostali używali zaadaptowanego alfabetu łacińskiego.

Ludność Wietnamu rośnie bardzo szybko, chociaż nie tak szybko jak przewidywano pod koniec lat 80. (w 2000 r. miało być 120 mln obywateli). W 2008 liczba ta wynosiła 86 210 800[1]. Liczba obywateli deklarujących przynależność do mniejszości narodowych rośnie znacznie szybciej niż ogólny przyrost ludności. Może to wynikać nie tyle z przyrostu naturalnego, co ze zmieniającej się polityki społecznej państwa liczącego na coraz większe przychody z turystyki.

Struktura etniczna ludności Wietnamu

Spotykane w literaturze nazewnictwo wietnamskich grup etnicznych zawiera wiele synonimów i rozbieżności. Zdarzają się zarówno nazwy, jakimi te ludy określają się same, jak i nazwy nadane przez sąsiadów. Niekiedy są to określenia pejoratywne. Często różnice wynikają z odmiennej transkrypcji fonetycznej (np. Gia Rai – Jarai, Ê Đê – Rhade). Nazewnictwo podane w tabeli oparte jest na oficjalnych danych z wietnamskiego GUS i Komitetu do Spraw Mniejszości Etnicznych i Terenów Górskich.

Tabela: Nazewnictwo i liczebność grup etnicznych w Wietnamie (stan na 1 kwietnia 1999 r.)[2]

rodzina językowanarodowośćliczba ludności
AustroazjatyckaKinh65 795 718
Mường1 137 515
Khome (Khmer)1 055 174
Ba Na174 456
Cờ Ho128 723
Xơ Đăng127 148
Hrê113 111
M'Nông92 451
Thổ68 394
Xtiêng66 788
Khơ Mú56 542
Bru55 559
Cơ Tu50 458
Tà Ôi34 960
Mạ33 338
Giẻ Triêng30 243
Co27 766
Chơ Ro22 567
Xinh Mun18 018
Kháng10 272
Chứt3 829
Mảng2 663
Rơ Măm352
Brâu313
Ơ Đu301
AustronezyjskaGia Rai317 557
Ê Đê270 348
Chăm132 873
Ra Glai96 931
Chu Ru14 978
Hmong-MienH'Mông787 604
Dao620 538
Sán Dìu126 237
Pà Thẻn5 569
Chińsko-TybetańskaHoa862 371
Hà Nhì17 535
Phù Lá9 046
La Hủ6 874
Ngái4 841
Lô Lô3 307
Cống1 676
Si La840
Tai-KadaiTày1 477 514
Thái1 328 725
Nùng856 412
Sán Chay147 315
Giáy49 098
Lao11 611
La Chí10 765
La Ha5 686
Lự4 964
Cờ Lao1 865
Bố Y1 864
Pu Péo705
cudzoziemcy39 532
nieokreśleni1 333
razem76 323 173
Wędrówki ludów w Azji Południowo-Wschodniej

Według ostatnich badań ludy austroazjatyckie, do których obecnie zalicza się również Wietnamczyków, zasiedliły Indochiny, na długo zanim pojawiły się tam forpoczty ludności austronezyjskiej. Ci ostatni pojawili się na wybrzeżach Morza Południowochińskiego stosunkowo późno, bo dopiero w pierwszym tysiącleciu p.n.e[3]. W XIII w. zaczęła do Indochin napływać ludność taj-kadaj uciekająca przed mongolskimi zagonami Wielkiego Chana Kubilaja. Ludność hmong-mien i chińsko-tybetańska przybyła jeszcze później. Ostatnie plemiona (np. Hmong (Meo)) pojawiły się w górach na północy Wietnamu pod koniec XIX w.[4].

Kolejność zasiedlania znajduje odbicie w dzisiejszej strukturze etnicznej Wietnamu.

Obecne terytorium w czasach historycznych było zajęte przez trzy niezależne państwa, zajmujące terytoria zgodne z geograficznym podziałem kraju na Wietnam północny, środkowy i południowy. Obecna ludność Kinh (Wietnamczycy), do której przynależność w 1999 r. zadeklarowało prawie 90% obywateli, jeszcze w piętnastym wieku mieszkała na terenie Wietnamu północnego. Na pozostałą część obecnego terytorium rozprzestrzeniła się dopiero w drugiej połowie ubiegłego tysiąclecia. Dlatego celowym się wydaje omówienie uwzględniające podział na regiony geograficzne.

Wietnam północny

Ludność Kinh powstała w wyniku asymilacji najbardziej dynamicznych plemion mon-khmerskich (austroazjatyckich), które przywędrowały z doliny Mekongu w okresie od 5 do 10 tysięcy lat temu. Ludy te zasiedliły dolinę Rzeki Czerwonej, a następnie tereny leżące na północ, na terenie dzisiejszych Chin Południowych. O zasięgu ich rozprzestrzenienia świadczą liczne stanowiska archeologiczne kultury Đông Sơn. Podstawą bytu tych ludzi była mokra uprawa ryżu, w konsekwencji czego nie interesowali się terenami górskimi. Ta tendencja utrzymała się w praktyce do końca XIX w.

Plemiona z tej samej grupy językowej viet-muong, zajmujące wyżej położone tereny, przekształciły się w Muongów, jedną z liczniejszych wietnamskich mniejszości. Mimo wspólnego pochodzenia ich tradycja i kultura są bardziej zbliżone do Tajów (nie należy mylić z mieszkańcami Tajlandii) niż do Kinh. Sami Kinh mają więcej wspólnego z Chińczykami niż z grupami ludności mon-khmerskiej z innych regionów kraju, co jest efektem ostrej sinicyzacji, jakiej Wietnamczycy byli poddawani przez ponad tysiąc lat niewoli chińskiej.

Grupy hmong-mien, taj-kadaj i chińsko-tybetańskie, napływające na tereny Wietnamu północnego w okresach późniejszych, zajmują jeszcze wyższe partie gór – zwykle powyżej 800 m n.p.m.

Po uzyskaniu niepodległości w 1954 r. Socjalistyczna Republika Wietnamu, wzorując się na ZSRR, utworzyła w 1962 r. dwa okręgi autonomiczne na terenach z przewagą ludności mniejszościowej: Autonomiczny Region Thái-Mèo w zachodniej części Wietnamu północnego, na granicy z Laosem i Chinami, oraz Autonomiczny Region Việt Bắc przy granicy chińskiej, na północ od Hanoi. Po zjednoczeniu oba okręgi zostały zlikwidowane w 1976 r.

Wietnam środkowy

Według współczesnych poglądów Czampa – hinduistyczne królestwo, którego początki określa się na II w. n.e. - nie było jednolitym państwem, lecz luźnym związkiem feudalnych królestw. Państewka te, zakładane przez przybyłych morzem austronezyjskich żeglarzy, podporządkowały sobie lub zepchnęły na wyżej położone tereny wcześniejszą ludność austroazjatycką. Obecnie uważa się, że pozostała po Czampie ludność to nie tylko Czamowie, ale również inne, zmieszkujące środkowy Wietnam, mniejszości etniczne i to zarówno pochodzenia austronezyjskiego (Gia Rai, Rade, Ra Glai, Chu Ru) jak i mon-khmerskiego (Ba Na, Cờ Ho, Xơ Đăng, Bru, ...)[5].

W wyniku ekspansji Wietnamu Czampa została stopniowo zajęta, a jej ludność zepchnięta na wyżej położone tereny, leżące poza zainteresowaniem osadników wietnamskich. Na początku XX w., gdy francuscy kolonizatorzy odkryli, że na płaskowyżu Tây Nguyên są znakomite ziemie do uprawy kawy, herbaty i kauczuku, rozpoczął się napływ ludności z terenów nizinnych. Rdzenna ludność określająca się terminem Dega (lub Degar – góral z j. Ede) wielokrotnie stawiała temu zorganizowany opór. Wynikłe z tego konflikty etniczne były wykorzystywane w kolejnych wojnach indochińskich przez wszystkie walczące strony.

Wietnam południowy

Ta część Wietnamu to przede wszystkim delta Mekongu, gdzie za rdzenną ludność uważa się przede wszystkim Khmerów Krom (mimo trwających wśród archeologów sporów o to, czy ludność Funanu, najstarszego państwa na tym terenie uznawanego przez Khmerów za swoje, była pochodzenia austronezyjskiego czy austroazjatyckiego). Ludność ta pod koniec XVIII w. została przejęta przez Wietnam wraz z terytorium, kosztem sąsiedniej Kambodży. Drugą co do wielkości mniejszością etniczną na terenie Wietnamu południowego są Chińczycy, osiedlający się tam od czasów upadku dynastii Ming w 1644 r. Chińczycy, czyli Hoa, zamieszkujący przede wszystkim duże miasta, w czasach kolonialnych skupiali w swoich rękach większość handlu, transportu i innych przedsiębiorstw. Obecnie ich liczba systematycznie się zmniejsza wskutek emigracji oraz polityki asymilacyjnej, będącej wynikiem umowy między Chinami a Wietnamem.

W poprzednim stuleciu w wyniku polityki i wojen struktura etniczna Wietnamu uległa znacznemu zaburzeniu. Duże grupy ludności, pod przymusem bądź dobrowolnie, były przesiedlane w odległe rejony, czego przykładem są np. populacje Tajów czy Muongów na południu kraju.

Przypisy

  1. GUS Hanoi, stan na 2008
  2. GUS Hanoi,2004, dane spisu powszechnego z 1999 r.
  3. Michael Vickery, "Champa Revised." ARI Working Paper, No. 37, 2005,. ari.nus.edu.sg. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-02)].
  4. Mark W. McLeod, "Indigenous Peoples and the Vietnamese Revolution 1930-1975", Journal of World History 10.2 (1999) 353-389
  5. Proceedings of the Seminar on Champa. reninc.org:80. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-12)]., "Research on Champa and its Evolution."

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wędrówki ludów w Azji Południowo-Wschodniej.png
Autor: Irdyb, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wędrówki ludów w Azji Południowo-Wschodniej.