Mniszek (Słowacja)

Mniszek
Mníšek nad Popradom
Ilustracja
Kościół katolicki
Państwo

 Słowacja

Kraj

preszowski

Powiat

Stara Lubowla

Starosta

Peter Žemba[1]

Powierzchnia

17,78[2] km²

Wysokość

439[3] m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


612[4]
34,37[5] os./km²

Nr kierunkowy

+421 52[3]

Kod pocztowy

065 22[3]

Tablice rejestracyjne

SL

Położenie na mapie kraju preszowskiego
Mapa konturowa kraju preszowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Mniszek”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Mniszek”
49°24′48″N 20°42′53″E/49,413333 20,714722
Strona internetowa

Mniszek, Mniszek nad Popradem[6] (słow. Mníšek nad Popradom) – wieś (obec) na Słowacji, w północnej części Gór Lubowelskich (Ľubovnianska vrchovina), w powiecie Stara Lubowla, w kraju preszowskim.

Położenie

Miejscowość położona jest w górzystym terenie na lewym brzegu Popradu, przy ujściu potoku Hranična[7] (do 1949 roku nosił nazwę Granastov) do granicznego tutaj z Polską Popradu. W większości zalesiony teren Mniszka nad Popradem pocięty jest dolinami kilku potoków i wznoszą się nad nim takie szczyty, jak: Petríkov vrch (932 m), Solowka (Soľovka, 828 m) i Nad Skalnou (819 m). Długość granicy z Polską na terenie wsi wynosi 17 km[8].

Przysiółki Mniszka to (do 1960 roku odrębne wsie): Pilchów (Pilhov), Pilchowczyk (Pilchovcik) położone są w części zachodniej, w pobliżu grzbietu granicznego (granica państwowa kieruje się tu grzbietem ku Eliaszówce) i nadpopradzkie Kacze (Kače), Międzybrodzie (Miedzibrodie) i obecnie opustoszała Krendzelówka (Krendžeľovka).

Historia

Pierwsze wzmianki o osadnictwie w tej okolicy pochodzą z 1293 roku[7]. Miała tu wtedy istnieć niewielka osada, zamieszkiwana przez zakon pustelniczy. Wykarczowali oni puszczę i uprawiali ziemię, aż w pierwszej ćwierci wieku XIV (1323) lokowana została na prawie wołoskim przyklasztorna osada pod nazwą Heremitoris (Heremita). Klasztor istniał do XVIII wieku. W latach 1412–1769 miejscowość znajdowała się w granicach Polski (starostwo spiskie).

Nazwa Mniszek pojawia się dopiero w 1786 roku. Od 1899 roku nosiła węgierską nazwę Popradremete. Natomiast od 1920[7] roku używana jest nazwa Mniszek nad Popradem.

W XIX wieku istniała tu huta żelaza (do 1867 roku), potem huta szkła (do 1875 roku) i tartak.

Jesienią 1918 roku Mniszek zajęło na krótko wojsko polskie.

W latach 1971–2007 znajdowało się tu polsko-słowackie drogowe przejście graniczne.

1 października 2015 został udostępniony most graniczny Piwniczna – Mniszek.

Herb

Herb wsi składa się z pięciu elementów, symbolizujących tworzące ją przysiółki i ich historię[8]:

  • niebieska tarcza herbowa – symbol rzeki Poprad
  • drzewo – symbolizuje zakonne początki osadnictwa w tej okolicy – było symbolem zakonu benedyktynów,atrybut św. Bonifacego,patrona Kacze.
  • włócznia – atrybut św. Jerzego – patrona Plichowa
  • złoty krzyż – symbolizuje Mniszek (nawiązanie do wezwania miejscowego kościoła), symbol chrześcijaństwa
  • dwie gwiazdy – są symbolami tych części wsi, które nie miały swoich własnych pieczęci.

Herb przyjęty został w 1993 roku[9].

Zabytki

Główną atrakcją turystyczną Mniszka nad Popradem (nie licząc malowniczej okolicy) jest kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, wzniesiony pod koniec XVIII wieku.

Wewnątrz kościoła znajdują się dwa cenne obrazy olejne: „Matka Boska Różańcowa” z 1883 roku i „Podwyższenie Krzyża” z 1869 roku. Ściany i sklepienie kościoła zdobią rzeźby w drewnie, pokryte polichromią[8].

Kultura

W Pilchowie i w Kačym jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[10].

Turystyka

szlak turystyczny zielony – zielony: Mniszek nad Popradem – przełęcz pod Wysokim Gruniem – Ośli Wierch. Jest to tzw. szlak polskich kurierów, którym podczas II wojny światowej przechodzili granicę. 3.30 h, ↓ 3.10 h

Przypisy

  1. ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-14].
  2. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)] (słow.). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31].
  3. ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika (słow.). 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31].
  4. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) (słow.). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31].
  5. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce (słow.). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31].
  6. ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG, 2013. s. 265. [dostęp 2017-11-26].
  7. ↑ a b c Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2007, s. 194. ISBN 83-89188-65-1.
  8. ↑ a b c Oficjalna strona Mniszka nad Popradem (słow.). [dostęp 2010-04-30].
  9. ↑ Mníšek nad Popradom. Herb. [dostęp 2015-10-25].
  10. ↑ Júlia Dudášová-Kriššáková, Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).

Bibliografia

  • B. Mościcki. "Beskid Sądecki i Małe Pieniny" Rewasz. Pruszków 2007.
  • M. Orłowicz. "Ilustrowany przewodnik po Galicyi". Lwów 1914.
  • "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych ziem słowiańskich". Tom VI.

Linki zewnętrzne

Miejscowości powiatu Lubowla
Miasta
Wsie

Coat of Arms of Stará Ľubovňa.svg

Media użyte na tej stronie

Prešov Region - outline map.svg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Outline map of the prešov Region, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Prešov Region
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
Mnisek a2.jpg
Autor: Paweł Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mníšek nad Popradom