Mniszew

Mniszew

wieś
(c) I, Hiuppo, CC BY 2.5 T-34 na pomniku przed Skansenem
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Magnuszew
Liczba ludności (2011)	523[1][2]
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-914[3]
Tablice rejestracyjne	WKZ
SIMC	0628856[4]
Położenie na mapie gminy Magnuszew Mniszew
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Mniszew
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mniszew
Położenie na mapie powiatu kozienickiego Mniszew
51°50′38″N 21°17′15″E/51,843889 21,287500
Strona internetowa

Most drogowy na Pilicy pomiędzy Mniszewem a Ostrówkiem

Mniszew – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Magnuszew^[4][5].

Mniszew uzyskał lokację miejską w 1382 roku, zdegradowany przed 1807 rokiem^[6]. Mniszewo położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie wareckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[7]. W latach 1954-1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mniszów, po jej zniesieniu w gromadzie Rozniszew. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Rocha

Położenie

Miejscowość ta położona jest 14 km na północny wschód od Warki, przy ujściu Pilicy do Wisły. Położona na cyplu złożonym z kilku wydm opływanych przez Wisłę i jej starorzecze oraz Pilicę. Obecnie przy drodze krajowej nr 79 z Warszawy przez Górę Kalwarię do Kozienic i Sandomierza.

Nazwa

W XII wieku Mniszew został nadany zakonowi norbertanek z krakowskiego Zwierzyńca, nazwa pochodzi od słowa łac. monachus lub monacha czyli mnich, mniszka.

Historia

Okolica dzisiejszego Mniszewa zasiedlona był już w epoce brązu, o czym świadczy znaleziona tu na dnie Pilicy para naramienników z tego okresu.

W XII wieku wieś nadana klasztorowi norbertanek zwierzynieckich z Krakowa. Wymieniana w 1252 jako Mniszewo przez Bogufała II herbu Poraj, biskupa poznańskiego, w przywileju na dziesięcinę dla kościoła w Górze.

W 1382 roku książę mazowiecki Janusz I Starszy nadaje wsi prawo chełmińskie^[8] i uwalnia jej mieszkańców spod wyroków sądów książęcych, zrzekając się tych praw na rzecz Cibora, dziedzica Podola. Następni właściciele to Paweł zwany Kopaczem i Jakub Prusin, wójt czerski. W pierwszej połowie XV wieku wieś kupują Kiniccy herbu Prawdzic, z czasem przyjmującym nazwisko Mniszewskich. Na przełomie XVI i XVII wieku umiera ostatni z Mniszewskich - Adam Mniszewski, wojski warszawski, kasztelan liwski, starosta i kasztelan czerski, fundator murowanego kościoła w Mniszewie. Po jego śmierci własność Parysów herbu Prawdzic, pasierbów drugiej żony Mniszewskiego.

W 1642 dobra przechodzą na własność kanclerza wielkiego litewskiego księcia Albrychta Stanisława Radzwiłła, który umiera bezpotomnie, a dobra te w 1731 sprzedaje książę Mikołaj Radziwiłł braciom Franciszkowi Ferdynandowi i Antoniemu Benedyktowi Lubomirskim.

W 1656 po bitwie pod Kozienicami i pod Warką wojska Stefana Czarnieckiego w rejonie Mniszewa wycięto niedobitki 3000 francuskich muszkieterów oraz szwedzkiej rajtarii, na dowód czego znaleziono tu armatę z tego okresu.

W 1761 własność Franciszka Ferdynanda, który funduje tu drewniany kościół w 1768 w miejscu poprzedniego zniesionego przez powódź. Umiera bezpotomnie w 1774 i dobra przechodzą dla jego bratanka Jerzego Marcina Lubomirskiego. Ten zapisuje majątek swojej siostrze Magdalenie Agnieszce Lubomirskiej, późniejszej metresie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ta wzniosła w Mniszewie murowany pałac (spalony przez wojska rosyjskie w 1915), który był widownią intymnych spotkań władcy z jego kochanką.

W 1794 majątek dziedziczy generał Franciszek Sapieha. Miasto czerpało dochody głównie z handlu na Wiśle, jeszcze pod koniec XVIII wieku spływało tędy około 600 000 bali drzewnych rocznie. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej w 1794 podupadające dobra tracą znaczenie.

W 1795 miejscowość znalazła się na granicy 2 zaborów: pruskiego i austriackiego. W 1797 miejscowość nabywają dwaj Niemcy - bracia Jan i Feliks Heryngowie, którzy w 1790 otrzymali szlachectwo i herb Wodanowski. Dobra nabywa doktor Wilhelm Malcz, a po jego śmierci w 1852 gospodaruje tu przez 3 lata wdowa po nim. Za jego czasów powstaje tu plantacja buraków cukrowych i cukrownia, jedna z pierwszych w Królestwie Polskim, także tartak, młyn i gorzelnia. W 1855 dobra nabywa Jan Babski, który w 1856 sprzedaje cukrownię Żydom Beniaminowi i Michałowi Kassamanom, a w 1862 nabywają oni dobra ziemskie.

Około 1925 Kassamani sprzedają ziemię dworską okolicznym chłopom, a sam folwark przestaje istnieć w wyniku parcelacji w 1945. Miejscowość ucierpiała w czasie I wojny światowej, w 1944 znalazła się na przyczółku warecko-magnuszewskim i wieś została całkowicie zniszczona.

W 1977 roku Mniszew został odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy, za patriotyczną postawę miejscowego społeczeństwa w walce z hitlerowskim najeźdźcą, w tym też roku otwarto tu skansen bojowy m.in. z udziałem gen. Zygmunta Berlinga.

Atrakcje turystyczne

Znajduje się tu m.in. Skansen Bojowy 1 Armii Wojska Polskiego w Mniszewie upamiętniający walki 1 Armii Wojska Polskiego na przyczółku warecko-magnuszewskim, założony w 1977 roku.

Przypisy

Bibliografia

• Czesław Tadeusz Zwolski, Radom i region radomski. Wydawnictwo regionalne „Radomka”, Radom 2003. ISBN 83-918093-0-7

Linki zewnętrzne

• Mniszew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 556 .
• Mniszew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 344 .
• Klub Ziemi Magnuszewskiej. magnuszew.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-12)].
• Strona o Mniszewie i jego historii. mniszew.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-16)].