Mołdawit

Mołdawit
Ilustracja
Mołdawit, Czechy
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

SiO2(+Al2O3)

Twardość w skali Mohsa

5,5 - 6,5

Przełam

muszlowy

Łupliwość

brak

Układ krystalograficzny

amorficzny

Topliwość

1300

Gęstość minerału

2,303 do 2,385 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

zielona

Rysa

biała

Połysk

szklisty

Współczynnik załamania

1,48 – 1,50 (zmienny)

Mołdawit[1] (wełtawit, moldavit[2], vltavin[3]) – rodzaj zielonych, przezroczystych tektytów występujący głównie w iłach[4] południowych Czech i Moraw[3].

Nazwa

Nazwa tej odmiany tektytów pochodzą od niemieckiej nazwy rzeki Wełtawa. Alternatywną nazwą języku polskim jest wełtawit[2].

Występowanie

Mołdawity głównie występują na Morawach i w Czechach, ale także znajdowany jest w Saksonii, Austrii i Szwajcarii[3]. W 2013 r. opisano występowanie ich na Dolnym Śląsku[5].

Opis

Mołdawity charakteryzują się nierówną powierzchnią, przezroczystością, zieloną barwę (butelkowa zieleń, czasem inne odcienie zieleni)[3]. Mają temperaturę topnienia 1300 °C[3], twardość wynosi od 5,5[1] do 6,5[3] w skali Mohsa, a gęstość waha się od 2,303 do 2,385 g/cm³, współczynnik załamania wynosi 1,48–1,50[6]. Pod względem chemicznym zawiera prawie 80% krzemionki, ponad 10% Al
2O
3 i domieszki K
2O, tlenków wapnia i manganu[3]. Największe okazy osiągają 0,5 kg, zwykle jednak ważą około 8 gramów[3]. Szacuje się, że do końca lat 80. XX znaleziono 55 tysięcy mołdawitów[6].

Uważa się, że mołdawity powstały w wyniku uderzenia meteorytu, który utworzył krater Ries na południu Niemiec[3]. Energia uderzenia prawdopodobnie doprowadziła do upłynnienia skał w miejscu spadku i wyrzucenia ich na odległość kilkuset kilometrów[4]. Wiek krateru szacuje się na 14,8 mln lat[4], zaś mołdawitów na ok. 14,4–14,9 mln lat (miocen)[6].

Kolekcjonerstwo

Kamień ten jest ceniony przez kolekcjonerów, a także jubilerów, którzy stosują go zarówno w postaci nieobrobionej, jak i szlifowanej[3]. W literaturze podaje się, że mołdawity odkryto w II połowie XVIII w.[1][3], jednak wśród kamieni szlachetnych i ozdobnych korony średzkiej ukrytej w połowie XIV wieku (skarb średzki) i znalezionej dopiero w 1988 r.[7] stwierdzono dwa zielone tektyty o charakterze powierzchni charakterystycznej dla mołdawitów[8].

W Republice Czeskiej istnieje kilka muzealnych kolekcji mołdawitów, najczęściej jako część składowa większych zbiorów geologicznych czy mineralogicznych (Praga, Brno, České Budějovice). W Českým Krumlovie znajduje się muzeum poświęcone wyłącznie temu kamieniowi[9] (Muzeum vltavínů, ul. Panská 19, Český Krumlov).

Galeria

  • Pobrużdżona powierzchnia mołdawitu

    Pobrużdżona powierzchnia mołdawitu

  • Typowa rzeźba powierzchni mołdawitu

    Typowa rzeźba powierzchni mołdawitu

  • Mołdawit z Moraw, ciemniejszy od czeskich

    Mołdawit z Moraw, ciemniejszy od czeskich

  • Wypolerowany mołdawit

    Wypolerowany mołdawit

  • Mołdawit zanużony w otoczaku
    (c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0

    Mołdawit zanużony w otoczaku

Przypisy

  1. ↑ a b c Maślankiewicz 1987 ↓, s. 371.
  2. ↑ a b Ryka i Maliszewska 1991 ↓, s. 234, 391.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Żaba 2014 ↓.
  4. ↑ a b c Manecki 2010 ↓, s. 94.
  5. ↑ T. Brachaniec, Ł. Karwowski, K. Szopa, Pierwsze znalezisko polskich mołdawitów, „Acta Societ. Metheor. Polon.” (4), 2013, s. 37–38.
  6. ↑ a b c Ryka i Maliszewska 1991 ↓, s. 391.
  7. ↑ Pietrusiński i Witkowski 1996 ↓, s. 9, 49.
  8. ↑ Sachanbiński 1996 ↓, s. 70.
  9. ↑ https://agatowcy.com.pl/2017/09/17/kosmiczna-fabryka-szkla-czyli-z-wizyta-w-krainie-weltawitu/

Bibliografia

  • Andrzej Manecki, Meteoryty. Oblicza gości z Kosmosu, Olszanica: Bosz, 2010, ISBN 978-83-7576-115-3, OCLC 751050672.
  • K. Maślankiewicz, Kamienie szlachetne, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1987.
  • Jerzy Pietrusiński, Jacek Witkowski (red.), Klejnoty monarsze. Skarb ze Środy Śląskiej, Wrocław: Monumentis Patriae, 1996, ISBN 83-905087-0-2, OCLC 831004077.
  • wełtawit, [w:] Wacław Ryka, Anna Maliszewska, Słownik petrograficzny, wyd. II popr. i uzup., Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1991, ISBN 83-220-0406-0.
  • Michał Sachanbiński, Kamienie szlachetne w klejnotach monarszych ze Środy Śląskiej, [w:] Jerzy Pietrusiński, Jacek Witkowski (red.), Klejnoty monarsze. Skarb ze Środy Śląskiej, 1996, s. 64–74, ISBN 83-905087-0-2.
  • vltavin, [w:] J. Żaba, Ilustrowana Encyklopedia Skał i Minerałów, Chorzów: Videograf, 2014, s. 472–473.

Media użyte na tej stronie

Moldavite Moravia.jpg
Autor: H. Raab (User:Vesta), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Moldavite from Slavice, Moravia, Czech Republic. The specimen weights 17g and is about 40 mm wide. The color of Moravian Moldavites is olive green to brown, they are darker than the bottle-green Moldavites from Bohemia.
Tektite-256793.jpg
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Tektite (Var.: en:Moldavite)
Locality: Moravia (Mähren; Maehren), Czech Republic (Locality at mindat.org)
Size: 8.8 x 6.8 x 6.3 cm.
A gem-quality, 3.2 cm, typically discoidal, furrowed, deep bottle-green moldavite tektite set in rounded pebble conglomerate from the Type Locality in the Moldau River region of the Czech Republic. Back-lighting and front-lighting shows the gemminess of the piece. Moldavites are green natural glass, thought to be formed from meteorite impact melting the local rocks. Matrix specimens are very rare and are rarely available. This matrix is friable and so it is something to handle with care, but it is the real matrix this was found in, and as such presents this gem rough material in context.
Vltavín 43g.jpg
Autor: Jindradraxler, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vltavín
Moldavite Besednice.jpg
Autor: H. Raab (User:Vesta), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Moldavite from Besednice, Bohemia, Czech Republic. The specimen weighs 11g and is about 46 mm wide.