Mocarstwo

Mocarstwopaństwo, które ze względu na swój potencjał militarny oraz ekonomiczny (produkt krajowy brutto) odgrywa ważną rolę na świecie i potęgą, a zarazem siłami wpływów przewyższa inne państwa[1], wykazuje odpowiednią rolę, kreuje w znacznym stopniu stosunki międzynarodowe we wszelkich dziedzinach, posiada znaczne możliwości wewnętrzne (militarne, ekonomiczne etc.), w obu tych sferach wyraźnie górujące nad innymi państwami[a].

Tytuł mocarstwa odnosi się do wpływów zagranicznych danego państwa, często uwarunkowanych decyzjami polityki międzynarodowej kraju. Do mocarstw nie są więc zaliczane państwa stosujące politykę izolacjonizmu, samowystarczalności lub szerokiej neutralności, nawet jeśli posiadają siłę militarną i ekonomiczną porównywalną do mocarstw.

Hierarchia mocarstw w formie piramidy[2]

Typologia

Hierarchia mocarstw świata – 4 kategorie (w oparciu m.in. o teorię zmiany siły)[3]:

  • mocarstwo dominujące – posiadające znaczne wpływy globalne oraz we wszystkich dziedzinach stosunków międzynarodowych, mające przewagę nad innymi mocarstwami (hegemonia). W 1944 ten typ państw został określony mianem supermocarstwa w odniesieniu do Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego i Wielkiej Brytanii[4]; zaś po 1945 roku rzeczywistymi supermocarstwami pozostały Stany Zjednoczone i Związek Radziecki, gdyż w praktyce istnienie większej liczby supermocarstw od 2 jest niemożliwe[5].
    Po 1991 roku jedynym supermocarstwem pozostały Stany Zjednoczone, przez co było określane hipermocarstwo.
    Do grona supermocarstw zalicza się obecnie również Chiny[6] i Indie[7][8].
  • wielkie mocarstwa, mocarstwa ponadregionalne – państwa mające znaczne wpływy polityczne poza własnym regionem i dążące do rozciągnięcia ich na cały świat (globalne aspiracje). Są to mocarstwa które w danym momencie nie są jeszcze w stanie rzucić wyzwania dominującemu mocarstwu, lecz z ich grona wyłoni się potencjalny rywal (ang. challenger) mocarstwa dominującego[9]. W historii świata taką rolę spełniało 9 państw: Anglia/Wielka Brytania[10], Francja, Hiszpania, Holandia, Rosja/Związek Radziecki, Stany Zjednoczone, Niemcy i Japonia[11]. Obecnie w gronie mocarstw tego typu są wymieniane: Rosja, Japonia[12], Unia Europejska (lub Niemcy)[13], Indie[14][15] i Brazylia[16][17][18].
  • regionalne mocarstwa, mocarstwa lokalne, „średnie mocarstwa” – mają znaczenie dominujące w regionie, lecz nie wykraczające poza region. Na tej zasadzie klasyfikuje się do tej grupy państwa takie jak: Kanada – w Ameryce Północnej, Indie i Pakistan – w Azji Południowej, Brazylia – w Ameryce Południowej, Meksyk – w Ameryce Środkowej, Włochy – w południowej Europie i basenie Morza śródziemnego, Wielka Brytania – w północnej Europie, RPA, Nigeria – w Afryce, Izrael, Iran, Arabia Saudyjska, Turcja – na Bliskim Wschodzie, Indonezja i Australia – w Azji południowo-wschodniej i Oceanii, Korea Południowa – w Azji Wschodniej[19][niewiarygodne źródło?].
  • małe mocarstwa – państwa nie spełniające znaczącej roli w regionie, często rywale aktualnych mocarstw regionalnych, mające jednak potencjał do budowy własnego mocarstwa regionalnego. Wymienia się tu często takie państwa jak: Argentyna, Hiszpania, Chile, Wenezuela, Egipt.

Mocarstwa historyczne

W literaturze przedmiotu spotkać można następujące rozróżnienia między powyższymi kategoriami mocarstw w kolejnych latach:

Witold Orłowski stosuje powyższe kategorie mocarstw i dowodzi, że w XX w. istniały następujące mocarstwa:

  1. supermocarstwa (pow. 20% ogólnego potencjału świata),
  2. światowe (powyżej 15% ogólnego potencjału świata): Wielka Brytania; Stany Zjednoczone; Niemcy,
  3. wielkie (między 10 a 15%),
  4. regionalne (między 5 a 10%)[23]:
190019392000
supermocarstwoStany Zjednoczone, Unia Europejska[c]
mocarstwo światoweStany Zjednoczone, Wielka Brytania, NiemcyStany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy
wielkie mocarstwoRosja, FrancjaZwiązek RadzieckiChiny, „Twarde jądro” UE[d]
mocarstwo regionalneAustro-WęgryJaponia, Francja, WłochyRosja, Japonia, Indie
pozostałe[e]Chiny, Włochy, Japonia, TurcjaChiny, Polska, BrazyliaNiemcy, Wielka Brytania, Francja, Brazylia, Włochy

Główne mocarstwa świata w latach 1700–2020[24]

Mocarstwo17001800187519101935194519902020
TurcjaX
SzwecjaX
NiderlandyX
HiszpaniaX
Austria/Austro-WęgryXXXX
FrancjaXXXXX
Wielka BrytaniaXXXXX
Prusy/NiemcyXXXX
Rosja (I)/Związek Radziecki/Rosja (II)XXXXXXXX
WłochyXXX
JaponiaXX
Stany ZjednoczoneXXXXX
ChinyXX

Angielski geograf Peter J. Taylor opisał geopolityczne porządki światowe jako względnie stabilne podziały władzy politycznej w skali globalnej. Uporządkował on państwa świata – i ich „kody geopolityczne” – w trójstopniowej hierarchii.

  • mocarstwa światowe, których kody geopolityczne obejmują cały glob
  • mocarstwa regionalne – definiują swoje interesy szerzej niż własne granice
  • pozostałe państwa – sytuacja lokalna warunkuje niemal całkowicie ich motywy i możliwości działania

Następnie dokonał periodyzacji XX wieku według porządków geopolitycznych. Przejście od porządku światowego w którym hegemonem była Wielka Brytania nastąpiła w latach 1904–1907. Dezintegracji hegemonii brytyjskiej towarzyszył awans Niemiec i Stanów Zjednoczonych do rangi mocarstw światowych. I i II wojna światowa były wojnami o schedę po Imperium Brytyjskim. Stany Zjednoczone w 1945–1947 stały się hegemonem światowym, lecz wyzwanie rzucił im ZSRR po czym nastąpiło przejście do geopolitycznego porządku światowej zimnej wojny, który załamał się w latach 1989–1991, kiedy to USA pozostały najpotężniejszym państwem świata[25].

Amerykański politolog Randall L. Schweller, profesor Uniwersytetu Stanu Ohio, twórca „teorii równowagi interesów” wyróżnił dwie kategorie mocarstw:
1. bieguny (ang. poles) – są to państwa które mają potencjał militarny wyższy od połowy potencjału militarnego najsilniejszego państwa w systemie
2. mniejsze mocarstwa (ang, Lesser Great Powers)[26].

RokLiczba
biegunów
Mocarstwa-biegunyMniejsze mocarstwa
18905Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Niemcy, Rosja, FrancjaAustro-Węgry, Włochy, Japonia
19004Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Niemcy, Rosja,Francja, Austro-Węgry, Włochy, Japonia
19134Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Niemcy, Rosja,Francja, Austro-Węgry, Włochy, Japonia
19251Stany ZjednoczoneNiemcy, Wielka Brytania, Związek Radziecki, Francja, Włochy, Japonia
19342Stany Zjednoczone, Związek RadzieckiNiemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Japonia
19394Stany Zjednoczone, Związek Radziecki, Niemcy, Wielka BrytaniaFrancja, Włochy, Japonia
19413Stany Zjednoczone, Niemcy, Związek RadzieckiWielka Brytania, Francja, Włochy, Japonia
19502Stany Zjednoczone, Związek RadzieckiWielka Brytania, Niemcy Zachodnie, Francja, Japonia
19802Stany Zjednoczone, Związek RadzieckiJaponia, Niemcy Zachodnie, Wielka Brytania, Francja,

Podobny podział przyjęto sporządzając listę głównych mocarstw i pretendentów do hegemonii globalnej w latach 1895–1985[27].

Państwogłówne mocarstwoglobalny pretendent
Austro-Węgry1895–1918
Francja1895–1940 1945–19851895–1940
Wielka Brytania1895–19851895–1945
Niemcy (w tym Niemcy Zachodnie)1895–1918; 1925–1945 (1965–1985)1895–1945
Rosja/Związek Radziecki1895–1917, 1922–19851895–1985
Włochy1895–1943
Stany Zjednoczone1895–19851945–1985
Japonia1895–1945 (1965–1985)
Chiny1950–1985

Najsilniejsze mocarstwa świata

Według kryterium siły państwa Handbook of War Studies Two wyróżnił w 1980 roku, okresy dominacji danego mocarstwa. Jest to państwo które w danym okresie dysponowało najwyższym wskaźnikiem siły opartym o czynniki ekonomiczne, demograficzne i militarne[28].

Wielka Szachownica

Zbigniew Brzeziński w swojej koncepcji Wielkiej Szachownicy dzieli mocarstwa działające na obszarze Eurazji na następujące grupy. W roku 1997 sytuacja wyglądała następująco:

1. Stany Zjednoczone – jedyny globalny hegemon.

2. Globalni gracze prowadzący zaangażowaną, aktywną politykę. Należeli do nich – Francja, Niemcy, Rosja, Chiny, Indie.

3. Państwa bardzo ważne, ale mniej aktywne na arenie globalnej (ściśle regionalne): Wielka Brytania, Japonia, Indonezja.

Oprócz tych typów mocarstw zaliczył do grupy też inne ważne państwa określane jako „sworznie geopolitycznie” (geopolitical pivots), o których statusie decyduje położenie geograficzne oraz zasoby surowców: Turcja i Iran – które również same starają się prowadzić aktywną politykę geostrategiczną, lecz mają ograniczone możliwości, oraz Ukraina, Azerbejdżan, Korea Południowa.

Przeczytaj również: Siła państwa

Cztery piętra siły globalnej

Podobną jak Coehen typologię zastosował Samuel P. Huntington, według, których w 1999 r. porządek świata wyglądał następująco[29]:

1. Mocarstwo światowe – USA, zajmujące czołową pozycję we wszystkich dziedzinach (ekonomicznej, wojskowej, dyplomatycznej, ideologicznej, technologicznej i kulturalnej) i jako jedyny kraj mające globalne interesy.

2. Mocarstwa regionalne – dominujące w ważnych strefach, których interesy i możliwości nie mają jednak zasięgu globalnego:

3. Drugorzędne mocarstwa regionalne – o mniejszych wpływach, znajdujące się w konflikcie z dominującymi mocarstwami regionalnymi:

(W Afryce, nie zakwalifikowano żadnego drugorzędnego mocarstwa)

4. Na najniższym poziomie znalazły się wszystkie inne państwa, przy czym niektóre z nich są całkiem ważne, ale w globalnej strukturze mocarstwowej nie odgrywają roli porównywanej z krajami z trzech pierwszych pięter.

Hierarchia pięciu rang

Saul Coehen opisał system międzynarodowy z roku 2003 również jako hierarchię 5 rang państw[30]:

1. Mocarstwa globalne

2. Mocarstwa regionalne – o wpływach regionalnych, dzielą się na trzy kategorie:

2.1. wysoka: – możliwość ingerencji poza własnym regionem:

2.2. środkowa: Indonezja, Pakistan, Egipt, Korea Południowa, Tajwan, Meksyk, Wietnam

2.3. niska: Irak, Polska, Algieria, Tajlandia, Argentyna, Ukraina

3. Potencjalni rywale mocarstw regionalnych: Arabia Saudyjska, Etiopia, Kuba, Angola, Syria, Chile, Kolumbia, Wenezuela, Libia, Korea Północna, Malezja, Zimbabwe, Wybrzeże Kości Słoniowej, Węgry

4. Państwa mające wpływ jedynie na bezpośrednich sąsiadów – np. Sudan, Ekwador, Zambia, Maroko, Tunezja

5. Państwa mające znaczenie marginalne (skupione jedynie na własnych sprawach wewnętrznych) – np. Nepal

Typologia mocarstw ze względu na zasięg i zakres ich działalności[31]

  • mocarstwa uniwersalne, zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków zewnętrznych, np. USA
  • mocarstwa selektywne, zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie lub regionie. Dzielą się na dwie podkategorie:
  • kraje średnie i małe – o znaczeniu co najwyżej lokalnym

Megaprzestrzenie

Koncepcja „megaprzestrzeni” (ang. megaspaces), zaproponowana została przez Prof. Antoniego Kuklińskiego w ramach cyklu badań nad rozwojem regionalnym i regionalnym porządkiem świata w XXI wieku. Autor koncepcji wskazał na atrybuty obszarów geograficznych pozwalające na definiowanie ich mianem megaprzestrzeni, obejmujące m.in. potencjał demograficzny, gospodarczy, polityczny, naukowy, kulturowy, czy militarny, rozpoznawany wyraźnie w skali globalnej. Funkcję megaprzestrzeni spełniały w 2004 roku: USA, Unia Europejska, Chiny i Indie[32], do tego grona niektórzy badacze dodają również Rosję, Indie i Brazylię[33][34][35].

Trójpłaszczyznowa szachownica

Joseph Nye – amerykański politolog i pracownik instytucji związanych z polityką międzynarodową opisał relacje międzynarodowez roku 2010 jako „trójpłaszczyznową szachownicę”[36]:

1. W wymiarze geostrategicznym główną rolę pełniły Stany Zjednoczone jako supermocarstwo, pozostali to wielkie mocarstwa o aspiracjach globalnych np.: Unia Europejska, Chiny, Rosja, Japonia czy Indie.

2. W wymiarze geoekonomicznym: główną rolę odgrywała triada: Stany Zjednoczone – Unia Europejska – Azja Wschodnia (Chiny i Japonia), pozostali to transnarodowe korporacje lub międzynarodowe instytucje finansowe.

3. „Miękka siła” (soft power) – główną rolę odgrywa triada: Unia Europejska – Japonia – USA, pozostałymi są: transnarodowe korporacje, międzynarodowe instytucje finansowe, ugrupowania religijne oraz organizacje pozarządowe.

Znaczenie Stolicy Apostolskiej

Szczególną rolę – jeśli chodzi o pozycję w stosunkach międzynarodowych w przybliżeniu równą wielkim mocarstwom – odgrywa Stolica Apostolska/Watykan[37], dzięki międzynarodowemu znaczeniu papieża jako głowy Kościoła Rzymskokatolickiego, a także wpływowej dyplomacji.

Status mocarstwa według organizacji międzynarodowych

Stali członkowie RB ONZ

Na podstawie art. 23 i 27 Karty Narodów Zjednoczonych status mocarstwa przysługuje stałym członkom Rady Bezpieczeństwa ONZ mającym prawo weta:

Jawne zabiegi o uzyskanie podobnego uprzywilejowania prowadzą od lat 90. XX wieku: Niemcy i Japonia, jako państwa przegrane w II wojnie światowej.

G-13

Innym gremium zrzeszającym kraje określane mianem mocarstw jest G8+5, zwana inaczej G-13. W jej skład wchodzą państwa uczestniczące w obradach grupy G8 – 8 najbardziej wpływowych państw świata:

oraz 5 wschodzących potęg gospodarczych:

Zobacz też

Uwagi

  1. Tamże.
  2. (Monarchia Habsburgów, Cesarstwo Austrii, Austro-Węgry).
  3. Łączny potencjał państw członkowskich UE.
  4. Niemcy, Francja, Państwa Beneluksu – gotowe na sciślejszą integrację w ramach UE. W tabeli mają potencjał 10 wystarczający do pełnienia roli mocarstwa wielkiego, choć autor na mapie klasyfikuje je jako mocarstwo regionalne.
  5. Państwa mieszczące się w 1 dziesiątce najsilniejszych państw świata, jednakże poniżej rangi mocarstwa regionalnego.

Przypisy

  1. Encyklopedia politologii, t. 5: Stosunki międzynarodowe, red. T. Łoś Nowak, Zakamycze 2002 s. 221.
  2. Za: Power transitions: Strategies for 21th century, s. 10.
  3. J. Kugler, Abramo F.K. Organski: The Power Transition A Retrospective and Prospective Evaluation.
  4. William Fox: The Superpowers: The United States, Britain and the Soviet Union – Their Responsibility for Peace zob: https://static.casaasia.es/pdf/9200595422AM1127202862621.pdf s. 5.
  5. Opinia Witold Orłowskiego – Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku.
  6. Przebudzenie smoka – Chiny są już supermocarstwem https://web.archive.org/web/20180719203402/http://www.intotheeast.pl/2018/01/07/przebudzenie-smoka-chiny-juz-sa-supermocarstwem/.
  7. Giridharadas, Anand (July 21, 2005). „India welcomed as new sort of superpower”. highbeam.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)].. Highbeam. Retrieved August 2, 2014.
  8. http://realtruth.org/articles/434-iasitm.html India A Superpower in the Making? BY JEFFREY R. AMBROSE.
  9. J. Kugler, A.F.K. Organski: The Power Transition A Retrospective and Prospective Evaluation, s. 173.
  10. SJIR: China an Emerging Superpower?. [dostęp 2011-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-11)].
  11. Według kryterium c.n. 10% tonażu sił morskich względem całego świata, operujących na więcej niż 1 oceanie. A. Gałganek: Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. supercykle i wojna hegemoniczna, Poznań 1992, s. 14.
  12. http://www.geopolityka.org/index.php/komentarze/995-cykle-hegemoniczne-i-kolejna-wojna-swiatowa Cykle hegemoniczne i kolejna wojna światowa.
  13. „Główni potencjalni rywale USA – Chiny, Rosja, Japonia i Niemcy” https://archive.is/20161015113410/http://www.niniwa22.esy.es/mocarstwonawieki.htm STEPHEN G. BROOKS, WILLIAM C. WOHLFORTH Mocarstwo na wieki.
  14. https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/957/1/Trójpłaszczyznowa%20Szachownica.pdf D. Miłoszewska: Trójpłaszczyznowa szachownica (tabela, s. 72).
  15. Stanisław A. Niewiński: Kłótnie w „chimerykańskiej” rodzinie. konserwatyzm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]..
  16. Alumna Analyzes Brazil’s Emergence | The Cornell Daily Sun. cornellsun.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-23)]..
  17. While the US Looks Eastward Brazil Is Emerging as a Nuclear Superpower. brazzil.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-27)]..
  18. Brazil Superpower. transnational.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-06)]..
  19. http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/76468,swiat-po-ameryce.html R.N. Haas: Świat po Ameryce.
  20. Kryterium stanowi posiadanie przez dane mocarstwo ponad 10% tonażu światowej floty wojennej. za: K. Rasler, W. Thompson: The great powers and global struggle, 1490-1990, s. 28, na podstawie: George Modelski: (Long Cycles in World Politics, 1987).
  21. http://www.winnipegfreepress.com/opinion/analysis/russia-steadily-re-emerging-as-a-global-power-223585331.html Russia steadily re-emerging as a global power.
  22. http://books.google.pl/books?id=omAaTriUp0kC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false K. Rasler, W. Thompson: The great powers and global struggle, 1490–1990, s. 28.
  23. Orłowski Witold: Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku. Wydawnictwo Open, 2006.
  24. Międzynarodowe stosunki polityczne,s. 90 na podstawie: K. Waltz (1979): Theory of international Politics, Reading, 162.
  25. Peter J. Taylor: Geopolitische Weltordnung, Welttrends 4/1994,s. 25-37, za: Stańczyk 1/1995, s. 75.
  26. http://library.northsouth.edu/Upload/Deadly%20Imbalances.pdf R.L. Schweller: Deadly Imbalances Tripolarity and Hitler’s Strategy of World Conquest, s. 52, 74.
  27. http://www.press.umich.edu/pdf/0472112872-ch2.pdf Major Powers and Global Contenders, s. 46.
  28. http://books.google.pl/books?id=DV5Dg68TLhEC&pg=PA335&dq=per+cent+shares+of+power+in+central+systems&hl=pl&sa=X&ei=2d3zUcnEL82ChQfxjYBw&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=per%20cent%20shares%20of%20power%20in%20central%20systems&f=false Handbook of War Studies Two,s. 335 za: Doran, Parsons, 1980.
  29. Samuel P. Huntington: Duże, większe, największe. Polityka 49/1999, s. 20–21.
  30. Saul Bernard Cohen: Geopolitics of the world system (2003) str. 46-48.
  31. M. Dobroczyński, J. Stefanowicz. Polityka Zagraniczna, PWN, Warszawa 1984.
  32. Antoni Kukliński: Przestrzeń globalna – przestrzeń Europy – przestrzeń Polski. Wyzwania XXI wieku.
  33. http://www.pte.pl/pliki/2/1/Tezy%20J.%20Kotrasinski.pdf Megaprzestrzenie XXI wieku – perspektywa porównawcza.
  34. P. Artymowska, A. Kukliński, P. Żuber [Eds.]: Reconfiguration of the Global Scene and the Megaspaces of the XXI Century. Ministry of Regional Development, Warsaw, Poland, 2012.
  35. Antoni Kukliński: Przestrzeń globalna – przestrzeń Europy – przestrzeń Polski. Wyzwania XXI wieku (artykuł dyskusyjny).
  36. Dorota Miłoszewska: Trójpłaszczyznowa szachownica. Częstochowa: Instytut Geopolityki, 2010, s. 69–73. [dostęp 2018-08-25].
  37. Stolica Apostolska i Państwo Watykańskie formalnie stanowią dwa odrębne podmioty prawa międzynarodowego połączone unią personalna i funkcjonalną. Właściwie znaczenie międzynarodowe posiada Stolica Apostolska która utrzymuje stosunki dyplomatyczne z państwami, zaś Watykan jako państwo posiadające własne terytorium ma gwarantować niezależność Papieża od jakiejkolwiek władzy świeckiej http://www.wieczernik.oaza.pl/artykul.php?aid=834[niewiarygodne źródło?]. Opinie o globalnej roli Stolicy Apostolskiej: https://web.archive.org/web/20101223092504/http://wpolityce.pl/view/5197/Wniosek_po_WikiLeaks___W_wielu_istotnych_kwestiach_Amerykanie_uwazaja_Watykan_za_najlepiej_poinformowany_.html%3B%7B%7Bniewiarygodne http://www.kssm.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=258%3Adywizje-papieza&catid=22%3Aprojekty-badawcze&Itemid=51&lang=pl&limitstart=2; Watykan (...) wywiera ogromny wpływ na kulturę, życie duchowe, polityczne i społeczno-ekonomiczne w skali całego świata, porównywalny jedynie z oddziaływaniem wielkich mocarstw. https://web.archive.org/web/20160310132531/http://stosunki-miedzynarodowe.pl/index.php?catid=60:m&id=598:minipastwo&itemid=92&option=com_content&view=article.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Canada (Pantone).svg
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
PIRAMIDA organski 2.png
Autor: Ricardo77, Licencja: CC BY-SA 3.0
Teoria zmiany siły