Mocja

Mocja (od łac. motio „poruszanie, ruch”) – zjawisko zmiany rodzaju gramatycznego rzeczownika przez proces słowotwórczy w obrębie jednego leksemu[1][2], z reguły z rodzaju męskiego na żeński (feminatywy), występujący w przypadku imion i nazwisk, nazw zawodów i nazw zwierząt. Także różnorodność końcówek gramatycznych z powodu zmiany rodzaju[3].

Podstawowe sposoby to:

Różnie rozpatruje się zjawisko mocji nazwisk, które bywa przedmiotem kontrowersji. Na przykład w standardowym języku czeskim mocja nazwisk jest dobrze ugruntowana i następuje za pomocą końcówki -ová, dodanej do nazwiska męża[5], natomiast w języku angielskim nie występuje nigdy. Rada Języka Polskiego zaleca zmianę końcówki tylko w przypadku nazwisk zakończonych na -ski, -cki, -dzki[6].

Mocja jest szczególnie produktywna w językach germańskich – niemieckim i niderlandzkim, w innych językach europejskich występuje rzadko bądź w niewielkim stopniu, np. w języku angielskim: actor → actress[7]. W niektórych językach, np. hiszpańskim zmiana rodzaju może odbywać się bez mocji, ze zmianą rodzajnika[8]: el estudiante → la estudiante

Zjawisko istnienia różnych wyrazów dla różnych płci, np. w parach: mężczyzna-kobieta, ojciec-matka, syn-córka, gdzie każdy z wyrazów ma inne podłoże językowe, nie jest uważane za przejaw mocji[9].

Przypisy

  1. ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 88.
  2. ↑ mocja. W: Encyklopedia WIEM [on-line]. onet.pl. [dostęp 2016-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-26)].
  3. ↑ Mocja. W: Słownik języka polskiego PWN [on-line]. [dostęp 2017-12-26].
  4. ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 238.
  5. ↑ Czeska emancypacja: „–ová” kontra równouprawnienie płci, Cafebabel [dostęp 2017-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-25] (pol.).
  6. ↑ Nazwiska kobiet – współpraca z MSWiA, Rada Języka Polskiego [dostęp 2017-04-06].
  7. ↑ Jak wyrazić rodzaj żeński i rodzaj męski?. W: Langloo [on-line]. [dostęp 2017-12-26].
  8. ↑ Tworzenie rodzaju żeńskiego - język hiszpański. W: Język hiszpański [on-line]. [dostęp 2017-12-26].
  9. ↑ Ziková 2017 ↓.

Bibliografia