Mocz
.svg) | Ten artykuł od 2022-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Mocz (łac. urina) – uryna, płyn wytwarzany w nerkach i wydalany z organizmu, zawierający produkty metabolizmu bezużyteczne lub szkodliwe dla ustroju. Powstaje podczas filtracji i resorpcji[1].
Dobowa ilość moczu wydalanego przez zdrowego człowieka waha się od 600 do 2500 ml. Zależy ona od wielu czynników, m.in. ilości spożytych płynów i temperatury otoczenia.
W skład moczu wchodzi:
- 96% wody[1];
- 2,5% azotowych produktów przemiany materii (mocznik, kwas moczowy, amoniak)[1];
- 1,5% soli mineralnych (chlorki, fosforany, węglany)[1];
- minimalne ilości innych substancji, np. barwników żółciowych (nadają moczowi kolor, zapach i smak).
W moczu zdrowego człowieka nie powinny znajdować się węglowodany (cukry), białka, krwinki czerwone i krwinki białe oraz bakterie. Obecność któregoś z tych czynników może być objawem choroby:
- cukier w moczu może oznaczać cukromocz – objaw cukrzycy;
- białko w moczu może oznaczać białkomocz – zaburzenia w pracy wątroby (np. żółtaczka);
- limfocyty oraz bakterie w moczu – objaw (np. roponercza).
| cecha | wartość |
|---|---|
| kolor | słomkowy |
| smak | słony |
| odczyn | pH 4,5–7,5 |
| cukier | brak |
| białko | brak |
| nabłonki | pojedyncze |
| erytrocyty | do kilku w polu widzenia |
| leukocyty | kilka w polu widzenia |
Choroby związane z wydalaniem moczu:
Wydzielanie moczu jest regulowane na drodze nerwowej (przez międzymózgowie, korę mózgową i układ wegetatywny) oraz przez wazopresynę (hormon antydiuretyczny wydzielany przez przysadkę)[1], posiada także związek z układem krążenia. Wypływ moczu następuje w wyniku skurczu mięśni pęcherza i rozkurczu zwieracza pęcherza moczowego. W zasadzie jest to akt odruchowy, którego kontroli człowiek uczy się w wieku ok. 1,5 roku. Zbyt wypełniony pęcherz powoduje mimowolne oddawanie moczu, czasem także w czasie snu (również u osób dorosłych). Niektóre zwierzęta, m.in.: ptaki oddają mocz bezwarunkowo, choć można ich nauczyć warunkowego oddawania moczu poprzez trenowanie[2][3].
Powstawanie moczu:
- Tętnica nerkowa doprowadza do nerki krew z mocznikiem, nadmiarem wody oraz innymi zbędnymi i szkodliwymi substancjami.
- Ta krew dostaje się do warstwy korowej kłębuszków nerkowych.
- W kłębuszkach nerkowych następuje filtrowanie krwi.
- W kanalikach nerkowych następuje resorpcja moczu pierwotnego – czyli wchłonięcie cennych substancji z moczu pierwotnego do krwi: (glukozy, witamin, soli mineralnych, wody).
- Z kanalików nerkowych wypływa mocz ostateczny i wpada do kanalików zbiorczych[1].
- Z miedniczek nerkowych mocz przedostaje się do moczowodów.
- Moczowodami mocz spływa do pęcherza moczowego.
- Przez cewkę moczową mocz wydalany jest z organizmu na zewnątrz.
Właściwości fizykochemiczne
| Cecha | Zakres | Średnia wartość | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Objętość | 0,4-2,6 | 1,0 (±0,5) | l/24h |
| Gęstość (względna) | 1,001-1,028 | 1,015 (±0,010) | – |
| Lepkość (względna) | 1,0-1,14 | – | woda=1,0 |
| Napięcie powierzchniowe | 64-69 | – | 10−3 N/m |
| Obniżenie punktu zamarzania | 0,1-2,6 | – | K |
| Osmolalność | 50-1400 | 850 (±200) | mmol/kg |
| pH | 4,5-8,2 | 6,2 (±0,5) | – |
| Kwaśność miareczkowana | – | 0,64 (±0,13) | mmol/(24h•kg) |
| – | 23 (±10) | mmol/24h | |
| Ciśnienie CO2 | 2-18 | 10 (±2) | kPa |
| Masa sucha | 50 (±72) | – | g/24h |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f Ewa Pyłka-Gutowska, Układ moczowy. Wydanie i ismoregulacja, [w:] Witold Mizerski (red.), Vademecum maturzysty. Biologia, wyd. VI, Warszawa: Adamantan, 2019, s. 230–235, ISBN 978-83-7350-453-0.
- ↑ Bartosz Korytkowski, Ptak i jego nerki. Jak powstaje mocz u ptaków, Ogólnopolski Informator Drobiarski, 2 czerwca 2020 [dostęp 2020-10-01] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-22] (pol.).
- ↑ Alyson Kalhagen, How to Potty Train Your Pet Bird, The Spruce Pets, 24 października 2019 [dostęp 2020-10-01] (ang.).
- ↑ Układ moczowy. W: Sławomir Pawelski, Stanisław Maj: Normy i diagnostyka chorób wewnętrznych. Wyd. I. Warszawa: PZWL, 1993. ISBN 83-200-1645-2.
| Jama brzuszna |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miednica |
| ||||||||||||||||
| Inne |
