Modena

Modena
Ilustracja
Katedra i Ghirlandina w Modenie
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Włochy

Region

 Emilia-Romania

Prowincja

Modena

Burmistrz

Gian Carlo Muzzarelli

Powierzchnia

182 km²

Wysokość

34 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


185 800
1022,76 os./km²

Nr kierunkowy

059

Kod pocztowy

41121-41126

Tablice rejestracyjne

MO

Położenie na mapie Emilii-Romanii
Mapa konturowa Emilii-Romanii, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Modena”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Modena”
Ziemia44°38′46″N 10°55′33″E/44,646111 10,925833
Strona internetowa
Panorama Piazza Grande (katedra, dzwonnica, Palazzo Comunale – siedziba władz miejskich) Modena, wrzesień 2006
Palazzo Ducale, siedziba Akademii Wojskowej
Kościół Wotywny i ulica Corso Duomo
Typowe arkady wzdłuż ulicy na starym mieście

Modena (po włosku [ˈmɔːdena], w dialekcie modeńskim Modna [ˈmɔːdna]) – miasto i gmina w północnych Włoszech, w regionie Emilia-Romania, w prowincji Modena. Leży w dolinie Padu. Przepływają przez nią dwie rzeki: Secchia i Panaro. 10 kilometrów na południe od miasta zaczynają się pierwsze wzniesienia Apeninów, a konkretnie Apeniny Toskańsko-Emiliańskie (Appennino Tosco-emiliano).

Dane statystyczne

Według danych na 30 września 2021 roku gmina Modena liczy 185 800 mieszkańców[1]. 16,1% (30 005) to obcokrajowcy [2]. W 2020 w Modenie mieszkało 533 Polaków, co czyniło z nich szóstą mniejszość narodowościową, a drugą (po Rumunii) z obszaru Unii Europejskiej.

Historia

W rejonie Modeny znaleziono pozostałości osadnictwa kultury Villanova z wczesnej epoki żelaza (IX-VIII wiek p.n.e.), później Ligurów. Modena była pierwotnie osadą etruską, potem galijską. Zamieszkiwało ją plemię Bojów. Nieznana jest data założenia miasta, ale w 218 r. p.n.e., w czasie II wojny punickiej, jej mieszkańcy poparli Hannibala. W roku 183 p.n.e.[3] stała się kolonią rzymską, nosząc nazwę Mutina (prawdopodobnie od etruskiego słowa oznaczającego pagórek, wzgórze). Marcus Aemilius Lepidus korzystał z Mutiny jako bazy wypadowej do walk z Ligurami. Wkrótce została rozbudowana ze względu na znaczenie strategiczne, jak i położenie przy skrzyżowaniu Via Aemilia z drogą prowadzącą do Werony. W czasie wojen domowych w Rzymie była dwa razy oblegana. Najpierw przez Pompejusza w 78 r. p.n.e., kiedy bronił jej Marek Juniusz Brutus (ojciec Marka Juniusza Brutusa, jednego z zabójców Cezara). Po raz drugi przez Marka Antoniusza w 44 r. p.n.e., a bronił jej Decymus Juniusz Brutus (zob. bitwa pod Mutiną). Oktawian August z pomocą Senatu odbudował miasto. Cyceron nazwał ją Mutina splendidissima (Mutina najpiękniejsza). Do III w. miasto utrzymywało swą pozycję najważniejszego ośrodka nowo utworzonej prowincji (diecezji) Aemilia. Upadek cesarstwa przyniósł też upadek Modeny. Ze względu na swe położenie miasto było wykorzystywane jako baza w czasie wojen z barbarzyńcami w czasie wielkiej wędrówki ludów, jak i w wojnach wewnętrznych. Podobno Attyla nie zdobył Modeny dzięki cudom św. Geminianusa, biskupa i późniejszego patrona miasta.

Między V i VII wiekiem kilkakrotnie opuszczana z powodu powodzi. Założono nawet nowe miasto w rejonie miejscowości Cittanova, kilka kilometrów na północny zachód od dzisiejszego miasta. Ostatecznie została zaludniona w końcu IX w., po ustanowieniu jej stolicą biskupią. Pierwszym biskupem został Ludovicus. Okres panowania biskupów zaowocował wzniesieniem romańskiej katedry, w której znajduje się grobowiec św. Geminiano, patrona miasta i lokalnej archidiecezji. W tym czasie powstała pieśń (poemat) Canto delle scolte modenesi. Na przełomie XI i XII w. należała do Matyldy Toskańskiej. Panowanie biskupów skończyło się w 1135, kiedy miasto uzyskało autonomię. W czasie wojen gibelinów z gwelfami Modena stała po stronie cesarza Fryderyka II, czyli znajdowała się w obozie gibelinów. Ponad sto lat później, w 1249, gibelińska Modena została podbita przez gwelficką Bolonię, a w 1288 poddała się Obizzo d’Este z Ferrary. Ród d’Este (a następnie Habsburg-Este) rządził miastem z krótkimi przerwami do 1860. W 1325 stoczono bitwę pod Zappolino, zwaną też bitwą o dębowe wiadro, w czasie której Modeńczycy odnieśli triumf nad Bolonią. Została ona opisana przez Alessandra Tassoniego w poemacie heroikomicznym Wiadro porwane. Od czasów Borso d’Este Modena nabrała charakteru miasta książęcego. W 1598, po włączeniu Ferrary do Państwa Kościelnego, książę Cezar d’Este przeniósł do Modeny swoją stolicę i od tej pory stała się księstwem. W 1860 została włączona do Królestwa Sardynii, rok później stała się częścią Królestwa Włoch.

Zabytki

Katedra (il Duomo), dzwonnica (Ghirlandina), główny plac miejski (Piazza Grande) (wszystkie trzy wpisane na listę światowego dziedzictwa), pałac książęcy (Palazzo Ducale) – siedziba pierwszej na świecie Akademii Wojskowej powołanej do życia 1 stycznia 1678 roku.

Gospodarka

Miasto jest drugą po Bolonii potęgą gospodarczą regionu. W granicach metropolii mają swoje siedziby włoscy producenci samochodów wyścigowych: Ferrari (w Maranello), Maserati (w samym mieście), De Tomaso (na peryferiach) oraz Pagani (w San Cesario sul Panaro, kilka kilometrów na południowy wschód od miasta). Do wymienionych powyżej producentów samochodów wyścigowych należy jeszcze dodać Lamborghini, które ma swoją siedzibę w pobliskim Sant’Agata Bolognese. Poza tym nie sposób pominąć przemysłu ceramicznego (w szczególności w Sassuolo) oraz tekstylnego (Carpi).

Rozwinięte rolnictwo i przemysł przetwórstwa produktów rolnych i spożywczych. 1500 przedsiębiorstw, 11 500 zatrudnionych z obrotem rocznym ponad 3,9 miliarda euro. Czołowy włoski producent wieprzowiny – ponad 450 000 sztuk rocznie, przewyższający liczbę mieszkańców prowincji (dane na dzień 31 grudnia 2003).

Modena jest także węzłem komunikacyjnym; łączą się tu dwie autostrady: A1 (zwana Autostradą Słońca, Autostrada del Sole) prowadząca z Mediolanu do Rzymu i dalej do Neapolu, oraz A22 prowadząca do Brennero, przejścia granicznego na granicy z Austrią.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Modena Centrale, skąd odjeżdżają pociągi w trzech kierunkach – na zachód przez Reggio Emilia, Parmę i Piacenzę do Mediolanu, na wschód do Bolonii i na północ przez Mantuę do Werony. W obrębie miasta kursują trolejbusy.

Oświata

Modena, wspólnie z miastem Reggio Emilia - stolicą sąsiedniej prowincji o tej samej nazwie - tworzy uniwersyteckie dwumiasto, siedzibę Uniwersytetu Modeny i Reggio Emilia (Università degli Studi di Modena e Reggio Emilia - UNIMORE), utworzonego w 1175 i rozwiniętego przez Franciszka II d’Este w 1686. Uniwersytet przoduje w fakultetach prawa i medycyny. Włoscy i zagraniczni oficerowie (jednym z elewów był Edmondo De Amicis, autor powieści Serce oraz Mu’ammar al-Kaddafi) kształcili się we Włoskiej Akademii Wojskowej w Modenie. Biblioteca Estense stanowi repozytorium archiwalnych zbiorów historycznych, w tym ok. 3000 rękopisów.

Kuchnia

Składnikami kuchni modeńskiej są szynka modeńska (Denominazione di Origine ProtettaChroniona Nazwa Pochodzenia) i parmezan. Wytwarza się tu również mortadelę. Typowe potrawy to tortellini, zampone, gnocco fritto oraz crescentina, zwana również tigella. W Modenie produkuje się również ocet balsamiczny oraz wina lambrusco.

Sport

Modena jest kolebką inżynierską wyścigów samochodowych. Oprócz szeregu producentów samochodów swoją siedzibę mają tu dwa kluby: piłkarski Modena FC oraz siatkarski Cimone Modena.

Wybitne postacie (chronologicznie)

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. Statistiche demografiche ISTAT, demo.istat.it [dostęp 2021-12-25].
  2. Cittadini Stranieri 2021 - Modena, Tuttitalia.it [dostęp 2021-12-25] (wł.).
  3. Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, s. 256, Oficyna Wydawnicza Fogra, ISBN 83-85719-84-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Italy location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Italy (Commons photos) → en-Wikipedia Italy.
Flag of Emilia-Romagna (de facto).svg
Autor: Ta flaga została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 4.0
Bandiera dell'Emilia-Romagna riadattata. De facto!
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Flag of Modena.svg
Flag of Modena
Modena Piazza Grande.jpg
Autor: Davidtsousa, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Modena, Piazza Grande
05 Modena, Italy - モデナ イタリア.jpg
(c) Marek Slusarczyk, CC BY 3.0
Kościół Wotywny i ulica Corso Duomo. Modena, Włochy.
Modena-Stemma it.png
Autor: Modena, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Herb Modeny
Baroque ducal palace modena.jpg

The baroque Ducal Palace in en:Modena, site of a major Italian military academy. Photo by Bob Tubbs taken from the tower beside the cathedral, 25 September 2005.

Palazzo ducale di Modena, attualmente occupato dall'Accademia Militare di Modena. Foto di Bob Tubbs presa dalla Ghirlandina, il 25 settembre 2005
Modena-Ghirlandina.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Bergonzc z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Modena - The Cathedral I took this picture on Christmas 2003 Bergonzc 21:12, 26 Apr 2004 (UTC)