Moderator (psychologia)

Moderator (zmienna niezależna uboczna) – czynnik, który decyduje o istnieniu i sile obserwowalnej zależności pomiędzy zmiennymi lub braku zależności[1]. Moderator jest warunkiem wystąpienia danego efektu; odpowiada na pytania „kto?”, „kiedy?” „w jakich warunkach?”[2].

Charakter zależności

Charakter zależności między zmienną niezależną główną a zmienną zależną zależy od zmiennej moderującej. Zmienna X wpływa na zmienną Y, natomiast gdy występuje interakcja między zmiennymi X i M (zmienną niezależną uboczną) mamy do czynienia ze zmienną M jako moderatorem. Warunkiem takiej zależności nie jest konieczność występowania związku prostego między zmiennymi Y i M, a zależność prosta X i Y jest wręcz z założenia nieuprawniona[3].

Przykład moderatora w badaniach

W badaniu quasi-eksperymentalnym sprawdzamy hipotezę o wyższych ocenach szkolnych z języka polskiego niż z matematyki. Zmienną niezależną jest przedmiot, a zmienną zależną uzyskane oceny. Po analizie wyników stwierdzamy prawdziwość hipotezy. Kolejno zakładamy, że moderatorem tego zjawiska jest płeć. W rozumowaniu metodologicznym świadczy to o interakcyjnym wpływie zmiennej niezależnej (przedmiotu) i płci na zmienną zależną (oceny). Analizy wykazały, że chłopcy mają wyższe oceny z matematyki niż z języka polskiego. Oczekiwany efekt wyższych ocen z języka polskiego niż z matematyki wystąpił jedynie u dziewcząt, a nie u chłopców, w związku z czym płeć jest moderatorem związku typ przedmiotu a ocena. Taki wynik pozwala nam wnioskować, że płeć jest istotnym ograniczeniem badanego przez nas zjawiska.

Cel stosowania moderatorów

Poszukiwanie moderatorów to poszukiwanie granic, w jakich prawidłowości psychologiczne obowiązują, a poznanie tych granic jest tak samo ważne jak poznanie samych prawidłowości. Stanowi to istotną różnicę między wiedza potoczną, a naukową. Ta pierwsza formułuje bezwarunkowe prawidłowości ogólne, druga zaś świadoma jest własnych ograniczeń – każde prawidłowości psychologiczne mają określone warunki występowania. Dzięki takim analizom zdobywana wiedza psychologiczna jest bardziej rzetelna i obiektywna, a to stanowi postawę do tworzenia systematycznej wiedzy ogólnej[4].

Zobacz też

  • mediator (statystyka)
  • kolider (statystyka)

Przypisy

  1. ↑ B. Wojciszke, Człowiek wśród ludzi. Wyd. Scholar. Warszawa, 2002.
  2. ↑ S. Bedyńska i M. Cypryańska (red.), Statystyczny drogowskaz. 1. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica, 2007.
  3. ↑ B. Wojciszke, Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: PWN, 1997.
  4. ↑ B. Wojciszke, Systematycznie modyfikowane autoreplikacje: logika programu badań empirycznych w psychologii.[w:] J. Brzeziński (red.) Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów. Warszawa: PWN, 2004.

Bibliografia

  • B. Wojciszke Człowiek wśród ludzi. Wyd. Scholar. Warszawa 2002
  • B. Wojciszke Systematycznie modyfikowane autoreplikacje: logika programu badań empirycznych w psychologii.[w:] J. Brzeziński (red.) Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów. Warszawa: PWN 2004
  • J. Brzeziński Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: PWN 1997
  • S. Bedyńska i M. Cypryańska (red.). Statystyczny drogowskaz. 1. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica 2007