Modliszka zwyczajna

Modliszka zwyczajna
Mantis religiosa[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Modliszka zwyczajna, Polska, Chęciny, 2017
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

modliszki

Rodzina

modliszkowate

Rodzaj

Mantis

Gatunek

modliszka zwyczajna

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Modliszka zwyczajna[3], modliszka bigotek[4], wieszczka czczona[5] (Mantis religiosa) – gatunek owada z rodziny modliszkowatych (Mantidae).

Jedyny przedstawiciel modliszek w Europie Środkowej[6]. Ubarwienie ciała zielone, żółtozielone lub jasnobrązowe. Samce są zazwyczaj mniejsze od samic. Samice osiągają od 50 do 75 mm, w ogóle nie wykorzystują skrzydeł i zaniepokojone uciekają pieszo, a samce od 40 do 60 mm i podrywają się do krótkich lotów. Jak u wszystkich modliszek, pierwsza para odnóży przekształcona jest w narząd chwytny. Jej chwyt jest tak silny, że nawet tak duże i mocne owady jak koniki polne nie są w stanie się z niego wydostać. Można ją spotkać od sierpnia do października, kiedy jest dostatecznie ciepło. Jej środowiskiem życia są śródleśne łąki, polany i brzegi lasów. Poluje na inne owady lub pająki, siedząc nieruchomo na niskich roślinach i czekając, aż ofiara przybliży się na tyle, żeby można było chwycić ją parą przednich odnóży. Złapaną ofiarę zjada żywcem. Samica składa od 100 do 200 jaj w przylegającym do łodygi rośliny kokonie, zwanym ooteką.

Biotop

W Polsce modliszka preferuje mocno nasłonecznione polany i brzegi borów sosnowych porośnięte wrzosowiskami lub murawami psammofilnymi.

Rozmieszczenie geograficzne

Modliszka zwyczajna jest szeroko rozpowszechnionym gatunkiem modliszki o niemal kosmopolitycznym rozmieszczeniu[2]. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej (choć jej obecność w Australii wymaga potwierdzenia), ale została również introdukowana do Ameryki Północnej i Kanady, gdzie jej obecność jest często notowana[2]. W krainach palearktycznej i nearktycznej osiąga 50° szerokości geograficznej północnej i rozszerzył swoje rozmieszczenie na południe, docierając do Afryki Południowej i regionów indomalajskich[2].

Rozmieszczenie w Polsce

Do niedawna w Polsce występowała tylko w części południowej na ciepłych i suchych stanowiskach. Do końca XX w. była spotykana głównie w Kotlinie Sandomierskiej i w niektórych rejonach Podkarpacia. Na początku XXI w. pojawił się szereg nowych stanowisk modliszki, jednak większość z nich zlokalizowana była w niewielkich odległościach od dwóch głównych populacji. Po roku 2010 zaczęły pojawiać się jednak nowe stanowiska w dalej położonych regionach: w Małopolsce i Górach Świętokrzyskich, Górnym Śląsku (w tym na Śląsku Opolskim), a nawet na południowym Mazowszu. W wyjątkowo ciepłym roku 2015 modliszkę zaobserwowano na Podlasiu i Pojezierzu Mazurskim, a w 2016 r. w Kampinoskim Parku Narodowym[7]. Obecnie owada tego można spotkać w całym kraju – zasięg wyraźnie przesunął się na północ[8], spotykana jest w okolicach Białegostoku, Suwałk, Ełku, Olsztyna, jak i na zachód od dotychczasowych stanowisk[9].

Panuje powszechne przekonanie, że przesuwanie się zasięgu występowania modliszki ku północy związane jest z ocieplaniem się klimatu. W długie i ciepłe lata ma ona pod dostatkiem pokarmu, szczególnie owadów z rzędu prostoskrzydłych (koników polnych, pasikoników i innych szarańczowatych). Z kolei krótsze zimy z niewielką ilością umiarkowanie mroźnych dni powodują, że nie przemarzają kokony jajowe tego owada[7].

Ochrona

Owad znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze jako EN gatunek bardzo wysokiego ryzyka i jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10]. Od 2016 roku jest także na Światowej Czerwonej Liście IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[11]. Do najpoważniejszych zagrożeń należy niszczenie siedlisk dogodnych dla tego gatunku, a więc siedlisk otwartych (polany) w obrębie kompleksów leśnych.

Przypisy

  1. Mantis religiosa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b c d Mantis religiosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000.
  4. Artur Popławski: Zoologia krótko zebrana dla szkolnego i domowego użytku obojej płci. Warszawa: Bernard Lessmann, 1865.
  5. Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Wyd. 3. PWN, 2005.
  6. Owady dawne, ale i nowe coraz częstsze w Polsce, Nauka w Polsce [dostęp 2020-05-20] (pol.).
  7. a b Katarzyna Szyszko-Podgórska: Gość z południa, [w:] „Przyroda Polska” nr 971, kwiecień 2019, s. 37.
  8. Modliszka w Olsztynie, czyli zaskakujące skutki zmian klimatu, natura.wm.pl [dostęp 2020-02-03].
  9. Zieliński, D., Schwarz, C. J., Ehrmann, R., 2018. Evaluation of the expansion of Mantis religiosa (L.) in Poland based on a questionnaire survey. Animal Biodiversity and Conservation, 41.2: 275–280.
  10. Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2014 poz. 1348).
  11. R. Battiston, Mantis religiosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2015-11-18] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Modliszka zwyczajna.jpg
Autor: Jacek Proszyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Modliszka zwyczajna (Mantis religiosa). Fotografia wykonana przy ścieżce prowadzącej do wejścia na Zamek Królewski w Chęcinach 15 sierpnia 2017.