Modliszka zwyczajna

Modliszka zwyczajna

Mantis religiosa[1]
(Linnaeus, 1758)
Modliszka zwyczajna, Polska, Chęciny, 2017
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	modliszki
Rodzina	modliszkowate
Rodzaj	Mantis
Gatunek	modliszka zwyczajna
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Modliszka zwyczajna^[3], modliszka bigotek^[4], wieszczka czczona^[5] (Mantis religiosa) – gatunek owada z rodziny modliszkowatych (Mantidae).

Jedyny przedstawiciel modliszek w Europie Środkowej^[6]. Ubarwienie ciała zielone, żółtozielone lub jasnobrązowe. Samce są zazwyczaj mniejsze od samic. Samice osiągają od 50 do 75 mm, w ogóle nie wykorzystują skrzydeł i zaniepokojone uciekają pieszo, a samce od 40 do 60 mm i podrywają się do krótkich lotów. Jak u wszystkich modliszek, pierwsza para odnóży przekształcona jest w narząd chwytny. Jej chwyt jest tak silny, że nawet tak duże i mocne owady jak koniki polne nie są w stanie się z niego wydostać. Można ją spotkać od sierpnia do października, kiedy jest dostatecznie ciepło. Jej środowiskiem życia są śródleśne łąki, polany i brzegi lasów. Poluje na inne owady lub pająki, siedząc nieruchomo na niskich roślinach i czekając, aż ofiara przybliży się na tyle, żeby można było chwycić ją parą przednich odnóży. Złapaną ofiarę zjada żywcem. Samica składa od 100 do 200 jaj w przylegającym do łodygi rośliny kokonie, zwanym ooteką.

Biotop

W Polsce modliszka preferuje mocno nasłonecznione polany i brzegi borów sosnowych porośnięte wrzosowiskami lub murawami psammofilnymi.

Rozmieszczenie geograficzne

Modliszka zwyczajna jest szeroko rozpowszechnionym gatunkiem modliszki o niemal kosmopolitycznym rozmieszczeniu^[2]. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej (choć jej obecność w Australii wymaga potwierdzenia), ale została również introdukowana do Ameryki Północnej i Kanady, gdzie jej obecność jest często notowana^[2]. W krainach palearktycznej i nearktycznej osiąga 50° szerokości geograficznej północnej i rozszerzył swoje rozmieszczenie na południe, docierając do Afryki Południowej i regionów indomalajskich^[2].

Rozmieszczenie w Polsce

Do niedawna w Polsce występowała tylko w części południowej na ciepłych i suchych stanowiskach. Do końca XX w. była spotykana głównie w Kotlinie Sandomierskiej i w niektórych rejonach Podkarpacia. Na początku XXI w. pojawił się szereg nowych stanowisk modliszki, jednak większość z nich zlokalizowana była w niewielkich odległościach od dwóch głównych populacji. Po roku 2010 zaczęły pojawiać się jednak nowe stanowiska w dalej położonych regionach: w Małopolsce i Górach Świętokrzyskich, Górnym Śląsku (w tym na Śląsku Opolskim), a nawet na południowym Mazowszu. W wyjątkowo ciepłym roku 2015 modliszkę zaobserwowano na Podlasiu i Pojezierzu Mazurskim, a w 2016 r. w Kampinoskim Parku Narodowym^[7]. Obecnie owada tego można spotkać w całym kraju – zasięg wyraźnie przesunął się na północ^[8], spotykana jest w okolicach Białegostoku, Suwałk, Ełku, Olsztyna, jak i na zachód od dotychczasowych stanowisk^[9].

Panuje powszechne przekonanie, że przesuwanie się zasięgu występowania modliszki ku północy związane jest z ocieplaniem się klimatu. W długie i ciepłe lata ma ona pod dostatkiem pokarmu, szczególnie owadów z rzędu prostoskrzydłych (koników polnych, pasikoników i innych szarańczowatych). Z kolei krótsze zimy z niewielką ilością umiarkowanie mroźnych dni powodują, że nie przemarzają kokony jajowe tego owada^[7].

Ochrona

Owad znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze jako EN gatunek bardzo wysokiego ryzyka i jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[10]. Od 2016 roku jest także na Światowej Czerwonej Liście IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)^[11]. Do najpoważniejszych zagrożeń należy niszczenie siedlisk dogodnych dla tego gatunku, a więc siedlisk otwartych (polany) w obrębie kompleksów leśnych.

Przypisy