Mogielnica

Mogielnica
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Klasycystyczny ratusz. Siedziba gminy Mogielnica
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

grójecki

Gmina

Mogielnica

Data założenia

1249

Prawa miejskie

1317

Burmistrz

Sławomir Chmielewski

Powierzchnia

12,98 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


2316[1]
178,4 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 48

Kod pocztowy

05-640

Tablice rejestracyjne

WGR

Położenie na mapie gminy Mogielnica
Mapa konturowa gminy Mogielnica, w centrum znajduje się punkt z opisem „Mogielnica”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Mogielnica”
Położenie na mapie powiatu grójeckiego
Mapa konturowa powiatu grójeckiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Mogielnica”
Ziemia51°41′36″N 20°43′27″E/51,693333 20,724167
TERC (TERYT)

1406074

SIMC

0973665

Urząd miejski
Rynek 1
05-640 Mogielnica
Strona internetowa

Mogielnicamiasto w Polsce, w woj. mazowieckim, w południowej części powiatu grójeckiego.

Prawa miejskie uzyskała w 1317 roku[2]. Mogielnica, będąca własnością duchowną, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bielskim ziemi rawskiej województwa rawskiego[3]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa radomskiego. Miasto leży nad rzeką Mogielanką, w dolinie rzeki Pilicy. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Mogielnica oraz parafii, należącej do dekanatu mogielnickiego, archidiecezji warszawskiej. 31 grudnia 2017 Mogielnica liczyła 2 294 mieszkańców[1].

Historia

Rynek w Mogielnicy, w tle ratusz (fot. lato 2020).
Kościół pw św. Floriana od strony Placu Poświętne
Wejście na cmentarz żydowski w Mogielnicy (fot. lato 2020)
Widok Mogielnicy z 1882 r.

Mogielnica leży na dnie dość głębokiej doliny rzeki Mogielanki. Nazwa wywodzi się od obrazu terenu kopcowatego, mogilastego, w brzmieniu utrwalonym od zarania: Mquelnica, Mogilnica, Migielnica, Mogielnicza, Mogilnica i wreszcie Mogielnica. Z czasem osada książęca, która rozwijała się u przeprawy przez rzekę, którą przecinał trakt handlowy, zwany Krakowskim, wiodący z południa Polski przez Grójec do Czerska. Najwcześniejszą datą dotycząca Mogielnicy jest rok 1249. W tym czasie była to wieś, a właściwie osada należąca pierwotnie do księcia mazowieckiego i czerskiego Siemowita I, która drogą zamiany przeszła w 1249 r. na własność opactwa cysterskiego w Sulejowie.

13 stycznia 1317 r. Siemowit II, książę mazowiecki udzielił Mogielnicy pozwolenia na lokację na prawie średzkim. W ten sposób Mogielnica stała się jednym z najstarszych miast lokowanych na Mazowszu[4]. Okres od połowy XIII do XIV w. można scharakteryzować jako pierwszy etap przebudowy istniejącej już wsi na układ miasta średniowiecznego. Proces ten przebiega w tym okresie w sposób rewolucyjny. Po wcieleniu ziemi rawskiej do korony (1462) miasto znalazło się w nurcie życia ogólnopolskiego, a królowie 1530-1792 bardzo często potwierdzają dawne przywileje Mogielnicy. Wieki XV i XVI to pomyślny rozwój handlu i rzemiosła, a zwłaszcza tkactwa oraz istniejących tu rzemiosł (krawcy, kuśnierze, kowale, szewcy, sukiennicy). Rozwijało się również garbarstwo i garncarstwo.

W 1564 r. w Mogielnicy jest 700 mieszkańców, z czego 120 to rzemieślnicy. Na zachowanym odcisku pieczęci rady miejskiej z 1317 r. znajduje się wyobrażenie – herbu Mogielnicy, które w niezmiennej postaci przetrwało do naszych czasów. Od połowy wieku XVII do poł. wieku XIX Mogielnica przeżywa czasy swojego upadku, który zaczął się od zniszczeń dokonanych przez wojnę szwedzką 1655-1660 z których miasto dźwiga się bardzo powoli o czym świadczy liczba domostw, która z ponad 100 później wynosi zaledwie 49. Dopiero późniejsze lata przynoszą ożywienie gospodarcze i rozbudowę miasta ok. 101 domów (1797).

Po III rozbiorze Polski Mogielnica znalazła się w tzw. Prusach Południowych, a w latach 1806-1815 w Księstwie Warszawskim, a 1815-1918 pod zaborem rosyjskim. Względna stabilizacja miasta następuje po 1820 r. (prawie 1700 mieszkańców, w tym 670 Żydów). Na miejsce klasztoru cystersów powstaje obecny kościół parafialny (1892-1895). Rozwijało się rzemiosło i drobny handel, powstało pięć garbarni. Przeważali jednak rolnicy, którzy pod koniec XIX w. wyspecjalizowali się w sadownictwie i warzywnictwie. Wcześniej Mogielnica straciła prawa miejskie (1869), stając się osadą o statusie gminy.

Tuż przed zakończeniem I wojny światowej miasto otrzymało połączenie kolejowe z Warszawą przez Grójec (Grójecka Kolej Dojazdowa). W 1924 przedłużono linię, aż do Nowego Miasta nad Pilicą. Prawa miejskie Mogielnica odzyskała w 1919 r. Były tu wówczas dwie szkoły podstawowe, trzy biblioteki, czytelnie, świetlica a następnie Państwowe Seminarium Nauczycielskie (po 1945 r. reaktywowano je w formie – liceum Pedagogicznego).

Podczas okupacji niemieckiej doszło do masowej eksterminacji mieszkańców Mogielnicy, której znaczną część stanowili Żydzi. Były też mordy na Polakach w związku z aktywnie działającą partyzantką w niedalekich lasach. W 1943 r. oddział Narodowych Sił Zbrojnych zlikwidował 5 komunistów z Polskiej Partii Robotniczej[5].

Po wojnie na pl. Wolności zbudowano pomnik ku czci żołnierzy polskich i radzieckich poległych w walkach z hitlerowcami[6].

Od 1950 wyludnia się: w 1965 – 3500 mieszkańców, 1970 – 3115, a w 1991 – 2749. Od 1978 organizowana jest Mogielnicka Wiosna Kulturalna, która przetrwała do dziś.

Położenie

Droga 728 przebiegająca przez miasto

Mogielnica usytuowana jest w pasie Nizin Środkowopolskich, w południowej części Wysoczyzny Rawskiej. Przez miasto przepływa rzeka Mogielanka, największy lewy dopływ Pilicy. Miejscowość znajduje się na trasie drogi wojewódzkiej nr 728 GrójecJędrzejów.

Gospodarka

W ramach działalności gospodarczej dominuje przetwórstwo owocowo-warzywne, produkcja pieczarek, usługi branży skórzanej. Mogielnica kontynuuje swoje tradycje w zakresie takich branż jak: szewstwo, cholewkarstwo i garbarstwo.

Największymi zakładami regionu są:

  • Zakład Przemysłu Cukierniczego „IGA” w Mogielnicy – produkcja wyrobów cukierniczych
  • Dinter i Döhler” sp. z o.o. Zakład w Kozietułach Nowych – przetwórstwo owoców
  • ZPOW „ARED” w Mogielnicy – przetwórstwo owoców i warzyw
  • „PIETRUCHA” – zakład przemysłu chemicznego
  • „REFRESCO” sp. z o.o. Zakład w Kozietułach Nowych – wytwórnia soków i napojów
  • PPUH „OLA” w Mogielnicy

Demografia

Liczba mieszkańców Mogielnicy na przestrzeni lat.
  • Piramida wieku mieszkańców Mogielnicy w 2014 roku[1].


Piramida wieku Mogielnica.png

Religia

Większość mieszkańców miasta to rzymscy katolicy. W Mogielnicy mieści się siedziba dekanatu mogielnickiego, archidiecezji warszawskiej, zrzeszającego sześć okolicznych parafii, w tym parafię św. Floriana w Mogielnicy. W mieście, przy drodze prowadzącej do Miechowic znajduje się cmentarz parafialny. Pochowani na nim zostali m.in. Wincenty Dobiecki, generał brygady powstania listopadowego oraz Kasper Pleciński (zmarły 1852 r.), burmistrz Mogielnicy[7]. Cmentarze znajdują się także w pozostałych parafiach wchodzących w skład dekanatu.

Na cmentarzu usytuowana jest niewielka kaplica pw. Świętej Trójcy, wzniesiona pod koniec XV wieku[8].

Polityka

Władze

Mogielnica jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Mogielnica. Zgodnie z ustawą o samorządach z 1990 roku, gmina posiada Burmistrza Miasta i Gminy – organ władzy wykonawczej i Radę Miejską – organ władzy stanowiącej i kontrolnej. Burmistrzem od 1998 jest Sławomir Chmielewski, który podczas wyborów samorządowych w 2010 został wybrany na czwartą kadencję[9].

Radni wybrani z okręgów na terenie miasta Mogielnica (4 mandaty na całkowitą liczbę 15 członków Rady Miejskiej)[10]:

  • Frasońska Anna
  • Michalski Grzegorz
  • Sawicki Bogdan
  • Zawalich Jarosław

Spośród radnych wyłoniono przewodniczącego rady, którym został – Jarosław Zawalich.

Poglądy polityczne mieszkańców

W referendum w 2003 mieszkańcy Mogielnicy poparli (61%) wejście Polski do Unii Europejskiej. Frekwencja w referendum wyniosła 60,2%. W drugiej turze wyborów prezydenckich w 2005 zdecydowana większość poparła Lecha Kaczyńskiego. Wybrało go ponad 70% wyborców, przy frekwencji 52%. W wyborach parlamentarnych w 2007 przy frekwencji 48,5%, wyniki były następujące[11][12]:

Edukacja

Szkoła podstawowa im. Józefa Piłsudskiego

W Mogielnicy znajdują się dwie szkoły: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Józefa Piłsudskiego oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Kilińskiego. Poza tym w samej gminie znajdują się jeszcze publiczne szkoły podstawowe w Borowem, Kozietułach, Brzostowcu i w Michałowicach.

Sport

W 1920 r. powstał amatorski klub piłkarski KS Mogielanka. Od sezonu 2002/2003 występujący w lidze okręgowej. Pomimo tego najbardziej rozwijającą się dyscypliną w gminie jest siatkówka. Działa tu klub siatkarski KS Mogielanka Perła Złotokłos, który w 2007 roku zaczął rozgrywki w trzeciej lidze. Wcześniej drużyna przez 3 lata brała udział w rozgrywkach Amatorskiej Ligi Piłki Siatkowej w Grójcu rokrocznie zajmując miejsce na podium. Drużyna składa się przede wszystkim z absolwentów i uczniów ZSO w Mogielnicy jak również z mieszkańców gminy i miasta Mogielnica. Poza tym w Mogielnicy działa sekcja ringo i tenisa stołowego.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Obiekty zabytkowe

Remiza strażacka

Obiekt zabytkowy.svg Wpisane do rejestru zabytków[13]:

  • kościół parafialny pod wezwaniem św. Floriana powstały w XIX w.
  • kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy wybudowany w XVIII w.
  • cmentarz żydowski znajdujący się przy ulicy Polesie
  • klasycystyczny ratusz z XVIII w.
  • remiza strażacka, ul Poświętne
  • stajnia z chlewnią i suszarnią przy ulicy Krakowskie Przedmieście
  • dworzec kolejowy
  • urbanistyczny układ miasta

Pomniki

Tablica upamiętniająca poległych żołnierzy Armii Krajowej
  • Pomnik Jezusa Frasobliwego autorstwa Franciszka Strynkiewicza znajdujący się przy Zespole Szkół Ogólnokształcących
  • Pomnik Jana Pawła II przy kościele św. Floriana
  • Pomnik Matki Boskiej przy kościele św. Floriana, postawiony 15 sierpnia 1948,
  • Tablica upamiętniająca poległych i zamordowanych żołnierzy Armii Krajowej w latach 1939–1945, znajdująca się na placu przy ulicy Grójeckiej
  • Tablica upamiętniająca pomordowanych w Katyniu

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Mogielnica w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 111.
  3. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
  4. Agnieszka Bartoszewicz, Mogielnica. Z dziejów małego miasta mazowieckiego w późnym średniowieczu, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, T. 3, 1997, nr 1, s. 212.
  5. Andrzej Werblan „Władysław Gomułka. Sekretarz Generalny PPR” Książka i Wiedza 1988 str. 164 ISBN 83-05-11972-6
  6. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 606
  7. Administrator, Informacja o kolejnym zabytku, www.mwkz.pl [dostęp 2018-07-05] (pol.).
  8. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2008-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)].
  9. Wybory Samorządowe 2010 (pol.). pkw.gov.pl. [dostęp 2011-07-17].
  10. Wybory Samorządowe 2010 (pol.). pkw.gov.pl. [dostęp 2011-07-17].
  11. Wyniki wyborów parlamentarnych są podane według głosów mieszkańców gminy
  12. Wybory 2007, wybory2007.pkw.gov.pl [dostęp 2017-11-25].
  13. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 31 [dostęp 2015-09-22].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Powiat grójecki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu grójeckiego, Polska
Obiekt zabytkowy.svg
Ikona ze wzoru znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków w Polsce
Kosciol mogielnica.jpg
Autor: BartekPtaszyński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół pw. św Floriana w Mogielnicy
Pomnik Matki Boskiej w Mogielnicy.jpg
Autor: Adam Wiktor Kamela, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Matki Boskiej znajdujący się Mogielnicy
Szkoła podstawowa w Mogielnicy.jpg
Autor: Bartek Ptaszyński, Licencja: CC BY 3.0
Szkoła podstawowa w Mogielnicy
Kosciol w Mogielnicy.jpg
Autor: Bartek Ptaszyński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stary kościół pw. Trójcy Świętej w Mogielnicy
Pomnik mogielnica.jpg
Autor: Adam Wiktor Kamela, Licencja: GFDL
Pomnik upamiętniający bohaterów walki o niepodległość w Mogielnicy.
Droga 728 M-ca.jpg
Autor: Wojciech Truszkowski, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Droga 728 widziana ze skrzyżowania dróg Dziarnowskiej oraz Grójeckiej w Mogielnicy
Mogielnica kirkut 2020.jpg
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wejście na cmentarz żydowski w Mogielnicy (lato 2020)
Mogielnica. 1882 (69013743).jpg
Tytuł: Mogielnica.
Adres wydawniczy: [1882]
Gatunek: drzeworyt
Forma i typ: grafiki i rysunki
Opis fizyczny: 1 grafika : drzeworyt ; 15,9x23 cm
Współtwórcy: Wastkowski, Franciszek (czynny 1869-1890) Autor wzoru
Remiza mogielnica.jpg
Autor: Adam Wiktor Kamela, Licencja: GFDL
Mogielnica, ul. Poświętne 13 - remiza strażacka
Piramida wieku Mogielnica.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Mogielnicy, 2014
Mogielnica rynek 2020.jpg
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rynek w Mogielnicy. W tle ratusz.
Ratusz mogielnica.jpg
Autor: Bartek Ptaszyński, Licencja: CC BY 3.0
Klasycystyczny ratusz w Mogielnicy
Kosciol2 mogielnica.jpg
Autor: BartekPtaszyński, Licencja: CC BY 3.0
Kościół pw. św Floriana w Mogielnicy, widziany od strony drogi Grójec-Jędrzejów
Mogielnica (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Mogielnica, Polska