Mogielnica

Mogielnica

— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Klasycystyczny ratusz. Siedziba gminy Mogielnica
Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	grójecki
Gmina	Mogielnica
Data założenia	1249
Prawa miejskie	1317
Burmistrz	Sławomir Chmielewski
Powierzchnia	12,98 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	2316[1] 178,4 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 48
Kod pocztowy	05-640
Tablice rejestracyjne	WGR
Położenie na mapie gminy Mogielnica Mogielnica
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Mogielnica
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mogielnica
Położenie na mapie powiatu grójeckiego Mogielnica
51°41′36″N 20°43′27″E/51,693333 20,724167
TERC (TERYT)	1406074
SIMC	0973665
Urząd miejski Rynek 1 05-640 Mogielnica
Strona internetowa

Mogielnica – miasto w Polsce, w woj. mazowieckim, w południowej części powiatu grójeckiego.

Prawa miejskie uzyskała w 1317 roku^[2]. Mogielnica, będąca własnością duchowną, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bielskim ziemi rawskiej województwa rawskiego^[3]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa radomskiego. Miasto leży nad rzeką Mogielanką, w dolinie rzeki Pilicy. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Mogielnica oraz parafii, należącej do dekanatu mogielnickiego, archidiecezji warszawskiej. 31 grudnia 2017 Mogielnica liczyła 2 294 mieszkańców^[1].

Historia

Rynek w Mogielnicy, w tle ratusz (fot. lato 2020).

Kościół pw św. Floriana od strony Placu Poświętne

Wejście na cmentarz żydowski w Mogielnicy (fot. lato 2020)

Widok Mogielnicy z 1882 r.

Mogielnica leży na dnie dość głębokiej doliny rzeki Mogielanki. Nazwa wywodzi się od obrazu terenu kopcowatego, mogilastego, w brzmieniu utrwalonym od zarania: Mquelnica, Mogilnica, Migielnica, Mogielnicza, Mogilnica i wreszcie Mogielnica. Z czasem osada książęca, która rozwijała się u przeprawy przez rzekę, którą przecinał trakt handlowy, zwany Krakowskim, wiodący z południa Polski przez Grójec do Czerska. Najwcześniejszą datą dotycząca Mogielnicy jest rok 1249. W tym czasie była to wieś, a właściwie osada należąca pierwotnie do księcia mazowieckiego i czerskiego Siemowita I, która drogą zamiany przeszła w 1249 r. na własność opactwa cysterskiego w Sulejowie.

13 stycznia 1317 r. Siemowit II, książę mazowiecki udzielił Mogielnicy pozwolenia na lokację na prawie średzkim. W ten sposób Mogielnica stała się jednym z najstarszych miast lokowanych na Mazowszu^[4]. Okres od połowy XIII do XIV w. można scharakteryzować jako pierwszy etap przebudowy istniejącej już wsi na układ miasta średniowiecznego. Proces ten przebiega w tym okresie w sposób rewolucyjny. Po wcieleniu ziemi rawskiej do korony (1462) miasto znalazło się w nurcie życia ogólnopolskiego, a królowie 1530-1792 bardzo często potwierdzają dawne przywileje Mogielnicy. Wieki XV i XVI to pomyślny rozwój handlu i rzemiosła, a zwłaszcza tkactwa oraz istniejących tu rzemiosł (krawcy, kuśnierze, kowale, szewcy, sukiennicy). Rozwijało się również garbarstwo i garncarstwo.

W 1564 r. w Mogielnicy jest 700 mieszkańców, z czego 120 to rzemieślnicy. Na zachowanym odcisku pieczęci rady miejskiej z 1317 r. znajduje się wyobrażenie – herbu Mogielnicy, które w niezmiennej postaci przetrwało do naszych czasów. Od połowy wieku XVII do poł. wieku XIX Mogielnica przeżywa czasy swojego upadku, który zaczął się od zniszczeń dokonanych przez wojnę szwedzką 1655-1660 z których miasto dźwiga się bardzo powoli o czym świadczy liczba domostw, która z ponad 100 później wynosi zaledwie 49. Dopiero późniejsze lata przynoszą ożywienie gospodarcze i rozbudowę miasta ok. 101 domów (1797).

Po III rozbiorze Polski Mogielnica znalazła się w tzw. Prusach Południowych, a w latach 1806-1815 w Księstwie Warszawskim, a 1815-1918 pod zaborem rosyjskim. Względna stabilizacja miasta następuje po 1820 r. (prawie 1700 mieszkańców, w tym 670 Żydów). Na miejsce klasztoru cystersów powstaje obecny kościół parafialny (1892-1895). Rozwijało się rzemiosło i drobny handel, powstało pięć garbarni. Przeważali jednak rolnicy, którzy pod koniec XIX w. wyspecjalizowali się w sadownictwie i warzywnictwie. Wcześniej Mogielnica straciła prawa miejskie (1869), stając się osadą o statusie gminy.

Tuż przed zakończeniem I wojny światowej miasto otrzymało połączenie kolejowe z Warszawą przez Grójec (Grójecka Kolej Dojazdowa). W 1924 przedłużono linię, aż do Nowego Miasta nad Pilicą. Prawa miejskie Mogielnica odzyskała w 1919 r. Były tu wówczas dwie szkoły podstawowe, trzy biblioteki, czytelnie, świetlica a następnie Państwowe Seminarium Nauczycielskie (po 1945 r. reaktywowano je w formie – liceum Pedagogicznego).

Podczas okupacji niemieckiej doszło do masowej eksterminacji mieszkańców Mogielnicy, której znaczną część stanowili Żydzi. Były też mordy na Polakach w związku z aktywnie działającą partyzantką w niedalekich lasach. W 1943 r. oddział Narodowych Sił Zbrojnych zlikwidował 5 komunistów z Polskiej Partii Robotniczej^[5].

Po wojnie na pl. Wolności zbudowano pomnik ku czci żołnierzy polskich i radzieckich poległych w walkach z hitlerowcami^[6].

Od 1950 wyludnia się: w 1965 – 3500 mieszkańców, 1970 – 3115, a w 1991 – 2749. Od 1978 organizowana jest Mogielnicka Wiosna Kulturalna, która przetrwała do dziś.

Położenie

Droga 728 przebiegająca przez miasto

Mogielnica usytuowana jest w pasie Nizin Środkowopolskich, w południowej części Wysoczyzny Rawskiej. Przez miasto przepływa rzeka Mogielanka, największy lewy dopływ Pilicy. Miejscowość znajduje się na trasie drogi wojewódzkiej nr 728 Grójec – Jędrzejów.

Gospodarka

W ramach działalności gospodarczej dominuje przetwórstwo owocowo-warzywne, produkcja pieczarek, usługi branży skórzanej. Mogielnica kontynuuje swoje tradycje w zakresie takich branż jak: szewstwo, cholewkarstwo i garbarstwo.

Największymi zakładami regionu są:

• Zakład Przemysłu Cukierniczego „IGA” w Mogielnicy – produkcja wyrobów cukierniczych
• „Dinter i Döhler” sp. z o.o. Zakład w Kozietułach Nowych – przetwórstwo owoców
• ZPOW „ARED” w Mogielnicy – przetwórstwo owoców i warzyw
• „PIETRUCHA” – zakład przemysłu chemicznego
• „REFRESCO” sp. z o.o. Zakład w Kozietułach Nowych – wytwórnia soków i napojów
• PPUH „OLA” w Mogielnicy

Demografia

Liczba mieszkańców Mogielnicy na przestrzeni lat.

• Piramida wieku mieszkańców Mogielnicy w 2014 roku^[1].

Religia

Większość mieszkańców miasta to rzymscy katolicy. W Mogielnicy mieści się siedziba dekanatu mogielnickiego, archidiecezji warszawskiej, zrzeszającego sześć okolicznych parafii, w tym parafię św. Floriana w Mogielnicy. W mieście, przy drodze prowadzącej do Miechowic znajduje się cmentarz parafialny. Pochowani na nim zostali m.in. Wincenty Dobiecki, generał brygady powstania listopadowego oraz Kasper Pleciński (zmarły 1852 r.), burmistrz Mogielnicy^[7]. Cmentarze znajdują się także w pozostałych parafiach wchodzących w skład dekanatu.

Na cmentarzu usytuowana jest niewielka kaplica pw. Świętej Trójcy, wzniesiona pod koniec XV wieku^[8].

Polityka

Władze

Mogielnica jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Mogielnica. Zgodnie z ustawą o samorządach z 1990 roku, gmina posiada Burmistrza Miasta i Gminy – organ władzy wykonawczej i Radę Miejską – organ władzy stanowiącej i kontrolnej. Burmistrzem od 1998 jest Sławomir Chmielewski, który podczas wyborów samorządowych w 2010 został wybrany na czwartą kadencję^[9].

Radni wybrani z okręgów na terenie miasta Mogielnica (4 mandaty na całkowitą liczbę 15 członków Rady Miejskiej)^[10]:

• Frasońska Anna
• Michalski Grzegorz
• Sawicki Bogdan
• Zawalich Jarosław

Spośród radnych wyłoniono przewodniczącego rady, którym został – Jarosław Zawalich.

Poglądy polityczne mieszkańców

W referendum w 2003 mieszkańcy Mogielnicy poparli (61%) wejście Polski do Unii Europejskiej. Frekwencja w referendum wyniosła 60,2%. W drugiej turze wyborów prezydenckich w 2005 zdecydowana większość poparła Lecha Kaczyńskiego. Wybrało go ponad 70% wyborców, przy frekwencji 52%. W wyborach parlamentarnych w 2007 przy frekwencji 48,5%, wyniki były następujące^[11][12]:

• Prawo i Sprawiedliwość – 45,43%
• Polskie Stronnictwo Ludowe – 27,73%
• Platforma Obywatelska – 14,88%
• Lewica i Demokraci – 6,43%
• Samoobrona – 3,49%
• Liga Polskich Rodzin – 1,04%
• Partia Pracy – 0,99%

Edukacja

Szkoła podstawowa im. Józefa Piłsudskiego

W Mogielnicy znajdują się dwie szkoły: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Józefa Piłsudskiego oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Kilińskiego. Poza tym w samej gminie znajdują się jeszcze publiczne szkoły podstawowe w Borowem, Kozietułach, Brzostowcu i w Michałowicach.

Sport

W 1920 r. powstał amatorski klub piłkarski KS Mogielanka. Od sezonu 2002/2003 występujący w lidze okręgowej. Pomimo tego najbardziej rozwijającą się dyscypliną w gminie jest siatkówka. Działa tu klub siatkarski KS Mogielanka Perła Złotokłos, który w 2007 roku zaczął rozgrywki w trzeciej lidze. Wcześniej drużyna przez 3 lata brała udział w rozgrywkach Amatorskiej Ligi Piłki Siatkowej w Grójcu rokrocznie zajmując miejsce na podium. Drużyna składa się przede wszystkim z absolwentów i uczniów ZSO w Mogielnicy jak również z mieszkańców gminy i miasta Mogielnica. Poza tym w Mogielnicy działa sekcja ringo i tenisa stołowego.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Obiekty zabytkowe

Remiza strażacka

Wpisane do rejestru zabytków^[13]:

• kościół parafialny pod wezwaniem św. Floriana powstały w XIX w.
• kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy wybudowany w XVIII w.
• cmentarz żydowski znajdujący się przy ulicy Polesie
• klasycystyczny ratusz z XVIII w.
• remiza strażacka, ul Poświętne
• stajnia z chlewnią i suszarnią przy ulicy Krakowskie Przedmieście
• dworzec kolejowy
• urbanistyczny układ miasta

Pomniki

Tablica upamiętniająca poległych żołnierzy Armii Krajowej

• Pomnik Jezusa Frasobliwego autorstwa Franciszka Strynkiewicza znajdujący się przy Zespole Szkół Ogólnokształcących
• Pomnik Jana Pawła II przy kościele św. Floriana
• Pomnik Matki Boskiej przy kościele św. Floriana, postawiony 15 sierpnia 1948,
• Tablica upamiętniająca poległych i zamordowanych żołnierzy Armii Krajowej w latach 1939–1945, znajdująca się na placu przy ulicy Grójeckiej
• Tablica upamiętniająca pomordowanych w Katyniu

Zobacz też

• Mogielanka
• Parafia św. Floriana Męczennika w Mogielnicy
• Dekanat mogielnicki
• Gmina Mogielnica
• Synagoga w Mogielnicy
• Cmentarz żydowski w Mogielnicy

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona domowa gminy i miasta Mogielnica
• Mogielnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 578 .