Mohammed Sadyk Bej Agabekzadeh

Mohammed Sadyk Bej Agabekzadeh

Data i miejsce urodzenia	15 marca 1865 Göyçay, Azerbejdżan
Data i miejsce śmierci	9 listopada 1944 Lwów
Miejsce spoczynku	Cmentarz Łyczakowski
Zawód, zajęcie	orientalista
Narodowość	azerska
Tytuł naukowy	profesor
Uczelnia	Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie

Mohammed Sadyk Bej Agabekzadeh (ur. 15 marca 1865 w Göyçay, Azerbejdżan, zm. 9 listopada 1944 we Lwowie) – pochodzący z Azerbejdżanu profesor orientalistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Życiorys

Młodość

Pochodził z rodziny azerskich arystokratów, jego ojcem był Agabek Ismail-Zadeh, syn Mohammeda wielkiego szyickiego muftiego, którego władza obejmowała cały południowy Kaukaz. W dzieciństwie uczył się perskiego i arabskiego oraz jak wszyscy arystokraci w tamtych czasach francuskiego. Następnie wyjechał do Baku, gdzie ukończył z wyróżnieniem gimnazjum. Naukę kontynuował w Konstantynowskiej Szkole Piechoty, a po trzech latach w 1886 przeniósł się do Michajłowskiej Szkoły Artylerii w Petersburgu. Po złożeniu egzaminów końcowych został awansowany do stopnia porucznika i wyjechał służyć w wojskach zlokalizowanych na Kaukazie.

Pobyt w Turkmenistanie

Po 10 latach służby zgłosił się na egzaminy na kursy edukacyjne języków wschodnich zorganizowane dla funkcjonariuszy państwowych i oficerów wojska przez Departament Azjatycki Ministerstwa Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego. Po trzech latach nauki w 1899 ukończył naukę z wyróżnieniem i w ramach służby wojskowej wyjechał do Turkmenistanu, gdzie poznawał język turkmeński, a szczególnie dialekt achał-tekiński. W 1904 opublikował swoją pierwszą pracę Podręcznik narzeczy języka turkmeńskiego (dialekt achał-tekiński) ze słownikiem i rozmówkami zakaspijskich regionów Turkmenistanu, który został bardzo wysoko oceniony przez wybitnych rosyjskich orientalistów. Emir Buchary 'Abd al-Ahad Khan uhonorował Mohammeda Sadyka Bej Agabekzadeha najwyższym odznaczeniem, „Orderem Złotej Gwiazdy”^[1].

Emigracja w Turcji i Francji

W 1913 powrócił do rodzinnego miasta, ale po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do służby w artylerii, awansował wówczas do rangi majora. Po zakończeniu działań wojennych ponownie znalazł się w Göyçay, na początku 1919 otrzymał od partii Musawat propozycję objęcia stanowiska ministra spraw wewnętrznych (odpowiednik Ministra Oświaty). Po inwazji bolszewickiej na Azerbejdżan w 1920 razem z żoną wyjechał do Stambułu, gdzie mieszkała jego rodzina, jednak w Turcji nie czuł się bezpiecznie. Po wybuchu wojny grecko-tureckiej wyjechał do Paryża, gdzie został wykładowcą tureckiego i perskiego na Sorbonie. W tym czasie przeżył tragedię osobista, zmarła jego żona Gyuli, spoczęła na cmentarzu muzułmańskim w Paryżu.

Okres lwowski

Po śmierci żony postanowił opuścić Paryż, otrzymał wówczas propozycję od Zygmunta Smogorzewskiego, aby przeniósł się do Lwowa i został wykładowcą na kierowanej przez niego Katedrze Orientalistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Od lutego 1927 pracował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu, a równocześnie intensywnie uczył się języka polskiego i ukraińskiego^[1]. Następnie rozpoczął pracę wykładowcy na Uniwersytecie i w Akademii Handlu Zagranicznego.

Na Uniwersytecie wykładał język turecki (współczesny i staroosmański), perski (współczesny i klasyczny), arabski (współczesny i klasyczny-literacki), gramatykę arabską, islamoznawstwo, paleografię muzułmańską, kaligrafię i epigrafikę. W 1931 opublikował w języku polskim podręcznik nauki języka tureckiego, a rok później gramatykę elementarną języka arabskiego (fonetykę i morfologię).

W latach 1930–1939 był lektorem języków arabskiego i perskiego na Studium Dyplomatycznym na Wydziale Prawa UJK we Lwowie, a w czasie okupacji niemieckiej Lwowa nauczał tych języków na tajnym Studium Dyplomatycznym Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie od 1941 do 1944^[1][2]. W 1943 został eksmitowany ze swojego mieszkania, znalazł się w trudnym położeniu, zmarł 9 listopada 1944 i został pochowany w 64 kwaterze Cmentarza Łyczakowskiego.

Odznaczenia

• Order perski „Złotej Gwiazdy” (za zasługi naukowe)
• Order perski „Złotej Gwiazdy, Lwa i Słońca”
• Order „Złotej Gwiazdy” – Bucharska Ludowa Republika Radziecka;
• Order „Srebrnej Gwiazdy Wschodzącej” – Bucharska Ludowa Republika Radziecka.

Przypisy

Bibliografia

• Skład Uniwersytetu (Lwowskiego) w roku akademickim 1935/1936
• Almanach Karaimski s. 101
• Полотнюк Я.Є. Могаммед Садик-бей Агабек-заде (Агабеков) (До 140-річчя з дні народження) // Вісник Львівського університету. Серія філологічна. 2005. № 36., стор. 300—302
• Adam Redzik, Roman Duda, Marian Mudryj, Łukasz Tomasz Sroka, Wanda Wojtkiewicz-Rok, Józef Wołczański, Andrzej Kajetan Wróblewski, Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, całość zredagował, wstępem i zakończeniem opatrzył Adam Redzik, wyd. 2 poprawione, Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek 2017, s. 436 (fotografia portretowa), 438-439. ISBN 978-83-947365-7-6
• Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 212. ISBN 978-83-7188-964-6.
• A. Редзік, Ю. Ревера, М. Мельник, Агабекзаде Садек Бей (Agabekzadeh Muhamad Sadyk Bej 1888–1944), Encyclopedia. Львівський національний університет імені Івана Франка: в 2 т. Т.1.: А-К, Львів 2011, s. 120–121.

Linki zewnętrzne

• Elementarna gramatyka języka arabskiego (wyd. 1934) w bibliotece Polona