Mojżesz Schorr

Mojżesz Schorr

Data i miejsce urodzenia	10 maja 1874 Przemyśl, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	8 lipca 1941 Posty, Uzbecka SRR, ZSRR
Senator IV kadencji (II RP)
Okres	od 4 października 1935 do 13 września 1938

Mojżesz Schorr po aresztowaniu przez NKWD 1940

Mojżesz Schorr (ur. 10 maja 1874 w Przemyślu^[1], zm. 8 lipca 1941 w łagrze w miejscowości Posty w Uzbekistanie) – polski historyk orientalista o żydowskim pochodzeniu, znawca prawa babilońskiego, semitolog, rabin, działacz polityczny, senator II RP IV kadencji, wiceprezydent B’nai B’rith, jeden z twórców historiografii polskich Żydów.

Życiorys

Był synem bankiera Ozjasza Schorra i Estery z domu Friedman. Po ukończeniu Gimnazjum w Przemyślu w roku 1893 rozpoczął studia historyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Wiedeńskim, jednocześnie uczęszczając do szkoły rabinackiej Israelitisch-Theologische Lehranstalt. Podczas studiów poznał i zaprzyjaźnił się z Maksymilianem Gumplowiczem, synem znanego socjologa Ludwika Gumplowicza, który po samobójczej śmierci syna zaopiekował się młodym Schorrem, doradzając mu studia w Polsce, które ten podjął w 1896 r. na Uniwersytecie Lwowskim.

W 1899 Mojżesz Schorr obronił pracę doktorską pod tytułem „Organizacja Żydów w Polsce”, a w 1900 uzyskał dyplom rabinacki. Osiadłszy we Lwowie, prowadził szeroko rozwiniętą pracę pedagogiczną i społeczną. W 1904 został prezesem Związku Nauczycieli Religii Mojżeszowej Szkół Ludowych i Średnich w Galicji, założył Wydział Opieki Towarzystwa dla Wspierania Żydowskiej Młodzieży Szkół Średnich, a w latach 1903–1905 był przewodniczącym Towarzystwa dla Szerzenia Oświaty wśród Żydów „Toynbeehale” we Lwowie.

Był członkiem Komisji Orientalistycznej przy Akademii Umiejętności^[1] od 1918.

Po przeniesieniu do Warszawy w 1923 został w 1925 profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, należał do grona współtwórców stołecznego Instytutu Nauk Judaistycznych. Od 1923 był rabinem Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie^[1], przy której organizował budowę Biblioteki Judaistycznej.

W 1935 Mojżesz Schorr został przez prezydenta Mościckiego powołany do Senatu. Chociaż wyznawał poglądy syjonistyczne, nie należał do żadnej partii politycznej. Angażował się w szeroko pojętą pracę humanitarną. Jako zwolennik osadnictwa w Palestynie, należał do kierownictwa Agencji Żydowskiej. Pełnił zaszczytną funkcję prezesa polskiego Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, a w 1925 był honorowym gościem na ceremonii otwarcia uczelni. Przewodniczył także Żydowskiemu Komitetowi Emigracyjno-Kolonialnemu.

Tuż przed wybuchem wojny angażował się w obronę mniejszości żydowskiej przed bojkotem handlowym.

Po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez NKWD i jako element społecznie niebezpieczny zesłany do łagru w Uzbekistanie. O uwolnienie Mojżesza Schorra bezskutecznie zabiegała ambasada USA, na prośbę generała Władysława Sikorskiego – Watykan oraz polska ambasada w ZSRR. Uczony zmarł 8 lipca 1941 r. Jego grób nie zachował się.

Jego córka, Felicja, w czerwcu 1929 r. wyszła za mąż za Maksymiliana Kona, syna głównego udziałowca „Widzewskiej Manufaktury” – Oskara Kona, podówczas jednego z najbogatszych ludzi w Polsce. Mieszkali w wilii, która zachowała się do dziś, przy ul. Konstytucyjnej 43c wraz z matką Maksa – Marią, pierwszą żoną Oskara Kona^[2].

Publikacje

• Organizacya Żydów w Polsce (od najdawniejszych czasów aż do r. 1772), Lwów, 1899^[3]
• Żydzi w Przemyślu do końca XVIII wieku, Lwów, 1903^[4]
• Państwo i społeczeństwo babilońskie w okresie t. zw. dynastyi Hamurabiego, około 2500-2000 przed Chrystusem, Lwów, 1906
• Kodeks Hammurabiego, Kraków, 1907^[5]
• Pomnik prawa staroassyryjskiego, z XIV w. przed Chr, Lwów, 1923
• Stowarzyszenie humanitarne „Braterstwo B’nei-B’rith” w Warszawie 1922-1932, Warszawa, 1932^[6]
• Modlitewnik. (Sydur). Sydur. Modlitewnik na wszystkie dni w roku oraz modlitwę za Rzeczpospolitą ułożoną przez prof. Schorra, Warszawa, 1936 (wspólnie z Samuelem Szenhakiem)^[7]

Bibliografia

• Księga jubileuszowa ku czci Prof. Dr. Mojżesza Schorra, Warszawa, 1935
• Mojżesz Schorr i jego listy do Ludwika Gumplowicza, R. Żebrowski, Warszawa, 1994
• Prof. Mojżesz Schorr, K. Pilarczyk, Warszawa, 1995
• Prof. dr Mojżesz Schorr. Portret uczonego – badacza dziejów Żydów w Polsce, K. Pilarczyk (pod red. T. Jurka), Wrocław, 1996
• Z badań nad lwowskim okresem działalności naukowej, dydaktycznej i społecznej Mojżesza Schorra, J. Chonigsman, W. Wierzbieniec (pod red. Jerzego Maternickiego), Rzeszów, 2004
• Żydzi, A. Żbikowski, Wrocław, 2004
• Księgi życia profesora Mojżesza Schorra, Warszawa, 2005 (Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra)
• Profesor Mojżesz Schorr: ostatni rabin Wielkiej Synagogi, Warszawa, 2008 (Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra)
• M. Prokopowicz: Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Warszawa 2010, s. 291–293.
• Szymon Rudnicki: Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004, s. 411–419. ISBN 83-70596-39-8.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra
• http://www.jewish.org.pl/polskie/slowo/schorr.html
• http://www.przemysl24.pl/ludzie/mojzesza-schorr.html
• http://www.jewishinstitute.org.pl/index.php?lang=pl&dzial=23 {foto.}
• Козловський С. Сходознавчі студії Мойсея Шорра у Львівському університеті / Сергій Козловський // ХІV сходознавчі читання ім. А. Кримського. Тези доповідей міжнародної наукової конференції. – Київ, Інститут сходознавства ім. А.Ю. Кримського НАН України, 2010. – С.87-88
• Dzieła Mojżesza Schorra w bibliotece Polona