Molinizm

Luis de Molina

Molinizm – poglądy głoszone przez hiszpańskiego jezuitę, Luisa de Molinę (1535–1600) o wzajemnej relacji między wolną wolą a łaską^[1].

Molina zajął się tym tematem w nawiązaniu do problemów wyostrzonych przez reformację, zwłaszcza kalwińskiej teorii predestynacji.

Łaska jako dar darmo dany przez Boga determinuje nasze przyszłe postępowanie i kierunkuje naszą drogę życiową do zbawienia. Jednak aby ta łaska zadziałała, musi zostać dobrana na podstawie scientia condicionata (łac. „wiedza uwarunkowana”), przyjęta w akcie wolnej woli i realizowana czynem. Molina wyróżnił dwa rodzaje łaski Bożej: łaska wystarczająca (gratia [mere] sufficiens) zawsze jest dana, ale tylko łaska skuteczna (gratia efficax) jest zawsze przyjęta przez wolną wolę. W ogólności bowiem wola człowieka może łaskę odrzucić.

Tak ujęta relacja łaski i wolnej woli wywołała opory w niektórych środowiskach kościelnych. Stały się one szczególnie silne, gdy Molina w 1588 r. w dziele Concordia liberi arbitrii cum gratiae donis, divina praescientia, providentia, praedestinatione et reprobatione (Uzgodnienie wolnej woli z darami łaski, boską przedwiedzą, opatrznością, przeznaczeniem i potępieniem) przedstawił systematycznie ułożone i logicznie spójne założenia swojej teologii. W opozycji do Moliny stanęli zwłaszcza dominikanie (reprezentujący tomizm) w osobie Domingo Báñeza (1528-1604), który mówił o Bożym współdziałaniu (nadrzędna wolność Boga) z ludzkimi czynnościami jako o praemotio physica (łac. „uprzednie fizyczne poruszenie”).

Jednym z przekonań teologii molinizmu jest tzw. znajomość przygodnych przyszłości przez Boga (scientia condicionata). W skrócie oznacza to, że Bóg zna nie tylko całą przyszłość faktyczną (przeznaczenie), ale także to, co działoby się i co konkretny człowiek by uczynił, gdyby okoliczności były inne.

Twórczym rozwinięciem teorii Moliny było dzieło Francisco Suareza De gratia, w którym ceniony autor wyłożył zasady tzw. kongruizmu (od congruus - łac. "zbieżny"). Śladem Moliny poszedł także Robert Bellarmin oraz w ogóle cały wpływowy zakon jezuitów.

W latach 1598-1607 komisja De auxiliis działająca w Rzymie nie znalazła jednoznacznej drogi wyjścia w tej dyspucie. Wynikiem jej prac było jednak to, że zakazała jezuitom piętnowania dominikanów jako „kalwinów”, a dominikanom nazywania jezuitów „pelagianami”.

Reakcją na optymizm molinizmu co do natury ludzkiej była potępiona przez Kościół katolicki wizja teologiczna Janseniusza, polegająca na zaprzeczeniu możliwości istnienia czystej natury^[2]. Janseniści uważali, że głoszą czyste nauki św. Augustyna, nie uznawali typowego dla molinizmu dwuczęściowego charakteru nawrócenia (wezwanie przez Boga i swobodna odpowiedź człowieka).

Zobacz też

• kompatybilizm

Przypisy

Linki zewnętrzne

• John D.J.D. Laing John D.J.D., Middle Knowledge, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).